خشم

نمی توان از خشم و عصبانیت خلاص شد یا از آن اجتناب كرد نمی توان مسایل و افرادی كه باعث آزردگی شما می شوند را تغییر داد اما می توان یاد گرفت كه چگونه واكنش خود را در مقابل خشم كنترل كرد

چارلز اسپیلبرگر، متخصص علم روان شناسی می گوید: خشم و غضب احساسی است كه دامنه آن از یك آزردگی معمولی تا خشمی عمیق در نوسان است.به گفته وی عوامل درونی و بیرونی هر دو می تواند موجب بروز عصبانیت در انسان شود؛ یك فرد خاص (همكار یا مدیر) یك اتفاق (ترافیك شهری) خودخوری و تأسف درباره موضوعات شخصی و یاحتی به خاطر آوردن تجربیات تلخ یا حوادث آزاردهنده می تواند افراد را خشمگین سازد.

اظهار خشم

پاسخ پرخاشگرانه یك شیوه معمولی و غریزی برای اظهار خشم است.

به واقع هنگامی كه فرد مورد تهاجم قرار می گیرد، خشم و غضب پاسخی است مناسب به تهدید و ارعاب. عصبانیت موجب بروز احساسات و رفتارهای قوی و مؤثر می شود این امر موجب می شود تا فرد بتواند از خود دفاع كند.بنابراین بروز خشم برای زندگی و حفظ آن لازم و ضروری است.اما باید به خاطر داشت كه نمی توان در برابر هر فرد یا هر عامل كه موجب آزردگی رنجش خاطر می شوند به مقابله پرداخت. اصولا مردم در برخورد با عصبانیت هر دو شیوه آگاهانه و ناآگاهانه ای را به كار می برند اما سه رویكرد مهم در این زمینه عبارتند از؛ اظهار خشم، فروخوردن خشم و حفظ آرامش.بهترین و سازنده ترین روش برای اظهار خشم آن است كه فرد خشم خود را با جرأت و اعتماد به نفس - نه به صورت تهاجمی و پرخاشگر- اظهار كند.بدین منظور فرد باید یاد بگیرد بدون آنكه به دیگران صدمه بزند به طور شفاف و روشن درپی یافتن و تحقق نیازهای خود باشد.جرأت و جسارت در اظهار خشم به معنای سماجت یا انتظار نابجا نیست. بلكه به این معناست كه با خود و دیگران محترمانه برخورد كنیم.

فروخوردن خشم

مِِی توان خشم خود را پنهان كرده و دربرخورد به گونه ای مطلوب رفتار كرد. این رویكرد در صورتی محقق می شود كه فرد خشم خود را فرو برده و دیگر درباره منشأ آن فكر نكند و می باید اندیشه خود را بر موضوع مثبت دیگری متمركز كند. هدف از به كارگیری این شیوه آن است كه از بروز خشم جلوگیری كرده و آن را به صورت رفتاری مناسب، سازنده و مؤثر جلوه گر ساخت. البته آن كسی كه عصبانیت و خشم خود را بروز نمی دهد احتمالا در درازمدت با اضطراب، فشار خون بالا و افسردگی مواجه خواهد شد.پنهان كردن خشم و عصبانیت یا درونی كردن آن مشكلات دیگری را نیز درپی دارد كه می توان به بروز رفتارهای بی تفاوت و عاری از هر گونه جسارت و اعتماد به نفس اشاره كرد.درونی كردن عصبانیت و خشم، شخصیتی بدبین و منفی باف در فرد بوجود می آورد او را به فردی تبدیل می كند كه پیوسته دیگران را تحقیر كرده و یا آنان را به باد انتقاد می گیرد. فردی كه از سخنان طعنه آمیز استفاده می كند، هنوز به خوبی یاد نگرفته كه چگونه خشم خود را به صورتی مطلوب و سازنده اظهار كند.چنین افرادی احتمالا روابط موفق و مطلوبی در زندگی نخواهند داشت.

حفظ آرامش

رویكرد آخر این است كه به هنگام عصبانیت، آرامش خود را حفظ كنیم این موضوع بدین معنا نیست كه فرد صرفا مراقب رفتارهای بیرونی خود باشد. بلكه منظور این است كه واكنشهای درونی خود را نیز كنترل كند.

دكتر اسپیلبرگر معتقد است به هنگام بروز خشم اگر هیچ یك از این سه رویكرد به كار گرفته نشوند، آن وقت به طور یقین فردی یا چیزی به شدت صدمه و آسیب خواهد دید.نمی توان از خشم و عصبانیت خلاص شد یا از آن اجتناب كرد. نمی توان مسایل و افرادی كه باعث آزردگی شما می شوند را تغییر داد اما می توان یاد گرفت كه چگونه واكنش خود را در مقابل خشم كنترل كرد.چرا عده ای از مردم بیش از دیگران خشمگین می شوند؟ این پرسشی است عمومی كه پروفسور جری دفن بی چر، متخصص روان شناسی از آن سخن می گوید. برخی از افراد واقعا بیش از دیگران بداخلاق و زودرنج هستند آنها به آسانی عصبانی می شوند و جدی تر از افراد معمولی هستند. این دسته از افراد عصبانیت خود را بیرونی نمی كنند اما به شدت زودرنج و تحریك پذیر، بداخلاق و ترشرو هستند. افرادی كه به آسانی خشمگین می شوند، معمولا همیشه به هنگام عصبانیت دشنام نمی د هند اما گاهی اوقات از معاشرتهای اجتماعی كناره می گیرند و بدعنق و بداخم هستند.روانشناسان از این دسته از افراد به عنوان افراد با شكیبایی پایین در برابر عصبانیت یاد می كنند. چنین افرادی احساس می كنند كه نباید چیزی یا كسی باعث عصبانیت یا ناراحتی یا مزاحمت آنان گردد. آنها نمی توانند با آرامش و خونسردی با مسایل روبه رو شوند و در برخورد با مسایل و امور غیرمنصفانه، به شدت عصبانی و خشمگین می شوند. علت چیست؟ روانشناسان عوامل متعددی را در بروز این گونه حالات مؤثر می دانند مثلا ممكن است جنبه ژنتیكی یا فیزیولوژیكی داشته باشد. كودكانی دیده شده اند كه حتی در سنین بسیار كم، بسیار حساس، زودرنج و تحریك پذیرند. فرهنگ اجتماعی نیز در بروز این حالات مؤثر است.

اظهار مطلوب خشم

خشم و عصبانیت به عنوان یك عامل منفی در نظر گرفته می شود. ما فراگرفته ایم كه اضطراب، دلواپسی، افسردگی یا هر احساس عاطفی دیگر را اظهار كنیم اما به ما نیاموخته اند كه چگونه خشم و عصبانیت را نیز باید ماننددیگر احساسات به طور مطلوب اظهار كنیم. هنوز نیاموخته ایم كه چگونه با خشم رفتار كنیم یا آن را به صورت سازنده هدایت كنیم. همچنین پژوهشها بیانگر این موضوع اند كه زمینه های عاطفی خانوادگی نیز در چگونگی برخورد با عصبانیت مؤثر هستند. به طور نمونه افرادی كه به آسانی عصبانی می شوند بیشتر از میان خانواده های آشفته، كه در ارتباطات احساسی مهارت نیافته اند، برخاسته اند.

راهبردهای مؤثر برای توقف و كاهش عصبانیت:

تغییر ساختار شناختی

افراد عصبانی و خشمگین برای بازتاب افكار و ضمیر درونی با چهره ای برافروخته و دژم به فحاشی و ناسزاگویی می پردازند. هنگامی كه فرد عصبانی و خشمگین است افكارش بیش از حد، دستخوش هیجان و تلاطمات روحی قرار می گیرند. در این لحظه، چاره آن است كه افكار مغشوش را از خود دور كند و جای آن را با افكاری منطقی و عقلانی پر نماید. به جای استفاده از واژه های آزاردهنده مثل: «این موضوع بسیار مهمل و مزخرف است» یا اینكه «واقعا طاقت فرسا و آزاردهنده است من تحمل این گونه مشكلات را ندارم» با خود بگویید: «چون این یك موضوع خشم برانگیز است، طبیعی است كه در مقابل آن عصبانی شوم اما دنیا به آخر نرسیده و عصبانیت هم چیزی را تغییر نمی دهد.»

در به كارگیری لغاتی مثل هرگز یا همیشه به هنگام صحبت و گفتگو با دیگران یا حتی در خلوت خود، نه تنها باعث درماندگی در حل مشكل می شود بلكه باعث دوری، گریز و تحقیر دیگران خواهد شد.عقل و منطق باعث غلبه و چیرگی بر خشم و اندوه می شود. اما عصبانیت حتی اگر دلیل موجهی هم برای ابراز آن باشد. تنها می تواند رفتارهای غیرمنطقی و غیرمعقول را سبب شود.بنابراین كسی برنده است كه با حوادث و رویدادها، به صورت منطقی و مستدل برخورد كند.افراد عصبانی و خشمگین تمام صفات مثبت را در رفتار دیگران مطالبه و جستجو می كنند آنها توقع دارند. انصاف، مروت، قدردانی، سپاسگزاری، توافق، رغبت و رضایت... را پاس بدارند.البته همه انسانهادر جستجو و مطالبه اینگونه ارزشهای اخلاقی هستند و در صورت عدم دسترسی به آنها تنها دچار یاس و ناامیدی می شوند اما افراد عصبانی، در صورت نیافتن این ارزشها دررفتار دیگران، به شدت دچار هیجان شده و واكنشهای غیرمعقول و غیرمنطقی از خود بروز می دهند.بر طبق تئوری تغییر ساختار شناختی، افراد عصبانی باید از ماهیت مطالبات خود آگاه شوند و انتظارات خود را به امیال و آرزوها تبدیل كنند.

* حل مشكلات با آرامش خیال

اغلب اوقات، علت عصبانیت و خشم ناشی از بروز مشكلات اجتناب ناپذیر و واقعی در زندگی روزمره است اما همیشه بروز خشم، نتیجه نامطلوب دربر نخواهد داشت. اتفاقا در برخی از موارد، می تواند به عنوان پاسخی طبیعی و مناسب در برخورد با مشكلات محسوب شود. علیرغم این واقعیت، باید پذیرفت كه هر مشكلی راه حل دارد و نیافتن راه حل مناسب است كه در ما رنجش و آزردگی خاطر تولید می كند. بنابراین بهترین روش در مواجهه با مشكلات آن است كه یاد بگیریم چگونه با مشكلات روبه رو شده و به طور مناسب و مطلوب با آنها برخورد كنیم. هرگز نمی توان خشم و غضب را از بین برد یا آن را حذف كرد.در زندگی روزمره عوامل و اشخاصی هستند كه موجب ایجاد خشم و عصبانیت می شوند.زندگی پیوسته مملو از افسردگی، ناامیدی، درد و رنج و حوادث غیرقابل پیش بینی است به گونه ای كه حتی نمی توان از بروز این عوامل در زندگی خودداری كرد. اما می توان به گونه ای رفتار كرد كه تاثیر این عوامل بر شما و زندگی كاهش یافته و به حداقل برسد. كنترل خشم و غضب می تواند چهره زندگی را زیبا و روحیه فرد را سرشار از شادی و نشاط كند.

ترجمه: اعظم بشیر نژادمطلق