سفر,​ دسته جمعی خوش​می​گذره

مامان میگه «خیلی خوب می شد اگه مامانم اینارو هم باهامون می بردیم سفر, آخه طفلکی ها خیلی تنهان » بابا اما با شنیدن این جمله اخم هاش درهم میره و زیرچشمی نگاهی به مامان میندازه و میگه «باز ما تصمیم گرفتیم خانوادگی جایی بریم, شروع کردی اصلا چرا مامان من همراهمون نیاد, مگه تو مسافرت قبلی مامان تو نیومد » همین جمله, آتش به پا می کند من حوصله مادر و خواهرت رو ندارم ها فکر کردی من عاشق اون داداشتم و این گونه است که یا مسافرتی سر گرفته نمیشه یا پیش درآمدش قهر و بگومگو و دلخوری است

مامان میگه: «خیلی خوب می‌شد اگه مامانم اینارو هم باهامون می‌بردیم سفر، آخه طفلکی‌ها خیلی تنهان.» بابا اما با شنیدن این جمله اخم‌هاش درهم میره و زیرچشمی نگاهی به مامان میندازه و میگه: «باز ما تصمیم گرفتیم خانوادگی جایی بریم، شروع کردی! اصلا چرا مامان من همراهمون نیاد، مگه تو مسافرت قبلی مامان تو نیومد.» همین جمله، آتش به پا می‌کند من حوصله مادر و خواهرت‌رو ندارم ها... فکر کردی من عاشق اون داداشتم و این‌گونه است که یا مسافرتی سر گرفته نمیشه یا پیش درآمدش قهر و بگومگو و دلخوری است.

فصل سفرهای تابستانی از همین روزها شروع شده، فصلی سبز، شاد، گرم و... فصلی که مرخصی گرفتن از ادارات به بهانه بردن خانم بچه‌ها به سفر مثل آب خوردن است و از امروز تا دو ماه دیگر بچه‌ها چشم‌انتظارند تا شمای پدر یا مادر برنامه‌ای بچینید و آنها را به سیاحتی ببرید تا آب و هوایی عوض کنند؛ اما​ سفرهای دسته‌جمعی مقدماتی می‌خواهد، این پیش‌زمینه‌ها همیشه جیب پرپول نیست؛ البته پول لازم است و به همین دلیل هم مسئولان همیشه به اعطای کارت سفر، بن، وام سفر و... وعده داده‌اند که تاکنون یا اجرا نشده یا نصفه نیمه و آزمایشی اجرا و بعد فراموش شده است.

● پول‌پول‌پول

«درست است، مسافرت پول می‌خواهد.» این را اکرم فتاح، کارمند پست هم تائید می‌کند و می‌گوید: «قبول دارم که سفر کردن بدون پول ممکن نیست، اما برای ما کارمندها اگر بخواهیم منتظر بمانیم تا پول کلانی برای سفر برسد، شاید هیچ‌وقت نتوانیم به سفر​ برویم.» او با داشتن سه فرزند، مسافرت لوکس را برای خود و خانواده‌اش دشوار می‌داند، اما معتقد است اگر هدف تازه شدن حس و حال است، می‌توان یا طول سفر را یا مسافت را طوری تنظیم کرد که فشار مالی آن کم شود.

مایکل دی لورنزو، نویسنده و کارشناس مجموعه آثار «مخاطرات جانی» به والدین توصیه می‌کند که با توجه به چند نکته مفید و کم‌خرج اوقات بهتری را با فرزندانشان در طول سفر بگذرانند و تمام اعضای خانواده بدون استرس و تنش از این فرصت استثنایی لذت ببرند.

وی در بخش‌هایی از توصیه خود که در مدیریت مالی سفر بی‌تاثیر نیست، آورده است که با برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده از ورود و تردد در شهرهای بزرگ در ساعات شلوغی و پرترافیک پرهیز کنید. با استفاده از اینترنت و وب‌سایت‌ها، اطلاعات مفیدی درباره نحوه تهیه مواد غذایی خوب و سالم در طول سفر، بهترین هتل‌ها و مسیرهای مسافرتی کسب و از آنها استفاده کنید.

به محض حرکت، از هر نوع کنترل و ارتباط کاری از جمله ایمیل، پیامک و تماس تلفنی به طور کلی بپرهیزید. در مسیرهای طولانی رانندگی، به موسیقی گوش کنید که همه خانواده آن را دوست داشته باشند. در نواحی​ای که طبیعت زیبا و چشمگیر دار​د، هرازگاهی توقف کنید و از طبیعت لذت ببرید.

درباره مصرف لبنیات کاملا احتیاط کنید، خیلی‌ها معتقدند یکی از دلچسب‌ترین خوراکی‌ها هنگام سفر، هله‌هوله‌های آماده مثل چیپس و پفک است، در حالی که یکی از علت‌های رودل کردن، حالت تهوع و سنگینی معده همین خوراکی‌هاست، حتما مقدار زیادی از مواد غذایی سالم به همراه داشته باشید و از مصرف تنقلات و غذاهای رستوران‌های بین‌‌راهی خودداری کنید.

● آنها دلشان سفر می‌خواهد

کودکان و نوجوانانی که ۹ ماه درس خوانده اند و مدرسه رفته اند، این روزها منتظرند. اگر به آنها یک مسافرت چند روزه را پیشنهاد کنید، می‌توانید برق شادی را در نگاهشان ببینید. خانواده‌ها باید توجه داشته باشند که​ رفتن به مسافرتی خاطره‌انگیز و شادی‌بخش باید با تدبیر صورت گیرد تا روزهای خوشی برای همه اعضای خانواده رقم بخورد.

عباس عزیزخانی، روان‌شناس با گفتن این مطلب می‌افزاید: «والدین باید توجه داشته باشند که حضور کودکان در تمام مسافرت‌های خانوادگی ضروری است.» بعضی‌ها هنوز از دوران کودکی‌شان روزهایی را به یاد دارند که پدر و مادر به تنهایی و بدون حضور آنها به مهمانی و سفر می‌رفتند و تاثیر این تنهایی، خاطرات تلخی را بر آنها داشته است.

به گفته این روان‌شناس، افراد هرگز برای فرار از فضای خانه نباید مسافرت را انتخاب کنند، چرا که اثرات آن به مرور زمان مخرب بوده و سرانجام کانون گرم خانواده را متلاشی می‌کند.

این روان‌شناس از ناامیدی و پوچگرایی کودکان در مسافرت‌های والدین بدون آنها خبر داده و می‌گوید : «اگر کودکان به دلیل تصمیم نامطلوب والدین از مسافرت با آنها جا بمانند، احساس بی‌اهمیتی کرده و خود را چیزی جز بار سنگین و موجودی اضافی برای خانواده تلقی نخواهند کرد و این در حالی است که خطر فاجعه‌آمیز در آینده برای آنها در کمین خواهد بود.»

وی می‌افزاید: «اگر در خانواده‌ای به هیچ عنوان ذوقی برای مسافرت وجود نداشته باشد، این موضوع امری خطرناک بوده و باید در اولین فرصت با یک روان‌شناس برای حل این اختلال مشورت شود.»

عزیزخانی تاکید می‌کند: «این در حالی است که اگر خانواده‌ای روزهای تعطیل را فرصتی برای با هم بودن تلقی کرده و با حضور یکدیگر احساس آرامش می‌کنند، ایده بسیار خوبی برای تحکیم بنیان خانواده خواهد بود و روزبه‌روز افراد خانواده را به یکدیگر وصل خواهد کرد.»

● این وسایل را​ همراه داشته باشید

کفش راحت انتخاب کنید. مطمئنا با کفش کتانی نمی‌توانید روی شن‌های ساحل راه بروید، نمی‌توانید، صحرانوردی کنید، حتی قادر نیستید از کوه بالا بروید، علاوه بر این ‌که پاها را خیلی داغ می‌کند، باید چند​ بار کفش‌ها را بشویید تا از بوی احتمالی پا خلاص شوید. یک جفت صندل یا کفش تابستانی همراه داشته باشید. اگر قصد پیاده‌روی‌های طولانی دارید، به کفش کتانی هم نیاز پیدا خواهید کرد، مگر این‌ که از راحتی و طبی ‌بودن صندل‌هایتان اطمینان داشته باشید.

بدون کرم ضدآفتاب، عینک آفتابی و کلاه از خانه بیرون نروید. اشعه‌‌های مضر خورشید که تابستان را فصل قدرت‌نمایی خودش می‌داند، بیشتر از هر چیز روی چشم و پوست تاثیر می‌گذارد. یک عینک آفتابی راحت و سبک که ترجیحا فلزی نباشد و در گرما داغ نشود همراه یک کرم ضدآفتاب مرغوب می‌تواند راه‌حل خوبی برای محافظت از پوست و چشم‌‌هایتان باشد. کلاه‌های لبه‌دار هم به عینک و ضدآفتاب کمک می‌کند و هم جلوی آسیب‌زدن‌ آفتاب به موها را می‌گیرد.

سعی کنید کیف دستی‌تان سنگین نباشد، از کودکان غافل نشوید، مبادا آنها را به حال خودشان رها کنید، سالمندان را نیز تنها نگذارید، در صورت تشنگی از سلامت آبی که می‌نوشید، مطمئن باشید. اگر بطری‌های کوچک آب معدنی را دوست ندارید، یک بطری یا لیوان دردار کوچک که بتوانید گوشه کیف‌تان حملش کنید، همراه ببرید. باید مرتب آب بنوشید و شاید همه‌جا لیوان شخصی یا آب تمیز در دسترس نباشد.

● آداب سفر گروهی

در اسلام به سفر و آداب آن سفارش شده است. نقل شده است که رسول خدا(ص) وقتی ​ مسافرت می‌کردند، پنج چیز همراه خود می‌برند: آیینه، سرمه‌دان، شانه کوچک(برای محاسن)، مسواک و شانه سر. ام‌سعد انصاری می‌گوید: پیامبر(ص) در مسافرت، آیینه و سرمه‌دان را از خود دور نمی‌کردند. یکی از اهل توکل، چهار چیز را در سفر و حضر از خود جدا نمی‌کرد: قمقمه، ریسمان، سوزن با نخ و قیچی و می‌گفت اینها مربوط به دنیا نیست.

در اسلام بر سفر دسته‌جمعی نیز تاکید شده است، به رای خود همراهی انتخاب کند و به تنهایی سفر نرود. باید همراهش از کسانی باشد که بر امور دینی، او را یاری کند و هرگاه چیزی از این امور را فراموش کرد به خاطر او بیاورد و کمک و یاری‌اش کند و چون یادآوری کرد، بازوی او باشد. از امیرالمؤمنین علی(ع) است که فرمودند: با کسی که در تو فضیلتی نسبت به خود نمی‌بیند و همچنین تو نیز در او فضیلتی نسبت به خود نمی‌بینی، هرگز او را در سفر همراهی نکن.

از امام باقر(ع) نقل شده است که فرمودند: هرگاه معاشرت می‌کنی با مثل خودت معاشرت کن و مبادا با کسی معاشرت کنی که عهده‌دار مخارج تو باشد، زیرا این کار باعث ذلت مؤمنان است. از آن حضرت است که فرمودند: حق مسافر، آن است که اگر مریض شد برادران همسفرش تا سه روز برایش توقف کنند.

● مشارکت را فراموش نکنید

به هر جا که سفر می‌کنید، لازم است خانوادگی نسبت به آن مکان و نحوه سفر به آنجا اطلاعاتی کسب کنید. بعضی خانم‌ها تمام بار سفر را بر دوش آقایان می‌اندازند و تصور می‌کنند در زمان سفر به مهمانی می‌روند، در حالی که مشارکت آنها در سفر، تمرینی برای کودکان در عهده‌گیری مسئولیت است.

سفر می‌تواند پر از آزمون و خطا باشد، فراموش کردن برخی اقلام سفر، رفتن در مسیری اشتباه، تصادف رانندگی، رزرو اتاق در مکانی نه‌چندان ایده‌آل و... می‌تواند مدیریت سفر را زیرسوال ببرد، این وظیفه سایر اعضای خانواده است که با غر نزدن و پشتیبانی از تصمیمات پدر یا مادر خانواده از بروز لحظه‌های تلخ پیشگیری کنند.

سفر در تابستان به دلیل گرمی هوا و تعطیلی مدارس و از برخی جنبه‌ها با مسافرت در اوقات دیگر سال متفاوت است، لباس خنک و سبک بردارید. لباس‌های پلاستیکی و چسبان، انتخاب مناسبی برای پوشیدن در آب و هوای گرم نیست؛ جلوی عرق‌ کردن طبیعی بدن را می‌گیرد و بعد از یک‌بار پوشیدن در هوای گرم بوی خوبی نخواهد داشت. لباس‌هایی بپوشید که راحت شسته و خشک شود. آب و هوای شهرهای مختلف با هم فرق می‌کند، قبل از رفتن از آب و هوای شهر مقصد اطلاع کسب کنید و با لباس‌های غیرضروری چمدان خود را سنگین نکنید.

● ریاست آری، رئیس‌بازی نه!

خیلی کودکانه است، اما بعضی‌ها برای این که در سفر حرف اول و آخر را بزنند، سفر را به دیگران زهر می‌کنند. بخصوص اگر سفر خانوادگی محدود به اعضای تنها یک خانواده کوچک نباشد و چند خانواده با هم عازم سفر شوند، در این صورت تکروی و به قول بعضی‌ها رئیس‌بازی یک یا چند نفر می‌تواند دیگران را آزرده‌خاطر کند.

بی‌برنامه‌ سفر کردن، حتی با اقوام و خویشان نزدیک هم می‌تواند دردسرساز باشد بنابراین یکی از کار‌های ما این است که در سفر یک نفر را به عنوان مدیر به رسمیت بشناسیم. این مدیر می‌تواند مسن‌ترین، باتجربه‌ترین و حتی زرنگ‌ترین فرد جمع باشد. به هر حال این مدیر هر کس که باشد، باید سلایق دیگران را در نظر بگیرد، در سفرهای خانوادگی یک نفر باید حرف اول و آخر را بزند.

این فرد مثل یک تور لیدر، باید علاقه‌مند به مسئولیتی باشد که پذیرفته است. حساسیت، انعطاف‌پذیری، شوخ‌طبعی و مهارت برقراری ارتباط با همه اعضای کوچک و بزرگ سفر از دیگر ویژگی‌های این فرد است.

مدیر سفر باید با در نظر گرفتن علایق و سلایق همه اعضای سفر برنامه‌ای نسبتا دقیق طراحی کند. در غیر این صورت در سفر یکی می‌گوید کنار رودخانه کمپ بزنیم و دیگری دار و درخت را ترجیح می‌دهد و آن یکی اگر در هتل نخوابد، شبش به صبح نمی‌رسد. پیش از سفر همه این مسائل باید حل شده باشد.

بنا بر گزارشی از سایت تبیان، پیش از این که سفر شروع شود، مدیر گروه خانوادگی‌تان را به عنوان مادرخرج انتخاب کنید. مادرخرج به کسی گفته می‌شود که بعد از گرفتن سهم هر فرد در هزینه‌های کلی سفر آن را در جای خود هزینه می‌کند.

او موظف است همه هزینه‌ها را نوشته و در پایان سفر به بقیه هم توضیح دهد. انتخاب این فرد از به‌وجود آمدن پول خرد در سفر که برای خود معضلی است تا حدود زیادی جلوگیری می‌کند و البته از آن مهم‌تر تعارفات مرسومی را که در ذات ایرانی‌هاست، ساماندهی می‌کند تا کسی به‌ دلیل تعارف بیشتر یا خجالتی‌تر بودنش مجبور نشود، روزی چند بار دیگران را مهمان کند.

● شما هم روزی پیر​ می‌شوید

درست است سالمندان به مراقبت نیاز دارند، پدر و مادر پیرمان باید داروهایشان را بموقع بخورند، پدر و مادرشوهر مسن ما، نمی‌توانند پابه‌پای ما راه بروند و قادر نیستند هر غذایی را میل کنند.

همه این‌ها دلیل قانع‌کننده‌ای است تا از همسفر شدن با آنها منصرف شویم، اما یک لحظه به ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ سال آینده بروید، روزهایی که در انتظار پسر یا دخترتان هستید تا بلکه برای تغییر آب و هوای چندروزه به سراغتان بیایند.

با مادرشوهرم راحت نیستم، دایم غُر می‌زند، از همه چیز ایراد می‌گیرد، شب‌ها می‌خواهد زود بخوابد و صبح‌ها زود از خواب بیدار می‌شود، به‌خاطر او نمی‌توانیم فست‌فود بخوریم یا به رستوران‌هایی که دوست داریم برویم...

مادرزنم پسری پانزده ساله دارد که وقتی تصمیم می‌گیریم به سفر برویم به اصرار همسرم، آنها هم با ما راهی می‌شوند، من مجبورم به جای تقبل هزینه سفر برای سه نفر، هزینه هتل و خورد و خوراک آنها را هم بپردازم و این آزاردهنده است، بویژه این که مادرزنم هر بار، از جیب من کلی سوغات برای دیگر فرزندانش می‌خرد و من با رودربایستی مجبورم اعتراضی نکنم.

هنگامی که فرد به سالمندی می‌رسد، رسالت‌های زندگی خود را که بزرگ‌‌ کردن فرزندان و فعالیت‌های اجتماعی است به انجام رسانده‌ و زمان زیادی دارد که به کارهای خودش رسیدگی یا به آنها فکر کند و این نیازها هنگامی که در جمع است، بهتر برآورده می‌شود.

نغمه مخبر، عضو مرکز تحقیقات روانپزشکی و علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی، با بیان این نکته بر تاثیر سفر بر سالمندان تاکید می‌کند و می‌گوید: «از جمله بهترین فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها در این دوران می‌تواند مسافرت‌های دسته‌جمعی با اعضای خانواده باشد. مسافرت بهترین فرصت برای جمع‌ شدن خانواده دور هم و چند روزی با هم بودن است؛ زیرا امروزه بیشتر والدین با چند شیفت کاری لحظه‌های کمتری با هم بودن را تجربه می‌کنند.»

وی سفر در کنار سالمندان را نقطه قوتی برای بهبود روابط عاطفی برمی‌شمرد و می‌گوید: «سفر، بهترین فرصت برای بودن در کنار دیگر اعضا و سالمند خانواده است. همین موضوع باعث می‌شود که روابط عاطفی بین اعضای خانواده استحکام بیشتری پیدا کند.»

دکتر مخبر اضافه می‌کند: «برخی خانواده‌ها ​ هنگام برنامه‌ریزی سفر جایی برای سالمندشان در نظر نمی‌گیرند، در حالی که باید یادمان باشد که سالمندان جزئی از خانواده محسوب می‌شوند. اگر آنها دچار مشکلاتی از قبیل زوال عقل نیستند، به همراه بردن آنان سبب می‌‌شود از روزمرگی زندگی خارج شوند.»

به گفته این عضو مرکز تحقیقات روانپزشکی و علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی، برخی سالمندان، خود عنوان می‌کنند که دست و پاگیر هستند و نمی‌توانند در مسافرت شما را همراهی کنند یا بیان می‌کنند که زیاد حوصله ندارند و ترجیح می‌دهند در خانه بمانند، باید به آنها بگویید که مزاحمتی برای شما ندارند و به آنها تاکید کنید، سفر برای آنان لازم است.

این روانپزشک سالمندان، درباره سالمندانی که محدودیت‌هایی برای سفر کردن دارند، توصیه می‌کند: «مدیریت و برنامه‌ریزی در سفر، دو اصل مهم است که باید آنها را مدنظر داشت. ممکن است فرد سالمند، در حرکت کردن کمی مشکل داشته باشد، ولی این شرایط مانع سفر نمی‌شود و با کمی برنامه‌‌ریزی می‌توان آن را حل کرد. همواره به یاد داشته باشید که در گذشته والدین‌تان برنامه‌های سفر خود را با برنامه درسی شما هماهنگ می‌کردند که بهترین زمان را برای مسافرت انتخاب کنند یا زمانی که شما نوزاد بودید، آنها این سختی را تحمل کرده و به همراه شما به سفر می‌رفتند، حالا نوبت شماست که بهترین برنامه‌ریزی را داشته باشید و بتوانید سفری خاطره‌انگیز برای خود و سالمند عزیزتان رقم بزنید.»

● بگومگو در سفر​ ممنوع

یکی از دوستان تعریف می‌کرد که از کودکی والدینش، استعداد عجیبی داشتند تا تمام دق‌دلی دوران چندساله زندگی مشترک‌شان را هنگام سفر بر سر هم خالی کنند. در سفر همه چیز به هم ربط پیدا می‌کرد، از خودروی آخرین مدل باجناق و دستپخت مادرشوهر تا هتل یک ستاره ماه عسل پدر و مادر و... همه چیز زمینه مرافعه داشت.

براساس توصیه یک مشاور سفر، باید مساله مورد اختلاف را در مدت حداکثر شش ساعت پس از بروز بحران رفع کنید تا ناراحتی در ذهن کسی نماند و احساس انتقام‌جویی از بین برود، اما توجه داشته باشید که گاهی دخالت‌های بی‌جا سبب به‌وجود آمدن سوءتفاهم و حتی شدت یافتن دعوا می‌شود. در صورت بروز چنین حادثه‌ای، باید تلاش کنید به طرفین بفهمانید که مسبب ناراحتی پیش آمده هر دو طرف بوده‌اند و منشأ آن فقط سوءتفاهم بوده است. این کار سبب فروکش کردن بحث‌ها و تنش‌ها و روآوردن طرفین به گفت‌وگو می‌شود. توصیه می‌شود که در سفر بخصوص سفر با خویشاوندان از پیش کشیدن بحث‌های سیاسی، مذهبی، پولی و هر چیزی که در خانواده تبدیل به تابو شده است و صحبت درباره آنها سرانجام به دعوا ختم می‌شود، خودداری کنید.

«احترام بزرگ‌ترها را نگه داریم. فکر می‌کنم سفر یعنی چند شبانه‌روز در کنار هم بودن، بی‌جهت نیست که قدیمی‌ها می‌گفتند دوست و دشمن را در سفر باید شناخت. خیلی از نقاط ضعف رفتاری آدم‌ها در سفر خود را نشان می‌دهد به همین دلیل رفتار ما به مدیریت جدی‌تری نیاز دارد.»

این جملات را عاطفه کرمی، ​ سی و نه ساله خانه‌دار می‌گوید و اضافه می‌کند: «من در این باره خاطره تلخی دارم؛ پدرم به خاطر موقعیت شغلی‌اش، همیشه در سفر و ماموریت بود و ما هر چند ماه یک بار او را می‌دیدیم، ده، دوازده ساله بودم که قرار شد چند روزی به سفر برویم، در آن سفر متاسفانه به دلیل دعوا و مشاجره میان پدر و مادرم بر سر هزینه‌های سفر، تصادف سنگینی کردیم به طوری که من، خواهر و مادرم چند هفته در بیمارستان بستری شدیم.»

● لوازم ​مورد نیاز کودکان

از آنجا که کودکان پای ثابت مسافرت‌های خانوادگی هستند، برنامه‌ریزی ویژه برای حضور آنان اهمیت دارد. اگر فرزندتان به اندازه کافی بزرگ است، از او بخواهید اسباب‌بازی‌های دلخواهش را برای مسافرت انتخاب کرده​ همراه خود بیاورد. اگر فرزندتان مدرسه می‌رود، به او اجازه دهید بازی‌های الکترونیکی، تخته نقاشی کوچک یا کتاب‌هایش را همراه بیاورد؛ اما توجه کنید اگر برای کودکان کوچک‌تر چند اسباب‌بازی همراه خود برمی‌دارید، آنها را به تناوب در اختیارش بگذارید، به این شکل که وقتی از یک اسباب بازی خسته شد و شروع به نق زدن کرد، اسباب‌بازی دیگری در اختیارش بگذارید. مسافرت‌های طولانی با هواپیما برای کودکان که مجبورند یک‌جا بنشینند، دشوارتر است. بنابراین در برنامه‌ریزی سفر، آنها را نیز در نظر بگیرید.

در طول مسیر، به تناوب توقف کنید، اگر با ماشین مسافرت می‌کنید، در فواصل زمانی مشخصی کنار جاده توقف کنید و به کودک خود فرصت دهید از ماشین پیاده شود، راه برود و بدود. این استراحت کوتاه به او ​ فرصت می‌دهد کمی جست و خیز کند و با کشش بدنش، خستگی و کسالت‌ را از خود دور کند.

رضا سرمدی