دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
یـهــودیـان ایـران
آشنایی دو ملت ایران و یهود، در حدود دو هزار و هفتصد سال پیش آغاز شد. در كتاب مقدس، بهویژه اسفار استر، دانیال، عزرا، نحمیا، و تواریخ ایام، شواهد تاریخی و لغوی در تأیید این آشنایی یافت میشود. در كتاب مقدس، نام شاهان ایران چون كورش، داریوش، خشایارشا و اردشیر و نیز القاب ایرانی آمده است و در تلمود، صدها واژه كه ریشه ایرانی دارند، به چشم می‌خورد.
سنت‌های شفاهی متداول در میان یهودیان ایران و وجود مقابر انبیا و بزرگان در خاك ایران مانند آرامگاه دانیال در شوش، استر و مردخای در همدان، حبقوِ در تویسركان و زیارتگاه سارَه بَت آشِر در نزدیكی اصفهان، سه یار دانیال (حنانیا، میشائل و عزریا) در قزوین، نشانگر قدمت سكونت یهودیان در ایران است.
یهودیان ایران را می‌توان قدیمی‌ترین اقلیت مذهبی این سرزمین دانست. آنان طی بیست و هفت قرن، حامل و حافظ فرهنگ اصیل ایران بوده‌اند، چرا كه این قوم براساس سیاست‌های دولت آشور مبنی بر جلای وطن و كوچ اقوام مختلف، در حدود دویست سال قبل از مرگ كورش در سرزمین‌های پارسی زبان سكونت داشتند. كورش كه در سال ۵۳۸ق.م. بابل را فتح كرد، به یهود كه حدود نیم قرن در اسارت به سر می‌بردند، آزادی بخشید و به آنان اجازه داد كه دوباره به اورشلیم بازگردند و معبد خود را كه توسط بخت‌النصر ویران و غارت شده بود، از نو بنا كنند؛ اما همه یهودیان بازنگشتند و عده‌ای از آنان در بابل ماندند و گروهی نیز به جنوب و مركز سرزمین ایران هخامنشی كوچ كردند. یهودیان نیز به پاس بزرگواری كورش، به او لقب «مسیح خدا» دادند.
بدین ترتیب، یهودیان با تاریخی چهار هزار ساله، بیش از نیمی از دوران حیات تاریخی خود را در سرزمین ایران به سر برده‌اند. ایران همواره عرصه رشد و شكوفایی و جایگاه تلاش و كوشش این قوم بوده است.
در زمان ساسانیان، شاپور دوم با كوچاندن تعداد بسیاری از یهودیان از ارمنستان به ایران، جمعیت یهودی ایران را به شكل چشمگیری افزایش داد. منابع بسیاری، سپاهان (اصفهان كنونی) را پرجمعیت‌ترین شهر یهودی‌‌نشین آن عصر می‌دانند. برخی دیگر معتقدند اصفهان را كه نام نخستین آن یهودیه بوده است، اسرای یهودی ساخته‌اند.
در دوره ساسانی، تقریباً در سراسر ایران، از نهاوند تا بلخ و از خوارزم تا سواحل خلیج فارس، یهودیان جوامع متشكل داشتند و به ظن قوی، از لحاظ زبان و فرهنگ، در میان ایرانیان حل شده یا در جریان حل شدن بودند. در آن زمان یهودیان ایران و بابل، دارای سه آكادمی مهم دینی به نام‌های «سورا»، «نهردعا» و «پومبدیتا» بودند كه آكادمی‌های نهردعا و پومبدیتا در قرن دهم میلادی (دوره عباسیان) به بغداد منتقل شد. در این آكادمی‌ها، آموزش علوم دینی یهود، خصوصاً آموزش تورات از اهمیت خاصی برخوردار بود، چنان كه در مدرسه سورا بود كه «راب اشی» به مطالعه، گردآوری، تألیف و تلفیق تمام تفسیرها، مباحث و رسالاتی كه به نام تلمود به كتاب میشنا افزوده شده بود، مشغول شد و «تلمود بابلی» را تألیف کرد.
تمامی این شواهد تاریخی، نشانگر آن است كه یهودیـان ایـران از اعصـار قدیم، جـزء لاینفك جامعه ایرانی بوده‌اند. در حال حاضر، جمعیت یهودیان در ایران، حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار نفر برآورد میشود كه حدود ۱۵ هزار نفر از آنان در تهران و بقیه به ترتیب جمعیت در شیراز، اصفهان، كرمانشاه، یزد، كرمان، رفسنجان، بروجرد و ارومیه ساكن هستند. علاوه بر این، در سایر شهرهای ایران نیز تعدادی خانوار یهودی سكونت دارند.
یهودیان در تهران، دارای مدارس اختصاصی هستند كه عبارتند از دو مدرسه دخترانه راهنمایی و ابتدایی. در شیراز نیز یك مدرسه اختصاصی با حضور مختلط پسران كلیمی و غیركلیمی دایر است.
كلاس‌های فوق‌ِالعاده آموزشی رسمی با كتاب‌های تعلیمات دینی یهود در شیراز، اصفهان، كرمانشاه، یزد، كرمان، بروجرد و رفسنجان برگزار میشود. در مجموع، تعداد دانش‌آموزان یهودی ایران حدود ۲۵۰۰ نفر برآورد شده است. شایان ذكر است كه وجود مدارس اختصاصی كلیمیان، به خاطر آن نیست كه دانش‌آموزان كلیمی فقط حق دارند در این مدارس تحصیل کنند، بلكه آنان آزاد هستند كه در سایر مدارس نیز تحصیل كنند.
دانشجویان كلیمی نیز كه تعداد آنها بالغ بر ۱۰۰ نفر است، آزادانه در كلیه دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی و در همه رشته‌ها از قبیل پزشكی، مهندسی، علوم انسانی و پایه و هنر، مشغول تحصیل هستند.
یهودیان تهران دارای یك انجمن با انتشارات خاص یهودی، كتابخانه مركزی و مركز كامپیوتر هستند. سرای سالمندان یهود، بیمارستان دكتر سپیر، گورستان كلیمیان در منطقه خاوران و ۲ مهدكودك، از دیگر مكان‌های خاص یهودیان است.
از دیگر مراكز فرهنگی یهودیان می‌توان از سازمان جوانان یهودی، سازمان دانشجویان و سازمان بانوان نام برد. این مراكز عمدتاً قبل از انقلاب اسلامی تأسیس شده‌اند و در سالهای اخیر، سازمان‌دهی مجدد یافته‌اند. تعداد اعضای این سازمان‌ها از ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفر متغیر است و فعالیت‌های آنها شامل اجرای برنامه‌های علمی، دینی و فرهنگی است كه هدفِ ارتقای سطح فكری و انسجام جامعه یهودی را دنبال می‌كنند. در تهران ۵ مركز فعال است و در شهرهای اصفهان و شیراز نیز شعبه‌هایی از آنها فعالیت می‌كنند.
یهودیان ایران دارای یك مجله به نام «افق بینا» هستند. این نشریه به عنوان ارگان انجمن كلیمیان تهران، حدود ۴ سال است كه به اطلاع‌‌رسانی فرهنگی می‌پردازد و منعكس‌كننده فرهنگ یهودی ایران و جهان و نیز مواضع سیاسی ـ اجتماعی جامعه یهودیان ایران است.
مركز كامپیوتر انجمن كلیمیان نیز علاوه بر برگزاری كلاس‌های آموزش علوم كامپیوتری، به طراحی نرم‌افزارهای ویژه یهودیان می‌پردازد. از جمله تولیدات این مركز، می‌توان به طراحی فونت عبری، نرم‌افزار فارسی مزامیر داود، تقویم و ساعات شرعی نمازهای یهودیان اشاره كرد.
در زمینه ورزش، یهودیان تهران در باشگاه ورزشی گیبور، در رشته‌های فوتبال، والیبال، بسكتبال و تنیس روی میز به فعالیت‌های ورزشی می‌پردازند. این باشگاه همچنین متولی كلاس‌های ورزشی، برگزاری مسابقات داخلی و نیز مسابقه بین گروه‌های غیرمسلمان ایرانی است و از همكاری مربیان یهودی و غیریهودی بهره می‌برد. سازمان بانوان یهود نیز در زمینه ورزش بانوان با این باشگاه همكاری دارد. در شهرستان‌های یهودی‌‌نشین برحسب تعداد جوانان، تیم‌های ورزشی شكل گرفته‌اند و گاه با جوانان یهودی تهرانی همكاری می‌كنند.
یهودیان ایرانی همواره دوشادوش دیگر هموطنان خود، چه در امر سازندگی و چه هنگام جنگ و یا بلایای طبیعی، به كشور خود خدمت كرده‌اند. در دوران جنگ تحمیلی، یهودیان با اعزام جوانان، پزشكان و پرستاران به جبهه‌ها، در دفاع مقدس مشاركت كردند و شهدایی را نیز تقدیم كشور کردند. كمك‌های نقدی و غیرنقدی این جامعه به جبهه‌ها و به هنگام بلایای طبیعی، از دیگر خدمات آنان به ملت و سرزمین خود بوده است.
فعالیت‌های سیاسی این جامعه نیز حول سه محور مرجع دینی یهودیان، نماینده آنان در مجلس شورای اسلامی و هیئت مدیره انجمن كلیمیان تهران متمركز است. هر گونه اعلام موضع یا پیگیری مسائل حقوقی، سیاسی و اجتماعی جامعه یهودی، از طریق نهادهای مذكور صورت می‌گیرد. شایان ذكر است كه طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، یكی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید از جامعه یهودیان باشد.
● فعالیت‌های مذهبی
كنیسا كه در عبری، «بت هَكنِسِت» نام دارد، در لغت، به معنای «خانه اجتماع» است و محل عبادت و تجمع مذهبی یهودیان محسوب میشود. در زمان برپایی معبد بیت‌المقدس، مركز عبادت و اجرای مراسم مذهبی، معبد بود و البته دعا یا نمازهای شخصی غیر از این محل، در هر مكانی قابل اجرا بود. پس از ویرانی بیت‌المقدس در حدود دو هزار سال پیش، كنیساها به عنوان عبادتگاه و محل اجرای آیین و نمازهای دینی و نیز مكان تجمع جهت شنیدن موعظه‌ها و تعالیم دینی و حل و فصل مشكلات اجتماعی به كار می‌رفتند.
اجزای اصلی هر كنیسا، عبارتند از صحن زنان و مردان، محل قرار گرفتن طومارهای تورات، و محل قرائت و نمازها توسط پیش‌نماز.
در ایران، قدمت كنیساها در محله‌های یهودی‌‌نشین مربوط به آغاز اسكان ایشان در آن مكان است. در تهران ۱۶ كنیسا وجود دارد. قدیمی‌ترین كنیساها، با توجه به سكونت اولیه این جامعه در مناطق جنوبی، در محله عودلاجان (خیابان مصطفی خمینی) قرار دارند و كنیسای «حاداش» دارای قدیمی‌ترین و جالب‌ترین معماری داخلی كنیساهای شهر است. پس از نقل مكان این جامعه به مناطق مركزی و پراكندگی آنان در سایر نواحی، كنیساهای جدیدتری ساخته شد كه نمونه آن، كنیسای یوسف‌آباد واقع در خیابان سیدجمال‌الدین اسدآبادی است و بزرگ‌ترین و زیباترین كنیساهای تهران است.
در هر كنیسا، معمولاً یك روحانی علاوه بر پیش‌نماز، به اداره مراسم می‌پردازند؛ هر چند كه وجود آنان ضروری نیست و طبق احكام یهود، هر گاه ده نفر مرد یهودی گردهم آیند، می‌توانند مراسم را به شكل جماعت و به طور كامل انجام دهند.
در ایران، یك مرجع دینی روحانی به نام «خاخام یوسف همدانی كهن» تمام یهودیان ایران را رهبری می‌كند. در هر كنیسا، یك یا چند پیش‌نماز دائم یا موقت حضور دارند. ضمن آن كه معمولاً افرادی آگاه به اصول دینی، به راهنمایی مردم در كنیسا می‌پردازند. معمولاً در سخنرانی‌های مذهبیِ روزهای شنبه در كنیساها، تعالیم عام مذهبی به مردم آموخته میشود. تربیت روحانیان دینی عمدتاً از طریق مطالعات شخصی یا آموزش‌های فرد به فرد صورت می‌پذیرد. در مقاطعی خاص، جلسات ویژه‌ای به عنوان سمینار دبیران دینی یا جلسات قرائت و تفسیر تورات، تلمود و احكام شرعی تشكیل میشود. هدایت كلی این تعالیم و پاسخ‌گویی شرعی، برعهده مرجع دینی یهودیان است و در كنار آن، واحد كمیته فرهنگی انجمن كلیمیان همكاری دارد.
زهرا رشید بیگی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
شورای نگهبان انتخابات مجلس شورای اسلامی دولت حجاب حسن روحانی حسین امیرعبداللهیان جنگ دولت سیزدهم امیرعبداللهیان انتخابات مجلس دوازدهم عراق
قتل تهران شهرداری تهران هواشناسی فضای مجازی شورای شهر تهران سامانه بارشی شهرداری آموزش و پرورش سازمان هواشناسی باران یسنا
خودرو قیمت طلا بانک مرکزی قیمت دلار بازار خودرو قیمت خودرو دلار مسکن یارانه ایران خودرو حقوق بازنشستگان ارز
تلویزیون نمایشگاه کتاب سینمای ایران دفاع مقدس صدا و سیما سینما مسعود اسکویی صداوسیما مهاجرت موسیقی مهران غفوریان سریال
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه حماس فلسطین جنگ غزه آمریکا روسیه اوکراین عربستان نوار غزه ایالات متحده آمریکا
فوتبال پرسپولیس استقلال لیگ برتر جواد نکونام مهدی طارمی سپاهان رئال مادرید بارسلونا بازی باشگاه استقلال لیگ برتر انگلیس
باتری اپل اینستاگرام آیفون گوگل عکاسی ناسا مایکروسافت
خواب کاهش وزن فشار خون توت فرنگی چای آلرژی کبد چرب