گامباس یعنی میگو در كنار پنگوئن

زمانی كه این نرم افزار را برای نخستین بار اجرا می كنید, باور نمی كنید كه دارید در محیط لینوكس یا kde كار می كنید اما این موضوع كاملاً حقیقت دارد و گامباس با به عاریت گرفتن تمامی جنبه های مفید VB بنا بر ادعای نویسنده آن , پنجره ای را پیش روی شما ظاهر می سازد كه نمونه آن را در شكل ۱ مشاهده می كنید

Gambas نام محیط برنامه‌نویسی مشابه VB اما در محیط لینوكس است. این نرم‌افزار را فردی از علاقه‌مندان به برنامه‌نویسی اهل كشور فرانسه، با تلاش فراوان و در طول سه سال كار مستمر توسعه داده است.

● مقدمه‌

انتخاب سكو و ابزار برنامه‌نویسی تحت لینوكس، یكی از مشكل‌ترین مراحل بسیاری از پروژه‌های نرم‌افزاری محسوب می‌شود. تفاوت‌های ذاتی محیط سیستم‌عامل لینوكس با ویندوز، یكی از اساسی‌ترین دلایل این موضوع است. در واقع مستقل بودن سیستم رابط گرافیكی كاربر از سیستم‌عامل، موجب شده است كه نرم‌افزارهای كاربردی تحت لینوكس را بتوان به سه گروه تفكیك كرد. گروه نخست شامل نرم‌افزارهایی است كه از ابزارهایی برای تولید آن‌ها استفاده شده است كه از سیستم windowing مستقل خود استفاده می‌كنند. مانند زبان و محیط برنامه‌نویسی جاوا، kylix ،TCL و غیره.

اما بسیاری از محیط‌های برنامه‌نویسی دیگری كه برای توسعه نرم‌افزار در لینوكس طراحی شده‌اند، به سیستم‌های گرافیكی خارجی تكیه می‌كنند و بر همین اساس به‌دلیل رواج و فراوانی كاربرد محیط‌های گرافیكی و میزكار‌هایی مانند kde یا gnome، می‌توان آنرا به دو زیر گروه دیگر تقسیم كرد.

گروهی از برنامه‌هایی كه از سیستم گرافیكی و مدیریت پنجره gnome استفاده می‌كنند و گروه دیگری كه بر توابع و كتابخانه‌هایی موجود در محیط kde تكیه دارند (به همین دلیل نرم‌افزارهایی كه برای اجرا تحت kde طراحی شده‌اند، به‌طور معمول حروف k را در ابتدای نام خود یدك می‌كشند.

مانند kppp یا kHTML و غیره. به همین ترتیب، نرم‌افزارهایی كه برای كار در محیط gnome توسعه داده شده‌اند، از حرف g در ابتدای نام خود استفاده می‌كنند).

هر یك از این دو میزكار معروف لینوكس دارای ابزارهای گوناگونی برای طراحی و تولید نرم‌افزار هستند. به عنوان مثال، برنامه‌نویسان زبان برنامه‌‌نویسی مانند C یا ++C می‌توانند بر حسب مورد و سلیقه خود از كتابخانه‌های نرم‌افزاری گوناگونی برای تولید نرم‌افزارهای تحت لینوكس استفاده كنند. مثلاً مجموعه توابع كتابخانه‌ای (Qt (toolkit (برای تولید نرم‌افزارهایی كاربردی KDE) یا +GTK (برای برنامه‌نویسی در محیط Gnome)وجود دارند.

واقعیت آن است كه باید اعتراف كرد كه موضوع برنامه‌‌نویسی تحت لینوكس صرف نظر از آنكه با چه ابزاری و در چه سكویی كار شود، با برنامه‌نویسی در محیط ویندوز تفاوت بسیار دارد. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم كه برنامه‌نویسی لینوكس برای بسیاری از كاربران این سیستم‌عامل، همچون كابوس شبانه‌ای است كه سال‌ها خواب راحت را از آنان سلب كرده است!

در این مورد استثنایی نیز وجود دارد كه می‌تواند پایانی بر كابوس برنامه‌‌نویسی تحت لینوكس باشد. در اختیار داشتن محیط برنامه‌نویسیی مانند ویژوال بیسیك در ویندوز، برای بسیاری از كاربران لینوكس آرزویی دست‌نیافتنی جلوه می‌كرد. اما پروژه‌ای كه از چند سال قبل آغاز شده است، به‌تازگی به مرحله‌ای از بلوغ رسیده كه می‌توان به آن امیدهای زیادی داشت. Gambas نام محیط برنامه‌نویسی مشابه VB اما در محیط لینوكس است (بر اساس سنت نامعلومی، نرم‌افزارهای دنیای متن‌باز و سكوی لینوكس از اسامی و لوگو‌هایی به‌شكل حیوانات استفاده می‌كنند. Gambas هم از این غافله عقب نمانده است و نام خود را از گونه‌ای از میگو اقتباس كرده است).

نرم‌افزار گامباس را فردی از علاقه‌مندان به برنامه‌نویسی اهل كشور فرانسه، با تلاش فراوان و در طول سه سال كار مستمر توسعه داده است. اواخر سال ۲۰۰۴ این نرم‌افزار به مرحله‌ای رسیده بود كه خالق آن یعنی، Benoit Minisini نسخه شماره ۱.۱۰ را معرفی كرد.

زمانی كه این نرم‌افزار را برای نخستین بار اجرا می‌كنید، باور نمی‌كنید كه دارید در محیط لینوكس یا kde كار می‌كنید. اما این موضوع كاملاً حقیقت دارد و گامباس با به عاریت گرفتن تمامی جنبه‌های مفید VB (بنا بر ادعای نویسنده آن)، پنجره‌ای را پیش روی شما ظاهر می‌سازد كه نمونه آن را در شكل ۱ مشاهده می‌كنید. همانطور كه در این تصویر دیده می‌شود، كاربر باید در این مرحله، مشخص كند كه قصد كار كردن بر روی پروژه جدیدی دارد و یا آن‌كه با یكی از پروژه‌های قبلی می‌خواهد ادامه دهد.

پس از این مراحل، مشاهده خواهید كرد، كه نرم‌افزار گامباس با الهام از VB، محیط توسعه‌ای فراهم كرده است كه شباهت زیادی به آن دارد. به عنوان مثال، در سمت چپ نمایشگر، پنجره‌ای به‌نام project explorer به‌سبك VB دیده می‌شود كه برای برنامه‌نویسان ابزار بسیار مفیدی تلقی می‌شود. پنجره بالایی سمت راست، شامل مجموعه‌ای از المان‌هایی كه برنامه‌نویس می‌تواند آن‌ها را روی فرم‌های برنامه‌های تحت توسعه خود، قرار دهد، وجود دارند. در واقع این اشیای گرافیكی یا وجیت‌ها (Widget) همان كنترل‌های برنامه‌نویسی محیط ویندوز هستند.

در اینجا هم، كاربر می‌تواند خواص اشیای انتخابی خود را در سمت راست این پنل ببیند. به این ترتیب برای شروع برنامه‌نویسی با كامباس، كافی خواهد بود تا یكی از این ویجت‌های گرافیكی را بر روی فرم‌های برنامه خود قرار دهید (گامباس هم مانند VB به پنجره‌های برنامه‌های تحت توسعه، فرم (form) نام می‌دهد.

● فرم‌ها

برای ایجاد كردن فرم‌ها و اعمال تغییرات بر روی آن‌ها، در گامباس ابزار ویژه‌ای به‌نامForm designer پیش‌بینی شده است. كاربران گامباس می‌توانند از این ابزار همانند یك ابزار نقاشی، برای تولید و ویرایش فرم‌ها كمك بگیرند. در این ابزار نیز همانند محیط VB برنامه‌نویس باید خواص اشیایی كه قصد استفاده از آن‌ها را دارد، مشخص كند (این‌كار در درون پنجره properties انجام می‌شود). پنجره‌ای به‌نام component explorer به كاربر كمك می‌كند كه خواص اشیای گرافیكی را بهتر شناسایی كند.

گامباس به درجه‌ای از پیشرفت رسیده است كه دارای یك ویرایشگر كامل منو نیز (Menu editor) هست.

● ویرایشگر كد

اگرچه ممكن است كه ویرایشگر كد در گامباس چندان ظریف و زیبا جلوه نكند، اما دارای امكانات كاملی است كه نظر هر برنامه‌‌نویس حرفه‌ای را به‌خود جلب می‌كند. به عنوان مثال، در صورتی‌كه بر روی پنچره ویرایشگر كد، كلیك راست كنید، داخل فهرست پایین‌افتادنی كه گشوده می‌شود، لیست مفصل و كاملی از تمامی دستورات قابل استفاده، فهرست می‌شوند. در این ویرایشگر كد، امكاناتی از قبیل قابلیت نمایش رنگی كلید‌واژه‌ها و دیگر موارد نوشتاری به‌صورت (Syntax Highlighting) پیش‌بینی شده است. علاوه بر این موارد، كاربران گامباس می‌توانند برای عیب‌یابی برنامه‌های خود، BreakPoint تعریف كنند و متغیر‌ها را جهت ردگیری (trace) انتخاب كنند.

اما این ویرایشگر پیشرفته گامباس، علیرغم تمام مزایایی كه دارد، یك اشكال و یا بهتر بگوییم، یك كمبود مهم نیز دارد. گامباس هنوز دارای قابلیتی نیست كه كاربران آن بتوانند نرم‌افزارهای ویرایشگر دلخواه خود را در محیط گامباس به‌كار بگیرند. به‌عنوان مثال، بسیاری از برنامه‌نویسان لینوكس تمایل دارند كه از ویرایشگر‌هایی مانند Emacs یا vi استفاده كنند.

البته از آنجایی‌كه تمام فرم‌ها و كلاس‌های برنامه‌های تولید شده با گامباس در قالب ‌فایل‌های متنی ذخیره می‌شوند، كاربران گامباس همچنان خواهند توانست، در خارج از محیط این نرم‌افزار، از ویرایشگرهای دلخواه خود برای ادیت برنامه‌ها استفاده كنند.

گامباس دارای یك كامپایلر سر خود نیز هست كه در زمان كامپایل، برنامه‌ها را در صورتی كه نقصی در آن‌ها نیابد، درون یك فایل اجرایی بسته‌بندی می‌كند. یادآوری می‌كنیم كه برای آنكه بتوانید پروژه‌های كامپایل شده گامباس را اجرا كنید، باید بر روی سیستم خود قبلا ً Qt را نصب كرده باشید.

● خلاصه

پروژه گامباس علیرغم آن‌كه هنوز بسیار جوان است، نشان داده كه پروژه بسیار قابل‌توجهی است. در تمام مراحل بررسی این ابزار، گامباس هیچگاه دچار مشكل نشد و همواره از خود چهره یك نرم‌افزار پایدار را به‌نمایش گذاشت. علاوه بر آن برنامه‌های خروجی گامباس هم بسیار سریع اجرا می‌شدند و از حجم پایینی برخوردار بودند.

برنامه‌نویس گامباس در یكی از سایت‌های پشتیبانی این نرم‌افزار، به كاربران اطمینان داده است كه هیچ رویدادی در آینده نمی‌تواند به‌سادگی برنامه‌های وی را برای توسعه گامباس تغییر دهد. Minisini قول داده است كه نسخه‌های آتی این نرم‌افزار دارای امكانات دیباگ پیشرفته‌تری باشد و از ابزارهای دسترسی به بانك‌های اطلاعاتی نیز پشتیبانی نماید.

خلاصه آن‌كه صرف نظر از آنكه چقدر می‌توان به یك پروژه یك‌نفره تكیه كرد (و زمان برای فراگیری تكنیك‌هایی صرف كرد كه آینده تضمین‌شده‌ای ندارد)، مسلماً گامباس یكی از بهترین ابزارهای برنامه‌نویسی تحت لینوكس است كه علاقه‌مندان و آماتورهای برنامه‌نویسی تحت لینوكس می‌توانند گام‌های اولیه را به‌كمك این ابزار بردارند.

نویسنده : مسعود سعیدی‌ از مجله شبکه