آلودگی هوا در چین

گویا ایران تنها کشوری نیست که با معضل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کند زمستان سرد و پدیده وارونگی هوا دومین اقتصاد جهان را نیز با این مشکل درگیر کرده است

گویا ایران تنها کشوری نیست که با معضل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند. زمستان سرد و پدیده وارونگی هوا دومین اقتصاد جهان را نیز با این مشکل درگیر کرده است.

مجله اکونومیست در یک مطلب کوتاه به این مشکل پرداخته است. نحوه مواجهه دولت، مردم و اصحاب رسانه در چین با معضل آلودگی هوا می‌تواند درس‌های مهمی برای ما ایرانیان داشته باشد.

پکن، پایتخت چین، در یکی از هفته‌های زمستان امسال توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرد. اما این بار نه به خاطر مسائل سیاسی و اقتصادی، بلکه به دلیل سطح بسیار بالای آلودگی هوا در آن که حتی برای ساکنان همیشه غرق در دودش نیز غیر قابل تحمل شده بود. اگرچه در اواسط هفته شاخص‌ها از حالت بسیار خطرناک به هشدارآمیز تغییر وضعیت دادند، اما در همان زمان دود و مه غلیظ آسمان دیگر شهر مهم چین، یعنی شانگهای را فرا گرفته بود.

حالا دیگر می‌توان گفت، معضل آلودگی هوا در چین مختص به یک یا دو شهر نیست و به مشکلی ملی تبدیل شده است. در زمستان امسال، چندین شهر مهم چین از شاندونگ در شرق گرفته تا گویژو در جنوب غربی، رکوردهای جدیدی در زمینه آلودگی هوا به ثبت رساندند. کارشناسان این مساله را به سرمای کم‌سابقه هوا نسبت می‌دهند که موجب رشد غیرعادی مصرف سوخت‌هایی مانند زغال‌سنگ شده است. از سوی دیگر، پدیده وارونگی هوا در برخی مناطق و ناسازگاری باد نیز بر وخامت اوضاع افزوده است.

حتی بدون در نظر گرفتن شرایط بد اخیر نیز، کیفیت هوا در بسیاری از مناطق چین به طور معمول پایین‌تر از سطح استانداردی است که سازمان جهانی بهداشت (WHO) تعیین کرده است. ریزترین و خطرناک‌ترین ذرات PM۲.۵ نامیده می‌شوند چرا که قطر آنها ۲/۵ میکرون یا کمتر بوده و به اندازه‌ای ریز هستند که به راحتی به ریه‌ها و از آنجا به جریان خون راه می‌یابند. سازمان جهانی بهداشت ۲۵ میکروگرم از این ذرات را در هر مترمکعب هوا سطح قابل قبول تعریف کرده است. در حالی که در پکن، این مقدار به ۱۰۰۰ میکروگرم رسیده است.آثار این هوای آلوده بر سلامتی مردم بسیار گسترده بوده است. سالانه ده‌ها هزار چینی در اثر استنشاق همین هوای آلوده از دنیا می‌روند. برای نمونه، در سه دهه گذشته، همزمان با خیزش چین و رشد اقتصادی فزاینده و صنعتی شدن آن، نرخ مرگ و میر در اثر ابتلا به سرطان ریه ۵ برابر شده است. جان کای، مدیر مرکز سیاست‌گذاری و مدیریت سلامت در یکی از دانشگاه‌های مطرح چین می‌گوید، نرخ سیگار کشیدن که می‌توانست یکی از علل پدیده فوق باشد، افزایش قابل توجهی پیدا نکرده است.

تاثیرات آلودگی هوا تنها به سلامتی ساکنان شهرها محدود نبوده، بلکه آثار اقتصادی زیادی نیز بر جا گذاشته است. اکثر توریست‌ها هفته گذشته سعی کردند از شهرهای آلوده دور باشند، که این مساله صنعت توریسم را تحت تاثیر قرار داد. در عوض، کسب‌وکار فروشندگان ماسک‌های آلودگی هوا سکه بود. در همین حین، دولت دستور توقف فعالیت واحدهای تولیدی ایجادکننده آلودگی را صادر کرد. همچنین پروازهای زیادی لغو شده و مسافرت با اتومبیل‌های دولتی نیز ممنوع اعلام شد (که این مورد احتمالا بهره‌وری را نیز افزایش خواهد داد).

حالا مقامات چین باید به فکر آثار سیاسی هوای آلوده نیز باشند. مدت‌هاست که بهبود مستمر استاندارد زندگی مردم به منبع اصلی مشروعیت حکومت چین بدل شده است. اما طی همین پروسه نیز، مردم چین عادت کرده‌اند از هر چیزی که موجب نارضایتی‌شان شود، گله و شکایت کنند. از همین رو است که بسیاری اعتقاد دارند، افزوده شدن هوای سم‌آلود به سایر مشکلات مردم می‌تواند به بروز ناآرامی منجر شود.خانم دای گینگ، یک فعال کهنه‌کار محیط زیست اعتقاد دارد واکنش شدید و همراه با عصبانیت به پدیده آلودگی هوا در ماه پیش نشان می‌دهد این موضوع حتی بر مسائل دیرپایی همچون فساد و نقض آزادی‌های مردم نیز سایه انداخته است. «ما فعالان محیط زیست سال‌های متمادی به دولتمردان گوشزد می‌کردیم که رشد اقتصادی به هر قیمتی مطلوب نیست.»

البته دولتمردان کاملا بی‌توجه به این موضوع نبوده‌اند. بهبود استاندارد کیفی خودروها و کارخانه‌ها، تغییر سیستم گرمایش شهری از زغال‌سنگ به گاز و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های نو از جمله اقداماتی است که انجام گرفته است. اما مسلما رفع معضل آلودگی هوا پروژه‌ای بلندمدت است. کشورهای غربی دهه‌ها تلاش کردند تا بتوانند شهرهایی با هوای پاک داشته باشند.

در هر حال این انتقاد به مقامات حکومتی وارد است که موضوع آلودگی هوا را به اندازه کافی جدی نگرفته‌اند. حتی سطح آلاینده‌ها در شهرهای مهم سال‌ها پایین‌تر از حد واقعی گزارش می‌شد. به طوری که اعلام شاخص‌های آلودگی هوا توسط سفارت ایالات متحده در پکن موجب خشم حکومت چین شده بود. سال گذشته آنها خواستار توقف انتشار این شاخص‌ها شدند که با پاسخ منفی ایالات متحده روبه‌رو‌ شد. اخیرا این اطلاعات طرفداران زیادی در بین طبقه متوسط چین پیدا کرده است.

به‌رغم نارسایی‌های این اطلاعات (به دلیل سنجش هوا تنها در یک نقطه)، انتشار آن این حسن را داشته که مقامات چینی را ناگزیر از اعلام داده‌هایی با جزئیات بیشتر نموده است. به طوری که در سال ۲۰۱۲ شهرداری پکن برای اولین بار اقدام به گزارش نمودن سطح PM۲.۵ کرد. همچنین، وزارت محیط زیست چین به ۷۴ شهر و ناحیه اعلام کرد سنجش و انتشار اطلاعات مربوط به کلیه انواع آلاینده‌ها من جمله PM۲.۵، دی‌اکسید سولفور، مونوکسید کربن و اوزون را آغاز کنند. این اقدامات در کنار انتقادات رسانه‌های دولتی از آلودگی کم‌سابقه ماه گذشته، نشانگر کنار گذاشته شدن رویه معمول حکومت مبنی بر کم‌اهمیت جلوه دادن مشکل آلودگی هواست. روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها نیز تا حدودی احتیاط را کنار گذاشته و شروع به تهیه گزارش‌هایی از شدت و عمق این معضل نموده‌اند. آقای کای، یکی از فعالان رسانه‌ای در چین می‌گوید: این واقعه باید یک هشدار جدی برای حکومت باشد تا به اقدامی بنیادی برای رفع مشکل دست بزند.

منبع: اکونومیست

مترجم: محمد رضائی