ازدواج مجدد و ظرف واقعیت های جامعه

صدای نگران زن جوانی از بستگان از پشت تلفن برای دادن خبر انتشار مطلبی در مورد قانونی کردن ازدواج موقت بدون اجازه همسر و دفاع از این مطلب توسط یک استاد جامعه شناس در ضمیمه روزنامه اعتماد, من را بر آن داشت که در این زمینه نکاتی را یادآور شوم

صدای نگران زن جوانی از بستگان از پشت تلفن برای دادن خبر انتشار مطلبی در مورد قانونی کردن ازدواج موقت بدون اجازه همسر و دفاع از این مطلب توسط یک استاد جامعه شناس در ضمیمه روزنامه اعتماد، من را بر آن داشت که در این زمینه نکاتی را یادآور شوم. این زن جوان مانند بسیاری از زنان ایرانی، نگران پیامدهای خسارت بار تصویب این قانون بود.

او با حیرت و نگرانی از اینکه چرا یک استاد دانشگاه، آن هم یک جامعه شناس که با آسیب های اجتماعی و مشکلات پیچیده و گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور از نزدیک آشنایی دارد، چنین موضوعی را مورد تایید قرار داده است، موضوع را مطرح می کرد که چگونه می توان از دیدگاه یک جامعه شناس، اجرای طرحی که فروپاشی نهاد خانواده را با توجه به پیامدهای گسترده آن افزایش می دهد، مورد تایید قرار داد. این تماس تلفنی من را نسبت به مطالعه نوشته این جامعه شناس حساس تر کرد، که چگونه می توان از مشکلات متعدد و متنوع جامعه، به ویژه در حوزه مسائل خانواده به چنین راه حلی رسید که نه تنها به حل مشکلات جامعه کمک نمی کند، بلکه دشواری های جدیدی را نیز برای جامعه ایجاد می کند. لایحه به اصطلاح حمایت از خانواده، بیشتر حمایت از تنوع طلبی مردان در خانواده است و در شرایطی در مجلس شورای اسلامی و در کمیسیون قضایی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد که دشواری های گوناگونی فراروی موکلان و نمایندگان مجلس قرار گرفته است. انبوهی از مسائل و مشکلات به ویژه در حوزه قضایی وجود دارد. گستردگی این مشکلات، اولویت یافتن راهکارهای مناسب برای تنظیم و اصلاح قوانینی در جهت کاهش این مشکلات و دشواری ها را پیش روی نمایندگان مجلس قرار می دهد. در چنین شرایطی، در تعارض آشکار با مقدمه و روح حاکم بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، که خانواده را «واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان» معرفی کرده که «زمینه ساز اصلی حرکت تکاملی و رو به رشد انسان ها» خوانده شده، این نهاد هدف ضربه های مهلک قرار گرفته است.

چگونه یک جامعه شناس می تواند در چارچوب پژوهش علمی، دشواری ها و پیامدهای خسارت بار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را که سلامت این نهاد را هدف قرار داده است، مورد چشم پوشی قرار دهد و از ازدواج مجدد به عنوان راهی برای «تعدیل مالی و جنسی» سخن بگوید. بسیار حیرت آور است که این همکار دانشگاهی بدون در نظر گرفتن شرایط ایران پس از انقلاب اسلامی، که رهبری فقید آن بر کرامت و جایگاه رفیع زنان در شکل گیری، تداوم و پایداری این انقلاب و نظام برآمده از آن، تاکید کرده و این رویکرد ارزشمند را از خود به جای گذاشته به جای تلاش برای اجرایی کردن آموزه های الهی ریشه دار در این مرز و بوم، در شرایطی که تحت تاثیر آموزه های اسلامی و دیدگاه ویژه امام(ره) در مورد زنان، شأن و کرامت آنان، زنان ایرانی خود را باور کرده و به تجربه های بی نظیر دست یافته اند، این رویکردها چه نتیجه یی جز کاهش شدید رضایت این قشر اثرگذار و مشارکت جو در کشور دربرخواهد داشت؟ آیا ازدواج مجدد برای زنانی که این باورهای متعالی را در مکتب امام(ره) آموخته اند و جایگاه و شأن انسانی خود را شناخته اند، جز تزلزل و نابودی نهاد خانواده تاثیری به همراه خواهد داشت؟ با این همه در مقاله مورد اشاره، همان گونه که از یک پژوهشگر باتجربه انتظار می رود در جمع بندی خود عاملی به نام صداقت مطرح شده است، که به نظر می رسد در ظرف واقعیت های جامعه ما بسیار هوشمندانه استدلال های ارائه شده را در مورد ازدواج مجدد آشکارا زیر سوال می برد.

از عنصر صداقت و ضرورت پایبندی به آن نوشته شده که یادآور آن است که هیچ دختری با مردی ازدواج نمی کند، جز اینکه اصل وفاداری و انحصار را در این رابطه مفروض قرار داده باشد. به روشنی می توان گفت هیچ دختری ازدواج نمی کند تا همسرش دیر یا زود به فکر ازدواج مجدد بیفتد و کاشانه یی که با هم برپا کرده اند، با زن دیگری تقسیم کند. بسیار روشن است هیچ دختری چنین رفتار نخواهد کرد. این وضعیت روند گریز از ازدواج را در میان دختران جوان شدت خواهد بخشید حتی به گونه یی رفتارهای تقابل جویانه را گسترش خواهد داد. عناصر صداقت و وفاداری و ضرورت پایبندی به آن در روابط زناشویی اصولی مهم و قابل ملاحظه اند که نمی توان به سادگی آنها را نادیده گرفت.

از سوی دیگر صداقت و ضرورت وفاداری در روابط زناشویی سخن راندن از شروطی است که در واقع اساس این استدلال را ابطال می سازد. به این ترتیب از منظر جامعه شناسی که برای حل مشکل نامتعادل بودن روابط «مالی و جنسی»، از ازدواج مجدد دفاع می کند این گفته تناقض بسیاری دارد. البته من آن را گامی هوشمندانه برای زیر سوال بردن کارآمدی این طرح و تاکید بر آسیب های آن برای نهاد خانواده در کشور می دانم. این نکات برای توجه دادن هواداران این طرح به پیامدهای روشن آن است. هواداران این لایحه هم به خوبی می دانند با تکرار این رفتار، پایه و اساس نهاد خانواده آنچنان متزلزل می شود که با هیچ ستونی نمی توان آن را حفظ کرد. این رفتار در مسیر متزلزل کردن خانواده، با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مغایرت دارد. قانون اساسی بر نقش پرارج مادری و همسری تاکید کرده است.

جایگاه موثر زنان در انقلاب اسلامی و پس از آن در تداوم بخشیدن به آرمان های مردم ایران، ارتقای نهاد خانواده و تامین امنیت زنان را در خانواده الزامی می سازد. رهبری انقلاب اسلامی و نظام برآمده از آن بر رفع ستم های تاریخی از زنان و نادیده گرفتن حقوق انسانی آنان بسیار تاکید کرده اند. نمایندگان مجلس که برای تلاش در جهت اجرای قانون اساسی سوگند خورده اند، با توجه به نکات مورد اشاره در این لایحه، نمی توانند از تعهدات و سوگند خود چشم پوشی کنند.

الهه کولایی