نقش و کارکرد تقوی در زندگی

تقوی نقش علمی و تعیین کننده ای در زندگی افراد ایفا می کند ایمان بدون تقوی لفظ بی محتواست پس باید تقوی ریشه یابی شود و نقش عملی آن در لحظه لحظه های انتخاب راه زندگی و انتخاب الگوها نمایان و برجسته شود

تقوی نقش علمی و تعیین کننده ای در زندگی افراد ایفا می کند ایمان بدون تقوی لفظ بی محتواست پس باید تقوی ریشه یابی شود و نقش عملی آن در لحظه لحظه های انتخاب راه زندگی و انتخاب الگوها نمایان و برجسته شود.

در این مقاله با الهام از قرآن به نقش عملی تقوی در گزینش بهترین راه زندگی پرداخته می شود و اثبات می شود که تقوی، نه تنها الگوی مصرف بلکه الگوی زندگی را اصلاح می کند. اینک با هم مطلب را از نظر می گذرانیم:

● تقوی چیست؟

تقوی از ریشه «وقی» حالت خویشتن داری، هوشیاری و پرهیزمند بودن است مانند هوشیاری و مراقبتی که راننده در جاده دارد یعنی حرکت همراه با مراقبتی که اگر لحظه ای از آن غفلت شود حادثه می آفریند.

اکثر مفسرین برای تقوی مراتب قائل اند (از جمله علامه طباطبائی، آیه الله جوادی آملی و رهبر معظم انقلاب درتفسیر آیات اوایل سوره بقره و...) اولین مرتبه تقوی حفظ فطرت اولیه است که حقیقت جو و حقیقت خواه است و فجور و تقوی به او الهام شده. این انسان حقیقت خواه که خود را رها نکرده تا در جاذبه مادی زمین سقوط کند. وقتی با پیام خدا و رسولانش مواجه می شود، سر تعظیم فرود آورده و تسلیم می شود (برگرفته از جلسات تفسیر رهبر معظم انقلاب آیه الله خامنه ای در سال ۱۳۷۰)

● متقی کیست؟

متقی به کسی اطلاق می شود که این ویژگی در او ملکه و صفت ثابت شده باشد.

در ابتدای سوره بقره تا آیه ۵، شش ویژگی برای متقین ذکر می شود که با داشتن آن ویژگی ها از هدایت قرآن بهره می برند و به رستگاری قطعی می رسند:

«الم. ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین. الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلاه و مما رزقناهم ینفقون. والذین یؤمنون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و بالاخره هم یوقنون. اولئک علی هدی من ربهم و اولئک هم المفلحون.»

ویژگی های پرهیزگاران

براساس آیات فوق متقین دارای ویژگی های ذیل می باشند:

۱) ایمان به غیب (مانند ایمان به خدا، فرشته ها...)

۲) برپا داشتن نماز (به گونه ای که نماز به آنها ایستادگی ببخشد)

۳) انفاق از آنچه خدا به آنها روزی داده.

۴) ایمان به آنچه بر پیامبر اسلام نازل شده.

۵) ایمان به آنچه بر انبیاء پیشین نازل شده.

۶) یقین به آخرت.

با بررسی این آیات متوجه می شویم چهار ویژگی (۱ و ۴ و ۵ و ۶) مربوط به بعد عقیدتی و یک ویژگی (۲) مربوط به بعد عبادی و یک ویژگی (۳) مربوط به بعد عملی است؛ بنابراین مهمترین ویژگی متقین عقیده و بینش صحیح آنهاست که زمینه شکوفایی و رستگاری آنها را در دو جهان فراهم می سازد.

آنکه یقین دارد خدا می بیند، سریع الحساب است، به نیکی ها پاداش مضاعف می دهد، هیچ عمل خیر و شری از بین نمی رود بلکه ثبت و ضبط می شود و بهشت و جهنم و حساب و کتاب حتمی و قطعی است، به رسولان الهی و برنامه های تربیتی آنها ایمان آورده و یقین به آخرت دارد، چنین انسانی یک پلیس درونی در برابر هوا و هوس و عصیان و نافرمانی خداونددارد.

▪ او در محیط کار از بیت المال بیش از مال خود حفاظت می کند.

▪ از ساعت کارش نمی دزدد.

▪ از سلامتی و توان و هوش و استعدادش حداکثر بهره برداری را برای خدمت خالصانه به مردم می کند.

▪ پست و مقام و ثروت و قدرت برای او جز وسیله خدمت نیست.

▪ متقی مراقب است غفلت نمی کند در جست وجوی برنامه های تربیتی انبیاء است تا براساس آن زندگی خود را شکل دهد. او نعمت ها را از خدا می داند و در این اندیشه است که چگونه آنها را خداپسندانه مصرف کند.

▪ تجمل گرایی، رقابت در مصرف، چشم و هم چشمی، اسراف و تبذیردر حقیقت یعنی فراموش کردن هدف و مقصد و نادیده انگاشتن حساب و کتاب و بهشت و جهنم.

▪ مؤمن نیاز برادر ایمانی خود را فراموش نمی کند چون «انما المؤمنون اخوه » و از سوی دیگر مراقب است مبادا کاری کند که همتا و برادر شیطان محسوب شود چون «ان المبذرین کانوا اخوان الشیاطین» (سوره اسرا: ۷۲) با این وصف چگونه ممکن است مؤمن و متقی مبتلا به اسراف و تبذیر شود؟!

▪ مفهوم تقوی، با غفلت، تضاد ریشه ای دارد. انسان متقی مراقب است مبادا از آموختن برنامه های تربیتی انبیاء غافل شود و اعمالش خداپسندانه نباشد زیرا او به غیب و تعلیمات انبیاء ایمان دارد و به آخرت یقین.

▪ نماز متقی به او ایستادگی و استقامت می بخشد زیرا او نماز را بپا می دارد نه اینکه فقط بخواند. «یقیمون الصلاه » فرد پرهیزکار به انفاق می اندیشد نه به اسراف، به نیازمندان می اندیشد نه به دیدگاه ها و اظهارنظرهای مرفهین بی درد. «و مما رزقناهم ینفقون»

▪ متقی ساده زندگی می کند مراقب است وقت و فکر و عمر خود را صرف گناه نکند مراقب حق الناس است. نعمت های خدا را می شناسد و مراقب است مبادا آنها راتلف کند و مبادا از آنها استفاده بهینه نکند.

▪ بی دلیل نیست که هر هفته خطیب نماز جمعه باید در خطبه های نماز متذکر تقوی باشد و نقش آن را در زندگی مردم یادآوری کند.

▪ تقوی یک کلمه بیش نیست اما آنگاه که به صورت صفت ثابت درآید صاحب خود را قطعا رستگار می کند.

▪ وقتی ایمان و تقوی در وجود انسان ها به صورت صفت ثابت درآیند فلاح و رستگاری آنها را تضمین می کنند در مورد این افراد قرآن می فرماید: «قد افلح المؤمنون» (سوره مؤمنون آیه ۱) قطعاً مؤمنان رستگار شدند.

▪ و در مورد متقین آیه ۵ سوره بقره می فرماید: «... اولئک هم المفلحون» آنان قطعا رستگار هستند. یعنی شایدی در کار نیست. آنان که ایمان وتقوی با جانشان سرشته شده و مؤمن و متقی شده اند باید با این بشارت الهی شاد باشند.

▪ آنان قبل از اینکه این سرای فانی را ترک کنند خود را برای ورود به سرای دیگر آماده کرده اند تا در زمان موعود با دلی آرام و قلبی مطمئن به سوی فضل و رحمت الهی سفر کنند.

مرضیه صوفیان