پند و اندرز به میزان لازم

از نصیحت خوشم نمی یاد

کودکان زیر ۵ سال، کمتر در مقابل پند و اندرزهای کلامی والدین مقاومت نشان می دهند; البته باید بدانیم که زیاده روی در نصیحت در هر سنی، اثرش را از دست می دهد. بهتر است برای نصیحت کودکان، از موقعیت های عاطفی استفاده کنیم. در موقعیت هایی که فرزند به والدین خود اظهار محبت می کند، مقاومتش در برابر پندها بسیار کم خواهد شد.

ولی هنگامی که فرزندتان وارد مرحله نوجوانی می شود، به جهت حس استقلا لی که دارد، به شدت در مقابل نصیحت های والدین- به ویژه مادر- مقاومت نشان می دهد; زیرا این پند و اندرزها به طور غیرمستقیم به او پیام می دهد که هنوز بچه است; در حالی که او خود را بزرگ می پندارد. بنابراین بکوشید به جای تذکرهای پی درپی، از روش های القای غیرمستقیم استفاده کنید. اگر هم مجبور شدید از اندرزهای کلا می بهره ببرید، بکوشید به کمترین مقدار بسنده کنید و شرایط آن را از نظر دور ندارید.

برآنیم تا در این مجال، جهت تاثیرگذاری بیشتر نصیحت برفرزندان، راهکارهای ذیل را به شما توصیه کنیم:

● عبرت آموزی

وقتی فرزندان خود را برای اصلا ح بد رفتاری شان پند می دهید، از همسالا نی بگویید که به جهت رفتار مشابه، دچار مشکل شده اند; عاقبت بدآنان عبرتآموز است.

● یادآوری نعمت ها

نعمت های خدای بزرگ(پدر، مادر، سلا مت، امکانات و...) را یادآوری کنید. کودک یا نوجوانی که متوجه نعمت های الهی باشد، کمتر به سمت خلا ف می رود. این شیوه ای قرآنی است; که خدای متعال خطاب به رسول گرامی اش می فرماید: آیا خداوند، تو را یتیمی نیافت و در پناه خود جای داد، و تو را ره گم کرده نیافت و راهنمایی کرد، و تو را فقیر نیافت و توانگر ساخت؟

● فرض مخالف

هنگام نصیحت، او را متوجه سازید که اگر به بدرفتاری اش ادامه دهد، ممکن است خداوند نعمت ها را از او بگیرد.

نصیحت های شما به ویژه برای نوجوان، باید پنهانی باشد. نوجوانان از نصیحت شنیدن در جمع خوششان نمیآید.

در ادامه مقاله، شرایط تاثر نصیحت را مورد بررسی قرار می دهیم. یعنی اگر می خواهید پندهای شما بر فرزندانتان تاثیر داشته باشد، شرایط ذیل را رعایت کنید:

▪ به مقدار ضرورت بسنده کنید. نصیحت پی درپی، سبب لجاجت فرزندان می شود و رفتار ناشایست را در آنان تثبیت می کند.

توجه داشته باشید که حتی بزرگسالا ن نیز پند را به سختی می پذیرند. به قول معروف نصیحت مانند روغن کرچک است که دادنش راحت، ولی خوردنش بسیار ناخوشایند است.

▪ خودتان به موعظه هایتان عمل کنید.

▪ برای تاثیر نصیحت، باید بین خود و فرزندانتان رابطه ای قلبی و عاطفی برقرار سازید. دل فرزند به والدینی روی میآورد که با آنان انس داشته باشد. موانع رابطه قلبی، مانند زنگارهای روی آهن است که جلوی جذب آهن ربا را می گیرد.

▪ هنگام پند دادن، خوشرو باشید. ترشرویی، تاثیر پند را می گیرد.

▪ از لحنی نرم استفاده کنید و به آرامی تذکر دهید. همان طور که وقتی خداوند بزرگ موسی وهارون (ع) را به سوی فرعون فرستاد، به آنان فرمود که با او به نرمی سخن بگویند.

▪ در پند و اندرزها، به منفعت و مصلحت فرزند توجه کنید و مصالح خود را در نظر نگیرید. اگر فرزند شما احساس کند نصیحت های شما برای منافع خودتان است، چندان اثری نخواهند داشت.

ادامه موارد در رابطه با شیوه های صحیح انتقاد از نوجوانان است:

▪ بکوشید به جای انتقاد، بیشتر از تربیت خاموش، یعنی سکوت و نگاه استفاده کنید. سکوت شما در برابر بدرفتاری او، نشان دهنده کرامت شما است، اینگونه است که رفتارتان سبب سازندگی نوجوانتان خواهد شد.

▪ در صورت امکان، از شیوه به در بگو، دیوار بشنود، استفاده کنید تا از مقاومت روانی او کاسته شود.

▪ اگر گاهی مجبور می شوید به طور مستقیم اشکالا ت او را بگویید، نکات ذیل را رعایت کنید:

پیش از انتقاد، از او اجازه بگیرید. در صورتی که اجازه دهد، مقاومت روانی اش از بین خواهد رفت و سخن شما را می پذیرد و اگر اجازه ندهد، خود درباره رفتارهایش تفکر می کند و متوجه اشتباهش خواهد شد.

ابتدا نقاط مثبت او را بگویید.

به جای پیام «تو» از پیام «من» استفاده کنید. در پیام«تو» (تو بی نظمی)، اشکال را متوجه فرزند می کنیم; اما در پیام «من» (وقتی می بینیم لباس هایت را می ریزی، ناراحت می شوم)، احساس خودتان را بیان می کنید که تاثیر افزون تری دارد.

از «رفتار» فرزندانتان انتقاد کنید و «خودش» را به انتقاد نگیرید.

گاهی نوجوانان در برابر نصیحت والدین مقاومت زیادی از خودنشان می دهند. بی شک والدین گرامی در این مواقع، یکی از شرایط پند و اندرز صحیح را رعایت نکرده اند.

برآنیم تا در ادامه مقاله، شرایطی را که نوجوانان در برابر آن مقاومت روانی از خود بروز می دهند را مورد بررسی قرار دهیم:

● همراه با سرزنش

نصیحت های خود را با سرزنش همراه نکنید. جمله هایی مانند «تو کی آدم می شی» هنگام نصیحت، اثر آن را از بین می برد.

● همراه با دستور

پندهای خود را در قالب امر القا نکنید. جمله هایی چون «بهت دستور می دم که...» اثر بخش نخواهد بود.

● با القاب زشت

هنگام نصیحت، از القاب زشتی چون شلخته، بی عرضه، دست و پا چلفتی، چلا ق، چل من و... بپرهیزید.

نصیحت همراه با تهدید، نوجوان را به مقاومت روانی و لجاجت می کشاند; پس او را با جمله هایی چون «اگه یک بار دیگه...» تهدید نکنید.

● با هشدار

برخی والدین گمان می کنند که اگر پندهای خود را با هشدارهایی چون«بدبخت می شی; بیچاره می شی; به گدایی می افتی و...» همراه کنند، اثر بیشتری خواهد داشت; حال آن که چنین نیست; بلکه ممکن است، بیچارگی و بدبختی را به فرزند خود تلقین کنند.

● با تحریک شدید عواطف

گاهی والدین(به ویژه مادر)، هنگام نصیحت فرزند خود، عاطفه او را بیش از حد تحریک می کند که به جریحه دار کردن عاطفه، بیشتر شباهت دارد. تحریک عاطفه و احساس فرزند، شیوه ای خوب برای تربیت فرزند است; اما اگر جمله هایی چون «با این کارت منو روونه قبرستون می کنی» همراه شود، افزون برفشارهای روحی براو، اثر خود را نیز از دست خواهد داد.

● با طعنه و تمسخر

هنگام پند دادن به فرزند خود، به او طعنه نزنید و مسخره اش نکنید: «در سلیقه رودست نداری!»

● با نقش دادن

هنگام نصیحت فرزند، هرگز به او نقش منفی(تو مایه ننگ خانواده ما هستی) ندهید; زیرا به جهت اثر تلقینی آن، ممکن است این حرف شما را باور کند.

● به شکل سخنرانی

گاهی والدین (به ویژه پدر) هنگام نصیحت فرزند خود، بیست دقیقه سخنرانی می کنند و جالب آن که در پایان سخنرانی می گویند:

من گنگ خواب دیده و عالم تمام کر

من عاجزم زگفتن و خلق از شنیدن

نویسنده : سرور حاجی سعید