خصلت های زندگی دنیا

زندگی دنیا ویژگی هایی دارد که انسان ها را درگیر خود می کند و آنان را مشغول خود می سازد

آفتاب: زندگی دنیا ویژگی‌هایی دارد که انسان‌ها را درگیر خود می‌کند و آنان را مشغول خود می‌سازد. یکی از آیات سوره حدید به بیانی بسیار جالب، این خصلت‌ها را بیان می‌کند: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطَامًا وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ( بدانید که زندگی دنیا، در حقیقت، بازی و سرگرمی و آرایش و فخرفروشیِ شما به یکدیگر و فزون‏جویی در اموال و فرزندان است. [مَثَل آنها] چون مثل بارانی است که کشاورزان را رُستنی آن [باران‏] به شگفتی اندازد، سپس [آن کشت‏] خشک شود و آن را زرد بینی، آن گاه خاشاک شود. و در آخرت [دنیا پرستان را] عذابی سخت است و [مومنان را] از جانب خدا آمرزش و خشنودی است، و زندگانی دنیا جز کالای فریبنده نیست.)(۲۰ حدید).کلمه لعب به معنای بازی قانونمند است (که دو طرف بازی به نظام آن آشنایی دارند) که کودکان برای اهداف خیالی آن را انجام می‏دهند. و کلمه لهو به معنای هر عمل سرگرم کننده‏ای است که انسان را از کاری مهم و حیاتی و وظیفه‏ای واجب باز بدارد. کلمه زینت این مفهوم را می‌دهد که فرد به شکل مخصوصی خود را بیاراید، و شاید منظور از آن وسیله آرایش باشد. آرایش آن است که چیز مرغوبی را ضمیمه چیز دیگری کنی تا مردم به خاطر زیبایی حاصل از این ضمیمه مجذوب آن شوند، (مثلا آرایش زنان، که زن با طلا و جواهرات یا رنگ های سرخ و سفیدی خود را جلوه دهد، و از ضمیمه کردن آنها به خود ایجاد زیبایی می‌کند، به طوری که بیننده مجذوب جمال او شود.) تفاخر به معنای مباهات کردن به حسب و نسب است. تکاثر در اموال و اولاد به این معناست که شخصی به دیگری فخر بفروشد که من مال و فرزند بیشتری دارم.از شیخ بهایی (رحمة اللَّه) نقل شده که گفته است: این پنج خصلتی که در آیه شریفه سوره حدید ذکر شده، از نظر سنین عمر آدمی و مراحل حیاتش مترتب بر یکدیگرند، چون تا کودک است حریص در لعب و بازی است، و همین که به حد بلوغ می‏رسد و استخوان‏بندیش محکم می‏شود علاقه‏مند به لهو و سرگرمی‏ها می‏شود، و پس از آنکه بلوغش به حد نهایت رسید، به آرایش خود و زندگیش می‏پردازد و همواره به فکر این است که لباس فاخری تهیه کند، مرکب جالب توجهی سوار شود، منزل زیبایی بسازد، و همواره به زیبایی و آرایش خود بپردازد، و بعد از این سنین به حد کهولت می‏رسد. آن وقت است که (دیگر به اینگونه امور توجهی نمی‏کند، و برایش قانع کننده نیست، بلکه) بیشتر به فکر تفاخر به حسب و نسب می‏افتد، و چون سالخورده شد همه کوشش و تلاشش در بیشتر کردن مال و اولاد صرف می‏شود.بنابراین غفلت، سرگرمی، تجمل، تفاخر و تکاثر دوران های پنجگانه عمر آدمی را تشکیل می‏دهند.نخست دوران کودکی است که زندگی در هاله‏ای از غفلت و بی‌خبری و لعب و بازی فرو می‏رود.سپس مرحله نوجوانی فرا می‏رسد، و سرگرمی جای بازی را می‏گیرد، و در این مرحله انسان به دنبال مسائلی است که او را به خود سرگرم سازد و از مسائل جدی دور دارد.مرحله سوم مرحله جوانی و شور و عشق و تجمل پرستی است. از این مرحله که بگذرد مرحله چهارم فرا می‏رسد و احساسات کسب مقام و فخر در انسان زنده می‏ شود.

و سرانجام به مرحله پنجم و سالخوردگی می‏رسد که در این مرحله به فکر افزایش مال و نفرات و جمع ثروت می‏افتد.مراحل نخستین تقریباً بر حسب سنین عمر مشخص است ولی مراحل بعد در افراد کاملاً متفاوت می‏باشد، و بعضی از آنها، مانند مرحله تکاثر اموال، تا پایان عمر ادامه دارد، هر چند بعضی معتقدند که هر دوره‏ای از این دوره‏های پنجگانه هشت سال از عمر انسان را می‏گیرد، و مجموعاً به چهل سال بالغ می‏گردد، و هنگامی که به این سن رسید شخصیت انسان تثبیت می‏گردد. تفاخر به معنای مباهات کردن به حسب و نسب است. و تکاثر در اموال و اولاد به این معناست که شخصی به دیگری فخر بفروشد که من مال و فرزند بیشتری دارم در ادامه آیه می‌فرماید: مثل زندگی دنیا در خوشی و فریبندگی‌اش و سپس در از دست رفتنش، مانند بارانی است که به موقع می‏بارد، و باعث روییدن گیاهان و زراعت‏ها می‏شود و زراعت‏کاران از روییدن آنها خوشحال می‏شوند، و آن زراعت و گیاه هم چنان رشد می‏کند تا به حد نهایی نموش برسد، و رفته رفته رو به زردی بگذارد، و سپس گیاهی خشکیده و شکسته شود، و بادها از هر سو به سوی دیگرش ببرند.

در واقع دوران حیات انسان‌ها که ممکن است چندین سال طول بکشد، مانند دوران کوتاه زندگی یک گیاه از زمان رویش تا خشک شدن آن است. اما آنچه حاصل واقعی عمر ماست در آن دنیا بدست می‌آید که یا عذاب شدید است یا مغفرت و خشنودی پروردگار. که آنها باقی و جاودانه می‌مانند و زندگی دنیا چیزی جز متاع غرور نیست. متاع به معنی هر گونه وسیله بهره‏گیری است، بنابر این جمله دنیا متاع غرور است مفهومش این است که وسیله و ابزاری است برای فریبکاری، فریب خویشتن و دیگران. نکته قابل توجه اینکه این بیان در مورد کسانی است که دنیا را هدف نهایی قرار می‏دهند و به آن دل می‏بندند، و بر آن تکیه می‏کنند و آخرین آرزویشان وصول به آن است.امام علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند: ای کسی که دنیا را نکوهش می‌کنی، اما فریفته پوچی‌ها و اباطیل آن هستی! فریفته دنیایی و نکوهشش می‌کنی؟ آیا تو او را مجرم و گناهکار می‌دانی یا او تو را چنان می‌داند؟ دنیا کی شیفته ات کرد یا کی فریبت داد؟... دنیا برای کسی که از در راستی با آن درآید سرای راستی است و برای کسی که آن را نیک بفهمد سرای عافیت و سعادت است و برای کسی که از آن توشه بردارد سرای توانگری و بی‌نیازی است.

فاطمه خالکی