بازسازی علوم انسانی

بیانیه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه پیرامون بازسازی علوم انسانی

توسعه بر محور دانایی مستلزم بهره‌گیری از دانش بومی است. بدون دانش بومی توسعه پایدار ناممکن است. بومی‌سازی دانش در قلمروهای گوناگون علم مفهوم یکسانی ندارد، و این ناشی از اختلاف میزان تأثیر عناصر فرهنگی در تولید شاخه‌های مختلف دانش است. هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی اصلی‌ترین مؤلفه‌های سازنده‏ی مکاتب، فرهنگ‌ها و تمدن‌ها هستند، علوم طبیعی در عین رنگ‌پذیری از این عرصه‌ها وجهه‏ی فرا اجتماعی قوی‌تری از علوم‌انسانی دارند. علوم‌انسانی آن گونه که در موطن اصلی خویش روییده اند مشحون از عناصر فرهنگی هستند. آرمان‌ها و آرزوی‌های انسان مدرن غربی که در سایه‏ی نگرش خاص او به جهان و انسان پدید آمده‌اند زمام علوم‌انسانی را در دست گرفته‌اند و مجال را بر اهداف بلندتری که انسان مسلمان پاسدار آن است تنگ نموده‌اند. هویت جامعه‌اسلامی بیش از هر چیز مرهون نگرش ویژه اسلام نسبت به عالم‌و آدم است. این نگرش خاص بستر زاینده ای است که می‌تواند رهبری دانش‌های نوینی را در دست گرفته و علوم انسانی ویژه ای را تکون بخشد که آرمان های انسان و اجتماع مسلمان را در چشم انداز خود داشته باشد، و راه را بر حیات طیبه‏ی انسان الهی بگشاید.

مقام معظم رهبری بدرستی ضمن بیان آسیب هایی که جامعه ایرانی ـ اسلامی ما از آموزش علوم انسانی مبتنی بر فلسفه هایی که مبانی آن ها مادی گری و بی اعتقادی به تعالیم الهی و اسلامی است؛ آموزش این علوم را موجب بی اعتقادی به تعالیم الهی و اسلامی دانستند و تأکید ویژه‌ای بر لزوم بازسازی علوم انسانی توسط مراکز تصمیم گیری اعم از دولت، مجلس و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی داشتند.

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز به اعتبار رسالت تاریخی و مأموریت اصلی خویش که پژوهش در علوم انسانی و نظریه پردازی در جهت پی ریزی علوم انسانی بومی با تکیه بر اندیشه اسلامی است، راهکارها و پیشنهاد‌های علمی خود را که از رهگذر بیش از دو دهه فعالیت، در قالب انتشار بیش از ۱۴۰ عنوان اثر علمی، برگزاری تعداد زیادی کنفرانس و نشست تخصصی، انتشار چندین نشریه علمی، پژوهشی و مقالات بی‌شمار متبلور شده است را به اطلاع مسئولان و جامعه علمی کشور می رساند:

۱) نگرش ملی و فرابخشی به موضوع علوم‌انسانی در کشور برای تهیه زیر ساخت‌های تمدن اسلامی؛ ( نه صرفاً آموزش و پژوهش و محدود به وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و آموزش و پرورش)

۲) بازرسی و بررسی نهادها و مؤسسات آموزشی، پژوهشی و فرهنگی مسئول و متولی امور علوم‌انسانی از جهت میزان توفیق عملی و رفع کاستی‌ها و تقویت امکانات لازم و حتی الامکان پرهیز از تشکیل نهادهای جدید و موازی برای صرفه‌جوئی در سرمایه‌های انسانی و مالی؛

۳) توجه به کاستی‌های موجود حوزه علوم‌انسانی در محورهای سیاستگذاری، رشته‌ها و سرفصل‌ها، متون و منابع و تربیت استاد و محقق جهت اهتمام به حل مشکلات آن؛

۴) توجه جدی به بومی کردن علوم‌انسانی به موازات اسلامی کردن علوم‌انسانی و اجتماعی با توجه به دسترس پذیرتر بودن، فراگیر بودن و وفاق بیشتر بر موضوع اول؛

۵) فراهم نمودن همه زمینه‌های لازم برای نظریه‌پردازی در علوم‌انسانی، به عنوان بستر طبیعی و تدریجی بومی‌سازی علوم‌انسانی و پرهیز از شتابزدگی در مباحث علمی و تولید علم؛

۶) توجه و اهتمام بیشتر به تدریس فلسفه علوم‌انسانی در مقاطع تحصیلات تکمیلی، جهت آشنائی دانشجویان با مبانی نظری علوم‌انسانی؛

۷) مقابله جدی با حاکمیت انحصاری پارادایم پوزیتیویستی و کمی‌گرایانه علوم در همه ارکان آموزشی، پژوهشی و فرهنگی کشور و گشودن مجال بیشتر برای تحقیقات کیفی و پارادایم‌های تفسیری، انتقادی و غیره؛

۸) جدی گرفتن نقش و جایگاه علوم‌انسانی در تصمیم سازی ‌ها، تصمیم‌گیری ها و مدیریت فرهنگی کشور؛ (نهادینه کردن نقش و جایگاه علوم‌انسانی در فرهنگ جامعه)

۹) تاکید بر تعامل نخبگان حوزه و دانشگاه و تهیه زیر ساخت‌های لازم جهت بازسازی علوم‌انسانی؛

۱۰) تخصیص سهم مناسب انسانی، بودجه‌ای‌و امکانات برای علوم‌انسانی‌در ابعاد آموزشی، پژوهشی و فرهنگی؛

۱۱) اهتمام جدی‌تر برای طراحی مسیر راه بازسازی علوم‌انسانی در نقشه جامع علمی کشور، با استفاده از همه ظرفیت‌های صاحب‌نظران و دانشمندان برجسته حوزوی و دانشگاهی؛

۱۲) تاکید بر نگاه جهانی و بویژه بین الملل اسلامی در استفاده از تجارب علمی و سوابق موضوع؛

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه معتقد است اکنون که نهضت تولید علم به حرکتی راهبردی فراروی جامعه اسلامی ما بدل شده است و همت مسئولان عالی کشور را به خود جلب نموده است، مدیریت دانش در کشور رسالتی بزرگ را بر دوش می‌کشد که مستلزم بهره‌گیری از تجارب گذشته است. مدیران ارشد دانش در ایران امروز به خوبی می‌دانند بدون بالیدن علوم انسانی بومی از دامان حوزه و دانشگاه دانایی لازم برای تحقق توسعه دانایی محور فراهم نمی‌آید بنابراین لازم است توجه جدی به دستاوردهای دو حوزه یاد شده داشته باشند و آگاه باشند که بدون علوم‌انسانی بومی هیچ یک از بخش‌های جامعه سامان درخور جامعه اسلامی را نخواهد یافت.

روابط عمومی پژوهشگاه حوزه دانشگاه