هدایت الهی در آیینه فضایل هادی امت

در آستانه ولادت باسعادت امام هادی ع

پیشوایان معصو (ع) انسانهای کامل و برگزیده‏ای هستند که به عنوان الگوهای رفتاری و مشعل‌های فروزان هدایت جامعه بشری از سوی خدا تعیین شده‏اند. گفتار و رفتار و خوی و منش آنان ترسیم "حیات طیبه‏" انسانی و وجودشان تبلور تمامی ارزشهای الهی است. آنان معدن رحمت، گنجینه داران دانش، نهایت ‏بردباری و حلم، بنیانهای کرامت، پیشوایان هدایت، چراغهای تاریکی‏ها، پرچمهای پرهیزگاری، نمونه‏های برتر و حجتهای خدا بر جهانیان هستند.

نیمه ماه ذی الحجه سالروز ولادت باسعادت امام دهم شیعیان حضرت امام علی النقی (ع) است. آن حضرت به سال ۲۱۲ ق. در محلی به نام "صریا" در حوالی مدینه دیده به جهان گشود و با قدومش ستاره‏ای دیگر در آسمان ولایت و امامت درخشید. نام آن حضرت، "علی" و مشهورترین لقبهایش "هادی" و "نقی" است. کنیه حضرتش "ابوالحسن" است و در میان راویان حدیث، به "ابوالحسن ثالث" شناخته می‏شود. آن حضرت به همراه فرزند ارجمندش امام عسکری (ع) به شهر سامرّا تبعید شد. اقامتگاه ایشان در آن شهر به نام "عسکر" نامگذاری شده بود؛ از این رو از ایشان به عنوان "عسکریین" یاد می‏شود. این امام همام بعد از اقامتی طولانی در سامرا، پس از ۳۳ سال رهبریِ شیعیان، با نقشه شوم یکی از خلیفه‏های عباسی به درجه بلند شهادت نایل آمد و در همان شهر در بستر خاک آرمید. بارگاه ملکوتی‏اش زیارتگاه شیعیان و شیفتگان آن حضرت است. در این نوشتار به گوشه‌ای از فضایل این امام بزرگوار اشاره می‌نماییم.

● سخاوت وجود

امامان معصوم (ع) برای مظاهر دنیوی از جمله مال و ثروت ارزش ذاتی قائل نبودند و سعی می‏کردند به حد اقل آن که زندگی معمولی روزانه آنان را تامین کرده و آن بزرگواران را در راه انجام وظایف فردی و اجتماعی یاری رساند، بسنده کنند و مازاد آن را در راههایی که موجب خشنودی خداوند بود صرف کنند. یکی از این راهها انفاق به افراد تهیدست و نیازمند می‏باشد. این سیاست ‏خدا پسندانه مالی علاوه بر جنبه‏های معنوی و آثار اخروی، عامل مهمی در کاهش فقر و فاصله طبقاتی جامعه اسلامی و تالیف قلوب افراد و حفظ شخصیت و علاقه‏مند ساختن آنان به مکتب اهل بیت و جلوگیری از ارتباط گرفتن و نزدیک شدن آنان به دستگاه زر و زور خلفا بود. در پرتو برخورداری ائمه (ع) از این خلق نیکو، وجود آن بزرگواران پیوسته مایه امید و خانه‏شان نه تنها مرکز نشر دانش، بلکه پناهگاه افراد نیازمند و درمانده و محل رفت و آمد انسانهای مختلف بویژه آنان که از راه دور آمده بودند، بود. این مسئله هم برای عموم مردم جا افتاده بود، به گونه‏ای که وقتی فرد نیازمند و درمانده‏ای را می‏دیدند او را به خانه امامان (ع) راهنمایی می‏کردند و هم برای خود افراد درمانده، بدین معنی که به محض مواجه شدن با مشکلی مستقیما سراغ خانه امامت را می‏گرفتند.

● حلم و بردباری

حلم و بردباری از ویژگیهای مهمی است که مردان بزرگ بویژه رهبران الهی که بیشترین برخورد و اصطکاک را با مردم نادان و نابخرد و گمراه داشتند، از آن برخوردار بوده و در پرتو این خلق نیکو افراد بسیاری را به سوی خود جذب کردند. امام هادی (ع) همچون نیاکان خود در برابر ناملایمات بردبار بود و تا جایی که مصلحت اسلام ایجاب می‏کرد با دشمنان حق و ناسزاگویان و اهانت کنندگان به ساحت مقدس آن حضرت، با بردباری برخورد می‏کرد. "بریحه‏" عباسی که از سوی دستگاه خلافت ‏به سمت پیشنمازی مکه و مدینه منصوب شده بود، از امام هادی (ع) نزد متوکل سعایت کرد و برای او نوشت: "اگر نیازی به مکه و

مدینه داری "علی بن محمد" را از این دو شهر بیرون کن، زیرا او مردم را به سوی خود خوانده و گروه زیادی از او پیروی کرده‏اند". بر اثر سعایتهای پی‏درپی "بریحه‏" متوکل امام را از کنار حرم جد بزرگوارش رسول خدا (ص) تبعید کرد. هنگامی که امام (ع) از "مدینه‏" به سمت "سامرا" در حرکت ‏بود "بریحه‏" نیز او را همراهی کرد. در بین راه "بریحه‏" رو به امام(ع) کرد و گفت: "تو خود می‏دانی که عامل تبعید تو من بودم. با سوگندهای محکم و استوار سوگند می‏خورم که چنانچه شکایت مرا نزد امیرالمؤمنین یا یکی از درباریان و فرزندان او ببری، تمامی درختانت را (در مدینه) آتش می‏زنم و بردگان و خدمتکارانت را می‏کشم و چشمه‏های مزرعه‏هایت را کور خواهم کرد و بدان که این کارها را خواهم کرد". امام (ع) متوجه او شد و فرمود: "نزدیک‏ترین راه برای شکایت از تو این بود که دیشب شکایت تو را نزد خدا بردم و من شکایت از تو را که بر خدا عرضه کردم نزد غیر او از بندگانش نخواهم برد".

"بریحه‏" چون این سخن را از امام(ع) شنید، به دامن آن حضرت افتاد و تضرع و لابه کرد و از او تقاضای بخشش نمود. امام(ع) فرمود: "تو را بخشیدم".

● راز و نیاز با معبود

پیشوایان معصوم (ع) در بالاترین درجه مقام شناخت ‏حق تعالی قرار داشتند و همین درک و بینش عمیق، آنان را به ارتباط و انس همیشگی با خدا واداشته و شعله‏های آتش عشق به معبود و وصال به حق بر جانشان شرر می‏افکند و آرامش را از آنان سلب می‏کرد. امام هادی (ع) شب هنگام به پروردگارش روی می‏آورد و شب را با حالت ‏خشوع به رکوع و سجده سپری می‏کرد و بین پیشانی نورانی‏اش و زمین جز سنگ ریزه و خاک حائلی وجود نداشت و پیوسته این دعا را تکرار می‏نمود: "الهی مسی‏ء قد ورد، و فقیر قد قصد، لا تخیب مسعاه و ارحمه و اغفر له خطاه؛ بارالها! گنهکاری بر تو وارد شده و تهیدستی به تو روی آورده است، تلاشش را بی‌نتیجه مگردان و او را مورد عنایت و رحمت‏خویش قرار داده و از لغزشش درگذر".

مصطفی یاسینی