ثروت حقیقی چیست

«وما أموالکم ولا أولادکم بالّتی تقربکم عندنا زلفی الاّ من آمن وعمل صالحاً فأولئک لهم جزاء الضّعف بما عملوا وهم فی الغرفات آمنون» اموال و فرزندانتان چیزی نیست که شما را در نزد ما مقرّب گرداند, لکن کسانی که ایمان بیاورند و عملی شایسته کنند در مقابل آنچه انجام داده اند پاداششان دو برابر است و آنان در غرفه های بهشت آسوده خاطرند

«وما أموالکم ولا أولادکم بالّتی تقربکم عندنا زلفی الاّ من آمن وعمل صالحاً فأولئک لهم جزاء الضّعف بما عملوا وهم فی الغرفات آمنون»؛ اموال و فرزندانتان چیزی نیست که شما را در نزد ما مقرّب گرداند، لکن کسانی که ایمان بیاورند و عملی شایسته کنند در مقابل آنچه انجام داده‌اند پاداششان دو برابر است و آنان در غرفه‌های بهشت آسوده خاطرند. (سوره سبأ، آیة ۳۷) معیار اصلی ارزش‌های انسانی و آنچه مایه تقرّب به درگاه الهی می‌شود ایمان و عمل صالح است. حال اگر این ایمان و عمل صالح با توانگری و ثروت جمع شود چه نیکو و اگر چنین نشد، فقر و نداری نشانه محرومیت از درگاه الهی نیست. اساساً این تصوّر غلطی است که بگویند مرفهان چون محبوب خداوند بوده‌اند خدا به آنها ثروت بخشیده است. چه بسیار اشخاص محرومی که با تهیدستی آزموده می‌شوند و به برترین مقامات می‌رسند.

ابوذر می‌گوید: «پیامبر(ص) در سایه کعبه نشسته بود، چون مرا دید فرمود: به خداوند کعبه که همانان‌اند زیانکاران. عرض کردم: چه کسانی؟ فرمود: «آنان که مال و ثروت بیشتری دارند، » مگر کسی که از پیش رو پشت سر و از چپ و راست انفاق و بخشش کند و این افراد اندک‌اند. » قرآن عامل پایندگی نعمت‌ها و عمران و آبادی سرزمین‌ها و شهرها را ایمان و تقوا معرفی کرده است. تقوا تلاش و کوشش به همراه روح پرهیزکاری است. گشایش مالی در زندگی انسان‌ها در گرو تقواست. «و من یتق‌الله یجعل له مخرجاً و یرزقه من حیث لا یحتسب» (سوره طلاق، آیات ۲و۳) یکی از ویژگی‌های مادی انسان، ثروت‌طلبی و مال اندوزی اوست. اسلام طرفدار رفاه عمومی و مخالف انباشت ثروت و نیز ثروت‌های باد آورده است. آنان که مال خود را روی هم انباشته می‌کنند به گمان اینکه با آن جاودانه می‌شوند اهل عذابند. بخیلان نپندارند که انباشت ثروت به نفع آنان است؛ این کار برای آنان سرانجامی شوم دارد.

خداوند، ارث را انتقال قانونی و آرام ثروت از نسلی به نسل دیگر بیان می‌کند. باید گفت که قانون ارث، مانند سایر احکام اسلامی، مطابق فطرت آدمی وضع شده است بطوری که مورد پذیرش هر انسان هوشمند و عاقلی است؛ زیرا با مرگ وجود شخصی از این دنیا می‌رود، امّا اموال او که محصول کار و تلاش او بوده است، به نسل بعدش و نزدیکانش منتقل می‌شود و این قانون موجب می‌شود امید انسان به کار و تلاش تقویت شود، زیرا می‌داند که بعد از او، و فرزندانش که همه هستی و یادگار اویند، از نتیجه عملش بهره مند می‌شوند. تقوا، وصیت خدا به همه عصرها و نسل‌هاست.

«ولقد وصّینا الذین اوتو الکتاب من قبلکم وایاکم ان اتقوا‌الله...» (سوره نسا، آیه ۱۳۱) گرچه دنیا داران بی‌ایمان شما را مسخره می‌کنند، در قیامت برتری با اهل تقواست. ثروتمندان مشرک قریش همانند ابو جهل و هشام که زندگی مرفهی داشتند، گروهی از مسلمانان و اصحاب خاص پیامبر، همچون عمّار و بلال را که فقیر و تهیدست بودند، مسخره می‌کردند و می‌گفتند: محمّد می‌خواهد با این گدایان کار دنیا را منظم کند. او اگر از طرف خدا بود، اشراف و بزرگان از او پیروی می‌کردند. پس این آیه نازل شد: «زین للذین کفروا الحیاة الدنیا و یسخرون من الذین آمنوا والذین اتّقوا فوقهم یوم القیامة... » (سوره بقره، آیه ۲۱۲) «زندگی دنیا در نظر کسانی که کفر ورزیده‌اند آراسته شده است و مومنان [تهیدست] را مسخره می‌کنند؛ درحالی که آنها که پروا پیشه‌اند در روز قیامت از آنان برتر و بالاترند... » و به سخنان بی‌پایه و اساس آنها پاسخ گفت. یکی از بارزترین شخصیت‌هایی که مشهور به زراندوزی و ثروتمندی است قارون است. او گنج‌های بسیاری داشت، بطوری که انسانهای تنومندی را به خدمت گرفته بود تا از گنج‌های او پاسداری و نگهداری کنند. «انّ قارون کان من قوم موسی فبغی علیهم و آتیناه من الکنوز ما انّ مفاتحه لتنوأ بالعصبة اولی القوّة... » (سوره قصص، آیه ۷۶) مردمی که قارون و ثروت و زیورش را دیدند و عدّه‌ای از آن مردم که خواهان دنیا و اموال آن بودند گفتند: ‌ای کاش آنچه به قارون داده شده است به ما نیز داده شده بود... «یا لیت لنا مثل ما اوتی قارون... » (سوره قصص، آیه ۷۹) سرانجام آن تبهکاری‌ها و برتری‌جویی‌های قارون این شد که خداوند قارون و قصر و زیورآلات و طلایش را در زمین فرو برد. «فخسفنا به و بداره الارض... » (سوره قصص، آیه ۸۱) و اینچنین است سرانجام شوم مال اندوزان برتر طلب.

حمید عباسی جامد