افزایش قیمت یورو و کاهش رغبت واحدهای نساجی از صندوق ذخیرهٔ ارزی

از سال ۸۰ که طرح بازسازی و نوسازی صنایع نساجی با اختصاص سرمایه ای ۵۰۰ میلیون دلاری از حساب ذخیرهٔ ارزی آغاز شد تا به حال, تنها حدود ۲۲۰ میلیون دلار از این صندوق گشایش اعتبار شده, این طرح که با هدف به روز کردن این صنعت از دو سال پیش, آغاز شد گرچه توانست تعداد زیادی از واحدهای فرسودهٔ کشور را از آن شکل قدیمی و کم بازده تغییر دهد و صنعتی که در آن زمان, حدود ۴۰ درصد دستگاه های فرسوده داشت نوسازی شود اما با وجود این, هنوز واحدهای نساجی با مشکلات فراوانی روبه رو هستند

واردات کالاهای چینی، افزایش نرخ یورو، کانون تجمیع عوارض و ... وضعیت این صنعت را با وجود اختصاص این تسهیلات در حالتی کم‌بازده قرار داده و هنوز هم بحران در نساجی به رغم برخی تغییرات، نمایان است.بخش خصوصی به‌دلیل اینکه نرخ یورو به حدود ۱۱۷۰ تومان رسیده دیگر تمایل به استفاده از صندوق ذخیرهٔ ارزی ندارد و این در حالی است که تا کنون تنها ۵۲ واحد نساجی از این صندوق، وام گرفته و حدود ۳۰۰ میلیون دلار از میزان اعتبار هنوز استفاده نشده، در ابتدای اختصاص این تسهیلات، نرخ یورو ۷۳۰ تومان بود و صعود نرخ یورو دیگر نه تنها استفاده از این صندوق بلکه طرح‌های نوسازی صنایع نساجی را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.

واردات

واردات محصولات نساجی در مقایسه با سایر صنایع، رقمی بسیار بالاتر است. میزان تعرفه‌ها، هزینهٔ تولید پائین این محصولات در سایر کشورها و طراحی ضعیف لباس در ایران، همگی سبب شده به‌عنوان نمونه واردات محصول پارچه طی ۸ ماه نخست سال جاری به اندازهٔ کل واردات این محصول، در سال گذشته باشد. گلنار نصرالهی مدیر کل دفتر نساجی وزارت صنایع و معادن می‌گوید: برخی محصولات با قیمتی پائین‌تر از نخی که در آن جنس به‌کار رفته به داخل کشور وارد می‌شود که این مسئله، مشکلاتی بسیار جدی را برای صنعت ایران ایجاد کرده است. وی معتقد است: اجراء تعیین سقف دلاری برای واردات محصولات نساجی که به تازگی در گمرکات اجراء می‌شود، می‌تواند تا اندازهٔ زیادی از کم‌اظهاری در گمرکات بکاهد. واردات در این صنایع، تنها منتهی به مبادی گمرکی نمی‌شود. پارچه و لباس به آسانی قابل حمل است و با توجه به مرزهای گستردهٔ کشور، از جهت قاچاق‌پذیری از ریسک پائینی برخوردار است. در واقع با وجود اینکه قوانین گمرکی تغییر می‌کند و دستورالعمل‌هائی نظیر کفّ دلاری برای جلوگیری از واردات بیش از حد و دامپینگ این محصولات اجراء می‌شود. اما پتانسیل بالای قاچاق‌پذیری این محصول، تمامی این قوانین جدید را ناکارآمد کرده و به هر حال حتی اگر تعرفه افزایش یابد واردات محدودتر شود، محصولات نساجی با قیمتی پائین‌تر از گذشته و به میزان بیشتر به شکل قاچاق وارد خواهد شد. ورود کالای چینی به ایران نیز از توان رقابت تولیدکنندگان این صنعت کاسته و در حالی که دولت چین هرگونه حمایت و تعرفه‌ای را از تولیدکنندگان این کشور برای ورود به بازارهای هدف به‌کار گرفته است در مقابل بهرهٔ بانکی، پرداخت ۳۰ درصد خدمات بیمه‌ای و قانون کار، وضعیت صنایع ایران را در حالت بحران قرار داده است. ایران در زمینهٔ صادرات محصولات نساجی به‌دلیل طراحی نامناسب حضور شایانی ندارد. بازارهای جهانی هر روز جویای جنس متنوع و طراحی و زیبائی یکی از اولویت‌های اساسی انتخاب بازار مصرف است، طراحی ضعیف لباس در ایران، تا حدودی بازار داخلی را نیز از دسترس تولیدکننده دور کرده است. در این زمینه تولیدکننده نیز چاره‌ای جز الگوبرداری از نوع خارجی نداشته است. با وجود فراوانی لباس‌های ایرانی با الگوی خارجی در بازارهای کشور، طبیعی است مصرف‌کننده به‌جای استفاده از نوع بدلی، خواستار خرید مارک اصلی است. در واقع تا دانش طراحی لباس در ایران جدی گرفته نشده حتی در صورت با کیفیت بودن مواد اولیه، در جلب نظر مشتری همچنان ناموفق خواهد بود. از سوی دیگر، از حدود یک سال پیش جوایز صادراتی پرداخت نشده است، این جوایز که انگیزهٔ زیادی برای صادرکنندگان به‌وجود آورده بود، عدم پرداخت آن سبب شد در ۳ ماه نخست سال جاری حدود ۷ درصد نسبت به سال گذشته، کاهش صادراتی رخ دهد. در حال حاضر نیز هرچند حدود ۱۰ صادرات محصولات نساجی به‌عنوان جایزهٔ صادراتی در نظر گرفته شده است، این اقدامات نیز برای افزایش انگیزهٔ صادرات به تنهائی کافی نیست.

نوسازی واحدهای نساجی

طبق آمارها تا کنون حدود ۶۰ واحد نساجی کشور که در مراکز پرجمعیت شهری قرار داشتند نوسازی شده‌اند. طبق برآوردهای اولیه، اصلاح ساختاری در صنعت نساجی که از سال ۱۳۷۸ آغاز شد و در سال ۱۳۸۰ قانون و مصوبات آن، تدوین شد عمدتاً ۳ محور اصلاح ساختار فنی، اصلاح ساختار نیروی انسانی و اصلاح ساختار مالی داشت. با وجود این، استراتژی به‌دلیل برخی مسائل مانند هزینهٔ تولید بالا، واردات و نوسانات نرخ ارز اصلاح ساختار نتوانست طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته پیش رود و اولویت رقابت در این صنعت که از اهداف این استراتژی بود هنوز در واحدهای نساجی، مشهود نیست. این صنایع در مقابل واردات، آسیب‌پذیر هستند و قدرت رقابت را در بیشتر موارد ندارند. این موارد، در گفتگوها و اظهار نارضایتی صاحبان این صنعت نیز به وضوح نمایان است. گلنار نصراللهی در این خصوص می‌گوید: در خصوص نوسازی صنایع نساجی، کارهائی در داخل بنگاه‌ها انجام شده که البته کار به اتمام نرسیده و آن‌طور نیست که هیچ مشکلی درون بنگاه‌های ما نباشد. هنوز واحدهای نساجی در زمینهٔ بهره‌وری نیروی کار، مشکل دارند و مسائل داخلی درون بنگاهی ۱۰۰ درصد حل نشده است ولی آنچه را که ممکن بود از طریق این قانون، اصلاح شود تا به حال اصلاح کرده‌ایم.

مصرف سرانهٔ پارچه

مصرف سرانهٔ پارچه در کشور به‌طور معمول ۱۷ متر در نظر گرفته می‌شود و اگر جمعیت ۶۳ میلیون نفر برآورد شد حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار متر پارچه مصرف خواهد شد. در این خصوص، حدود ۹۰۰ میلیون متر در داخل تولید شده و حدود ۲۰۰ میلیون دلار از خارج کشور وارد می‌شود.

هزینهٔ تولید و مواد اولیه

جمشید بصیری دبیر انجمن صنایع نساجی معتقد است: به‌دلیل موانع تولید و سرمایه‌گذاری و مشکلات مختلف قانونی و اداری که هم‌اکنون در کشور وجود دارد، قیمت تمام شده محصولات نساجی در ایران ۳۰ درصد بالاتر از سایر کشورهای جهان است. وی می‌گوید: قیمت مواد اولیه تورم، نیروی انسانی و بالا بودن هزینه‌های سربار را از دیگر مشکلات این صنعت می‌داند و تصریح می‌کند: موانع یاد شده، موجب کاهش بهره‌وری از یک طرح و بالا رفتن قیمت تمام‌شده از سوی دیگر خواهد شد که همین امر زمینهٔ عدم توان رقابت محصولات داخلی با مشابه خارجی را فراهم می‌کند. وی اضافه می‌کند: قیمت گرانول به‌عنوان یک مادهٔ اولیهٔ موردنیاز کارخانه‌های فرش ماشینی و موکت نسبت به سال گذشته افزایش یافته و همچنین قیمت چسب و مونواتیلن و مواد دیگر نیز بالا رفته است. گفته‌های دبیر انجمن صنایع نساجی حاکی از آن است که قیمت مواد اولیه در سال‌های اخیر، رشد قابل ملاحظه‌ای داشته که به‌طور قطع هزینهٔ تولید محصول نهائی صنایع نساجی، تحت‌الشعاع این موضوع قرار خواهد گرفت. افزایش هزینهٔ تولید در ایران، عوامل متعددی دارد که نرخ سود بانکی، قانون تجمیع عوارض و هزینهٔ مواد اولیه از دیگر عوامل اثرگذار است. در دنیای امروز، صنعت نساجی روندی را پیش گرفته که تولیدکنندگان به سمت استفاده از مواد اولیهٔ طبیعی پیش می‌روند. استفاده از پنبه، ابریشم و نخ‌های طبیعی از استقبال بیشتری در بازار مصرف برخوردار است و ذوق مصرف‌کننده به‌خصوص در بازارهای خارجی به‌جای این مواد طبیعی به هیچ وجه به استفاده از پلاستیک و نایلون گرایش ندارد. مدتی است تولیدکنندگان ایرانی به‌دلیل دسترسی مشکل به پنبه و برخی مواد دیگر طبیعی، تمایل بیشتری به استفاده از مواد مصنوعی پیدا کرده‌اند و این مسئله برای تولید کیفی محصولات نساجی ایرانی خطری به‌حساب می‌آید.