داروها را چگونه مصرف کنیم

برای حصول حداکثر اثرات دارو باید دارو را به روش صحیح مصرف کرد استفاده غیراصولی از دارو می تواند نتایج لازم را ایجاد نکرده و حتی باعث بروز عوارض ناخواسته ای شود

برای حصول حداکثر اثرات دارو باید دارو را به روش صحیح مصرف کرد. استفاده غیراصولی از دارو می‌تواند نتایج لازم را ایجاد نکرده و حتی باعث بروز عوارض ناخواسته‌ای شود.

در این زمینه، شیوه‌های درست مصرف برخی داروها معرفی می‌شود که در راس آنها سوسپانسیون است.

سوسپانسیون فرآورده‌ای مایع مانند شربت‌ها بوده که حاوی ذرات رسوب‌کننده می‌باشد. پس از مدتی که دارو را در محلی بی‌حرکت قرار دهید بخشی از آن رسوب می‌کند. در زمان مصرف باید دارو را تکان بدهید تا ذرات رسوب کرده در سراسر آن به صورت یکنواخت پراکنده شود. اگر بدون تکان دادن دارو آن را مصرف کنیم باعث می‌شود تا غلظت کمتری از دارو در ابتدای درمان به بیمار برسد و در دفعات بعدی به دلیل باقی ماندن بخش عمده‌ای از دارو بیمار دچار علائم ناشی از مصرف بیش از حد شود.

● قرص‌ها و کپسول‌ها

قرص‌ها و کپسول‌ها گاهی در دهان، گلو یا مری می‌چسبند. برای ممانعت از این حالت می‌توان اندکی آب جهت خیس کردن مسیر بلع قرص خورد. گذاشتن قرص در انتهای زبان به راحتی بلع کمک می‌کند. میزان کافی آب برای حرکت این ترکیبات دارویی در مسیر مری و انتقال دارو به معده ضروری است. برای بلع دارو نباید اقدام به له کردن قرص یا کپسول کرد. گاهی پوشش کپسولی یا پوشش قرص جهت انتقال سالم قرص به درون روده‌ها است تا دارو از اثر اسید معده حفظ شود، با خرد کردن دارو این اثر حفاظتی و خودبه‌خود اثر دارو از بین می‌رود. تعدادی از داروها می‌توانند باعث تحریک مری گردند. این داروها را باید با میزان مناسبی از آب نوشید و تا ۲ ـ‌ ۱ ساعت نباید در حالت خوابیده قرار گرفت. نمونه آن کپسول داکسی سیکلین و قرص کلسیم است.

قرص‌های زیرزبانی برای جذب درون دهان ساخته شده‌اند. اندکی سوزش یا تلخی در حین گذاشتن دارو ایجاد می‌گردد. اگر با گذاشتن این داروها هیچ حس سوزش یا تلخی بیمار نداشته باشد دال بر خرابی دارو بوده و باید تعویض شود.

قرص‌های مکیدنی گلو حاوی موادی هستند که در دهان آزاد می‌شوند تا علائم ناشی از آسیب در گلو و دهان را بکاهند. اینها را باید در دهان گذاشت و اجازه داد که در دهان جذب شده و از بین بروند. این قرص‌ها را نباید بلعید. برای مدتی بعد از مصرف دارو چیزی ننوشید.

● قطره‌ها

▪ از تماس ظرف محتوی پماد و قطره‌های استریل با بدن ممانعت کنید. در صورت برخورد از شستن با آب خودداری کنید.

▪ برای چکاندن قطره چشمی بنشینید یا دراز بکشید و سر را به عقب داده و پلک پایینی خود را به پایین کشیده تا فضایی باز شود، سپس قطرات لازم را به درون این فضا چکانیده و چشم خود را ببندید. سعی کنید که پلک نزنید. برای ۲ ـ‌ ۱ دقیقه گوشه چشم، نزدیک بینی را بفشارید تا قطره در محوطه چشم باقی بماند. اگر در حین استفاده از این ترکیبات متوجه تغییر رنگ یا ایجاد ذراتی شدید که در ابتدای استفاده وجود نداشته، دارو را مصرف نکنید.

▪ برای قطره‌های گوشی باید کانال گوش را که مارپیچ است به مسیر مستقیم تبدیل کنیم تا دارو به تمام گوش برسد. برای این کار در کودکان لاله گوش را به پایین و عقب و در بالغین به بالا و عقب بکشید. پس از چکاندن برای چند ثانیه سر را کج نگه دارید که قطره‌ها بیرون نریزد. پس از چکاندن قطرات لازم است برای مدتی دارو در گوش بماند که در این صورت طبق دستور پزشک ممکن است لازم به استفاده از تکه‌ای پارچه کتان باشد. اگر قطره سرد یا گرم‌تر از بدن باشد می‌تواند ایجاد تحریک و حتی سرگیجه کند. برای ممانعت از این شرایط می‌توان قطره‌چکان را درون دست‌ها چند دقیقه‌ای نگه داشت تا هم دمای بدن شود.

▪ قطره بینی را می‌توان به دو روش استفاده کرد. در روش اول سر را به سمت عقب داده و قطرات لازم را به درون سوراخ بینی می‌چکانید. سر را برای ۵ ـ‌ ۱۰ دقیقه در حالت خمیده به عقب نگه می‌دارید. این مدت به آرامی نفس بکشید. تنفس شدید می‌تواند دارو را به سمت حلق کشانده و هم اثر دارو را کم کند و هم باعث بروز سرفه شود. در روش دوم در حالت سجده قرار گرفته و تا حد امکان سر را به سمت جلو خم می‌کنید. سپس قطرات لازم را چکانده و برای دقایقی در این حالت می‌مانید. این روش بهتر تحمل می‌شود، اما برای انجام نیاز به نشستن روی زمین است.

● اسپری‌ها

▪ برای اسپری گلو که برای بیماری‌های تنفسی استفاده می‌شود از ۲ روش استفاده می‌شود. در روش اول از مخزن‌های مخصوصی برای اسپری کردن دارو در آن و سپس تنفس در درون مخزن استفاده می‌شود. در این روش ابتدا مخزن را که دارای ۲ سر دهانی و سر مخصوص اسپری است را درون دهان قرار می‌دهیم. سپس اسپری را در بخش دیگر قرار داده و اقدام به اسپری می‌کنیم. در حین اسپری کردن، بیمار از طریق دهان نفس می‌کشد. دقت کنید که قبل از اقدام به اسپری باید آن را چند مرتبه تکان داد. برای جذب مناسب دارو باید هر بار که اسپری انجام می‌شود تا دفعه بعد یک دقیقه فاصله باشد تا میزان کمتری از دارو به سطح مخزن بچسبد. در روش دوم می‌توان اسپری را در چند میلی‌متری دهان قرار داده و در حین دم (کشیدن نفس به داخل) اقدام به انجام اسپری کرد. در این روش بعد از هر اسپری لازم است بیمار برای حداقل ۵‌ثانیه نفس خود را نگه دارد تا میزان بیشتری از دارو جذب شود.

▪ برای گذاشتن شیاف روی پهلوی چپ خوابیده و پای راست خود را خم کرده و شیاف را به آرامی به داخل مقعد فرو کنید. اگر شیاف به راحتی فرو نمی‌رود می‌توانید از پارافین یا وازلین برای لغزنده کردن آن استفاده کنید. اگر شیاف در هوای گرم مانده، شل شده و به راحتی وارد نمی‌شود آن را در لیوان آب سرد یا یخچال قرار دهید و سپس استفاده کنید. تعدادی از شیاف‌ها همچون شیاف‌های مقعدی باید برای نگهداری حتما در شرایطی همچون یخچال نگهداری شوند. در هر صورت برای اطمینان از شرایط مطلوب نگهداری دارو از داروساز یا بروشور دارو اطلاعات لازم را به دست آورید.

▪ گاهی داروها در شکل چسب‌های پوستی جهت جذب مداوم به کار می‌روند. برای جذب بهتر آنها را روی محل‌هایی که مو ندارد یا موی آن را تراشیده‌اند می‌چسبانند؛ ضمنا چسب را در مکانی که زخم است نچسبانید و در تعویض، محل اتصال را تغییر دهید تا حساسیت موضعی کمتری بروز کند. در صورت بروز قرمزی و خارش حتما به پزشک مراجعه کنید. بهتر است روی محل‌هایی که پوست حرکت کمتری دارد مثل قفسه سینه یا بازو چسبانده شود. با این چسب‌ها می‌توان استحمام کرد.

دکتر بهروز هاشمی