برنامه درسی دینی مطلوب

پژوهشهای متعدد, ناکارآمدی برنامه پرورش بینش اسلامی در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران را آشکار ساخته اند شواهد و قرائن موجود در این زمینه به حدی است که دست اندرکاران واقع نگر و دلسوز نظام اسلامی و به ویژه متولیان تعلیم و تربیت رسمی را در کشور به مواجهه هوشمندانه و توأم با بصیرت آن هم به صورت عامل فرامی خواند

خدایا تو ما را مسلمان نما/ که باشیم بر حکم و امرت رضا

بر اخلاف ما نیز اینگونه باز/ درِ دین حق را بفرمای باز

ره طاعت خویش بر ما نما/ که تواب و بخشنده ای، ای خدا!

●پژوهشهای متعدد، ناکارآمدی برنامه پرورش بینش اسلامی در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران را آشکار ساخته اند. شواهد و قرائن موجود در این زمینه به حدی است که دست اندرکاران واقع نگر و دلسوز نظام اسلامی و به ویژه متولیان تعلیم و تربیت رسمی را در کشور به مواجهه هوشمندانه و توأم با بصیرت آن هم به صورت عامل فرامی خواند.

● تربیت، به مفهوم عام و تربیت دینی به طور خاص از یکسو حاصل جریانهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در گستره ای از جامعه محلی تا جامعه بشری است، از سوی دیگر حاصل اقدامات برنامه ریزی شده ای است که مستقیماً با هدف ارتقای سطح دانش و بینش دینی دانش آموزان به مورد اجرا گذاشته می شوند.

● برخی از پژوهشگران، در مقام بیان مهمترین خصوصیات رفتاری نوجوانان به موارد زیر اشاره نموده اند:

۱- طغیان علیه والدین و محیط؛

۲- تمامیت خواهی، استقلال طلبی و اثبات وجود؛

۳- عصیانگری و خشونت علیه عقاید، ارزشهای اخلاقی و سنن؛

۴- خودشیفتگی، خودبینی و خودپرستی زیاده از حد؛

۵- نوجویی که در طرز لباس پوشیدن، طرز سخن گفتن، رفتار و سلوک، تبلور می یابد.

● نمی توان برنامه تربیت دینی ـ ارزشی را فارغ از اقتضائات عوامل و شرایط زمانی، طراحی کرد و در عین حال انتظار داشت نتایج و تجارب نیک و اثربخش تربیتی به همراه داشته باشد. از سوی دیگر پاسخگو نمودن جریان تربیت دینی به عوامل و شرایط زمانی، مکاتب از پیچیدگیهای مضاعف امر تربیت ارزشی دارد و ضرورت درانداختن طرحی نو و فاصله گرفتن از رویکرد سنتی به موضوع را گوشزد می کند.

●استاد شهید دکتر مطهری می گوید: «اسلام هرگز به شکل و صورت ظاهری زندگی نپرداخته است. تعلیمات اسلامی متوجه روح، معنا و راهی است که بشر را به آن هدفها و معانی می رساند. اسلام هدفها معانی و ارائه طریق رسیدن به آن هدفها و معانی را در قلمرو خود گرفته و بشر را در غیر این امر آزاد گذاشته است و به این وسیله از هرگونه تصادمی با توسعه تمدن و فرهنگ پرهیز کرده است.»

بلی مشرق و غرب زان ِ خداست/ همه ملک هستی از آن کبریاست

به هر سو اگر روی خود برده ای/ به سوی خدا روی آورده اید

محیط است ایزد به کل جهان/ بداند همه چیز فاش و نهان

● برنامه درسی دینی مطلوب در دوره متوسطه، اهداف زیر را در دستور کار خود قرار خواهد:

۱- برخورداری از بصیرت دینی و دین آگاهی؛

۲- دین باوری، ایمان دینی یا التزام درونی؛

۳- حساسیت معقول نسبت به حفظ و تداوم فرهنگی و اندیشه دینی در جامعه.

محورهای مورد اشاره در زیر باید مدنظر قرار گیرند:

۱- آموزش مبتنی بر پرسش که از مجموعه تجربیات فرد نشأت گرفته باشد؛

۲- آموزش مرتبط با مسائل و موضوعات معنی دار و ملموس برای یادگیرنده یا متکی به نیازهای واقعی ادارک شده؛

۳- آموزش مبتنی بر شناخت بدفهمی ها؛

● برخی محورهای دیگری که باید مورد تأکید قرار گیرند عبارتند از:

۱- آموزش در بستری آزاد و غیرتهدید کننده؛

۲- آموزش در بستری فعال و مشارکت جویانه نه انفعالی و یک سویه؛

۳- آموزش مبتنی بر غلبه رویکرد عقلی، اقناعی و نقاد بر رویکرد احساس، عاطفی و تلقینی؛

۴- برنامه درسی و آموزش فردیت مخاطبان و خصوصیات منحصر به فرد آنان را به رسمیت بشناسد و از فروکاستن آنان به موجوداتی نوعی و یکسان پرهیز کند.

● از دیگر اهداف برنامه درسی دینی مطلوب می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- گرایش به بررسی و مطالعه برای کسب آگاهی و بصیرت دینی بیشتر در حوزه اسلام و سایر اندیشه های دینی؛

۲- کوشش در جهت تنظیم افکار، رفتار و عادات براساس موازین دینی و احساس رضایت از آن؛

۳- آمادگی برای استدلال و دفاع از حقانیت باورهای دینی خود؛

۴- آگاهی از عقاید دینی پیروان سایر ادیان و آمادگی برای رویارویی ارزیابانه و نقادانه با آنها.