تلویزیون در نقش ورزشگاه

کارکردها و اثر بخشی هایی که برنامه ورزشی در جامعه دارد

امروزه در جهان، گروه زیادی به اشکال گوناگون با ورزش سروکار دارند. برخی ورزشکار حرفه‌ای‌اند و گروهی آماتور. گروهی طرفدار و علاقه‌مند به ورزش و دیدن برنامه‌ها، مسابقه‌ها و نمایش‌های ورزشی هستند و عده‌ای نیز از راه ورزش امور زندگی خویش را می‌گذرانند. وزارتخانه‌ها و ادارات ورزشی فراوانی تاسیس شده و مخارج زیادی صرف ورزش، ساختن استادیوم‌ها، مجتمع‌ها و باشگاه‌های ورزشی و نیز تهیه وسایل و لباس‌های ورزشی یا تماشای مسابقه‌های ورزشی می‌شود. بخش قابل‌توجهی از برنامه‌های تلویزیون، رادیو، مجلات و... به ورزش و اخبار ورزشی اختصاص دارد و خلاصه ورزش در جهان به صورت جدی مطرح است.

در جدول پخش شبکه‌های مختلف سیما نیز برنامه‌های متعدد ورزشی به چشم می‌خورد که بیشتر آنها از آنتن شبکه سه ـ که شبکه جوان نام گرفته است ـ پخش می‌شود. این برنامه‌ها را در یک تقسیم‌بندی ساده می‌توان به دو بخش زنده و تولیدی تقسیم کرد که البته به دلیل ویژگی ذاتی ورزش عموما به صورت زنده روی آنتن می‌روند.

در تلویزیون به عنوان رسانه تصویری و با توجه به مدیوم و مطالبات مخاطب از آن، اقسام شناخته‌شده‌ای برای پرداختن به برنامه‌های ورزشی تعریف شده است که می‌توان آنها را به این صورت دسته‌بندی کرد: اخبار ورزشی، گزارش ورزشی (پخش زنده و تولیدی)، نقد، بررسی و تحلیل رشته‌های مختلف ورزشی، آموزش رشته‌های ورزشی (پخش زنده و تولیدی)، پخش زنده مسابقه‌های ورزشی و ترویج ورزش به عنوان راهی برای حفظ سلامت. این برنامه‌ها با توجه به شرایط مخاطب، زمانبندی خاص خود را می‌طلبد که عموما در جدول پخش برنامه‌ها مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال آموزش ورزش عموما در ساعت‌های اولیه صبح پخش می‌شود، چون مخاطب این‌گونه برنامه‌ها و اهالی ورزش عموما سحرخیزند و ترجیح می‌دهند پیش از شروع فعالیت روزانه، زمانی را به ورزش صبحگاهی اختصاص دهند. همچنین بخش ترویج ورزش در ساعات اولیه ظهر پخش می‌شود که مخاطب آنها عموما زنان خانه‌دار هستند که مجری و پیش برنده سلامت خانواده به حساب می‌آیند.

اخبار ورزشی، عصر و شب پخش می‌شود که چکیده‌ای از اتفاقات ورزشی را در اختیار اهالی خانه قرار می‌دهد و نقد و بررسی شرایط ورزش کشور و جهان در ساعات پایانی شب پخش می‌شود که مخاطبان خاص و علاقه‌مندانش را پای قاب کوچک تلویزیون می‌نشاند. پخش مسابقه‌های زنده نیز شیفتگان و طرفداران خود را دارد. اما در میان برنامه‌های نام‌برده شده، تنها تعدادی از آنها از اقبال و محبوبیت میان تماشاگران تلویزیون برخوردار شده‌اند که شاخص‌ترین آنها «نود» است و درست همین‌جا این پرسش پیش می‌آید که این برنامه از چه ویژگی‌هایی برخوردار است که دیگر برنامه‌ها نیستند یا کمتر از آنها بهره گرفته‌اند؟

اولین چیزی که این برنامه را ویژه کرده، اختصاصی بودن آن است. نود برنامه‌ای است مربوط به فوتبال و فوتبال نه‌تنها یک رشته ورزشی که پدیده‌ای اجتماعی است؛ پدیده‌ای که می‌رود نقش بیشتری را در جوامع ایفا کند و ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را تحت‌‌تاثیر قرار می‌دهد. اگرچه این رشته ورزشی به دلیل قابلیت انعطاف‌پذیری و ابعاد گسترده به تنهایی از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است، اما یک برنامه تلویزیونی برای این که بتواند طرفداران خود را به دست آورد و نگه دارد، به عناصر و قابلیت‌های دیگری نیاز دارد. بخش ابتدایی برنامه، تخصصی بودن آن است. اگر یک برنامه به‌طور اختصاصی به یک رشته ورزشی بپردازد، ولی آن را در ابعاد و از جهات مختلف مورد بررسی قرار داده و با بخش‌های متفاوت پوشش دهد، می‌تواند برنامه کامل‌تر و کم‌خطاتر و قابل‌اطمینان‌تری باشد. نکته دیگر این است که برنامه جهتگیری مشخصی نداشته باشد و بی‌طرفانه به رفع و رجوع مشکلات آن رشته خاص همت بگمارد و در این خصوص از مربیان، بازیکنان و تماشاگران گرفته تا فدراسیون و مقامات بالاتر را به گفتمان فرابخواند و با پیگیری مسائل و بررسی مشکلات، راه‌حل ارائه کند و بیشتر از این که بکوشد خبرساز و جنجال‌آفرین باشد (که البته این مساله اگر به درستی و غیرمغرضانه انجام شود می‌تواند حسن برنامه به حساب بیاید) کارگشا و پیش برنده باشد.

مساله مهم دیگر، آنلاین بودن اطلاعات برنامه و در دست داشتن اخبار لحظه‌ای‌ است که می‌تواند به مخاطب اطمینان بدهد برنامه مورد علاقه‌اش کامل‌ترین و پربارترین برنامه است و از انتخاب آن احساس رضایت داشته باشد.

در برنامه‌های تلویزیونی بخصوص برنامه‌های زنده به دلیل ماهیت سوژه، مجری و گزارشگر اهمیت زیادی دارد. تسلط این دو نفر به سوژه، قدرت بیانی و کاریزمای درونی آنها، قابلیت کنترل گفتمان‌ها و مناظره‌های تلفنی، نشست‌ها و... عمده‌ترین عامل موفقیت یک برنامه تلویزیونی ورزشی است و هرگونه ضعف در این زمینه می‌تواند تاثیر زیادی در نادیده گرفته شدن ویژگی‌های مثبت و زایل شدن آنها در این دست برنامه‌ها شود.

و در نهایت وقتی برنامه در اساس خود غنی باشد برای ارائه به مخاطب به قابی نیاز دارد که در آن هر چه زیباتر و موردپسندتر جلوه کند. همه آنچه گفته شد ابتدا در یک دکور به نمایش گذاشته و قاب گرفته می‌شود. دکور این نوع برنامه‌ها ابتدا باید موجز باشد و اگر طراحی شلوغی داشته باشد، با توجه به این که ماهیت ورزش و مسابقه‌های ورزشی هم جنجال‌برانگیز است، می‌تواند خاطر مخاطب را آشفته و پراکنده کند. استفاده صحیح از رنگ و همچنین استفاده از ابزار دیجیتال که می‌تواند تاکیدی بر آنلاین بودن برنامه باشد، در جذب مخاطب بی‌تاثیر نیست. قاب دوم که مجموعه آنچه ذکر شد را به عنوان عنصر نهایی گرد هم جمع کرده و بازتاب می‌دهد، قاب دوربین است و تصویری که از همه اینها به مخاطب ارائه می‌شود و امان از آن دم که دوربین از یک اکت یا ری‌اکشن مجری، بازیکن، مربی و فلان مسئول جا بماند یا با استفاده از لنزهای مختلف و زوایای گوناگون تسلط، خشونت، برتری مهمان برنامه را کم و زیاد کند.

مریم رها