مامان و بابا به چی نگاه می کنن

علاقه کودکان به کتابهای بزرگسالان

شاید تا به حال برای شما هم پیش آمده باشد که با دیدن دختربچه هایی که کفش های مادرشان را پوشیده اند و با لذت از یک طرف به طرف دیگر می روند خندیده باشید یا از دیدن پسر بچه ۳، ۴ ساله ای که انبردست پدرش را در دست گرفته و با آن روی ماشین کوکی اش می کوبد، شانه بالا انداخته و با خود گفته باشید: «مثل باباش می مونه.»

اما همین کودک هنگامی که مادرش را در حال مطالعه کتابی ببیند فورا انبردست را رها کرده و به سراغ مادر رفته و کتاب را از دست او می کشد و شروع به ورق زدن آن می کند. اینجاست که ممکن است شما با تعجب به او نگاه کنید و جوابی برای عمل او پیدا نکنید.

جعفر ابراهیمی نویسنده کتاب های کودکان و نوجوانان در این باره می گوید: «در حال حاضر پیشرفت علم باعث شد که کودکان چیزهایی یاد بگیرند که نباید یاد می گرفتند. آنها چیزهایی را که یاد گرفته اند در قالب بازی به صورت درآوردن ادای بزرگترها پیاده می کنند. مثل مامان و بابا شدن. معمولا بزرگترها این ادا درآوردن بچه ها را دوست دارند.

همین دوست داشتن، تشویق و عاملی است که بچه ها بیشتر از قبل ادای بزرگترها را در بیاورند.»

● بچه ها را بزرگ نکنیم

ابراهیمی که تاکنون بیش از صد جلد کتاب در زمینه کودکان و نوجوانان در پرونده تالیفات خود به ثبت رسانده است می افزاید: «در بسیاری از موارد خود ما و حتی بعضی از مسوولین با ارائه موضوعات بزرگانه به بچه ها باعث رشد کاذب در بچه ها می شویم و آنها را درگیر دنیای بزرگسالی می کنیم. در کنار این مهم همیشه غیرمستقیم مطرح می شود که بزرگترها موفق ترند در این بین هیچ تعجبی ندارد که بچه ها به کارهای آدم بزرگ ها از جمله کتاب های آنها علا قه زیادی نشان بدهند. در حالی که بنا به گفته اسلا م، کودک در ۷ سال اول زندگی باید رها باشد.»

درست است که کودکان به کلیه کارهای بزرگترها علا قه نشان می دهند و رفتارهای مربوط به آنان را انجام می دهند اما شاید در این بین علا قه آنها به کتاب بزرگترها کمی عجیب به نظر برسد چون کتاب بزرگسالا ن معمولا بدون تصویر بوده و جذابیت ظاهری چندانی برای کودکان ندارد. آن هم کودکان سنین پیش از دبستان که معمولا سواد خواندن ندارند. مضافا اینکه برخی کودکان در این سن ممکن است تمایل زیادی به کتاب نشان ندهند.

● کودک کنجکاو

دکتر پروین میرزایی که در زمینه روانشناسی تربیتی تحقیقات زیادی انجام داده است در این باره می گوید: «کنجکاوی عامل مهم این رفتار کودکان است. وقتی کودکی کتابی را که فرد بزرگسال در دست گرفته، می گیرد و ورق می زند در واقع از روی کنجکاوی می خواهد بداند چه چیزی توی آن هست که پدر یا مادرش در حال نگاه کردن به آن هستند. نیاز به توجه و همچنین همانندسازی کودک مخصوصا در سنین ۵، ۶ سالگی از عوامل مهم دیگری در این زمینه است.

همانندسازی کودکان در این مورد خیلی مهم است. در واقع این همانندسازی موجب تخلیه هیجانی کودک می شود و در نهایت باعث رشد شناختی کودک از خودش می شود. یعنی شناخت از خود را در او افزایش می دهد که موجب شکوفایی شخصیتی او می شود. این همانندسازی معمولا تا سن ۱۰ سالگی جریان دارد.

● کاری کنید باز هم کتاب بگیرد

همه ما از کودکی این را آموخته ایم که کتاب دوست انسان است. همه ما سخن:

من یار مهربانم

دانا وخوش زبانم

گویم سخن فراوان

با آنکه بی زبانم

فردوسی را شاید بیشتر از هر شعر دیگری شنیده باشیم. بنابراین همگی خوب می دانیم که باید کودکانمان را از کودکی با کتاب مانوس کنیم وقتی کودکی کتابی را از دست فرد بزرگسال می گیرد یا اصطلا حا می قاپد، ممکن است بیشتر ما واکنش بدی از خود نشان داده و عصبانی شویم. البته درست است که قاپیدن و کشیدن کتاب توسط کودک کار نادرستی است و باید آن را با روشی صحیح اصلا ح کرد، اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که عکس العمل ما در آن لحظه موجب تشویق یا سرخوردگی کودک و در نتیجه موجب کتاب خوانی یا کتاب نخوانی کودک خواهد شد.

دکتر میرزایی در این باره می افزاید: «وقتی کودک کتاب ما را در دست می گیرد و ورق می زند ما با رفتار تند و عصبی یا ملا یم خود به او می گوییم که عمل او درست بوده یا غلط. در واقع به صورت غیرمستقیم او را مورد تشویق یا تنبیه قرار داده ایم. مسلما باید در این مواقع او را تشویق کنیم تا باز هم کتاب گرفتن را تکرار کند.

در این مواقع می شود از فرصت استفاده کرد و فورا کتابی مربوط به گروه سنی کودک را آورد و قسمتی از آن را با زبان کودکان برای او خواند به این ترتیب با روشی مناسب و به جا کتاب کودک را جانشین کتاب خودمان کرده ایم. به این ترتیب نیاز به توجه در کودک نیز ارضا می شود. در واقع کودک با این کار موفق به جلب نظر شده و این عمل را تکرار می کند ضمنا با این کار عزت نفس را هم در آنان تقویت کرده ایم».

● از کودکی خود دور شده ایم

ممکن است با اضافه کردن یک ویژگی جذاب و مناسب به کتاب کودکان بتوان تمایل آنان را به کتاب های مربوط به خودشان هم تقویت کرد. نویسنده کتاب های «بوی کال یاس» و «سبزپوش مهربان» در این باره به نکته جالبی اشاره می کند که جای بسی تامل دارد: «به اعتقاد من وقتی بچه ها کتاب بزرگترها را نگاه می کنند; به تفکر می افتند و این خیلی هم خوب است. تمام دانشمندان و نوابغ از کودکی انسان های خلا قی بوده اند که خوب هم فکر می کردند.

به نظر من ما از کودکی خودمان کمی دور شده ایم. برای همین باید به کتاب بزرگسالا ن مطالب یا چیزهایی اضافه شود که کودکی خود را به یاد آوریم. خیلی از ما آدم بزرگ ها، خیلی زود از دنیای کودکیمان فاصله گرفته ایم و زود بزرگ شده ایم. باید کودکیمان را به یاد آوریم تا رفتارهای کودکانمان را بهتر درک کنیم. در این صورت وقتی کتابمان را از دستمام می کشند و ورق می زنند عصبانی نمی شویم و رفتار نامناسبی از خودمان نشان نمی دهیم.»

نویسنده : لیلا جعفری