مقدمه ای بر کاربرد XML در تجارت جهانی

در جامعه امروزی که استفاده از شبکه اینترنت فزونی یافته است. و افراد مختلف با اهداف و نیازهای متفاوت، اطلاعات خود را بر روی آن به اشتراك می‌گذارند. نیاز به زبانی برای ساختاردهی این اطلاعات وجود دارد و بدین منظور مجموعه‌ای از استاندارد ها و در راس آنها XML تولید شده‌اند.XML یکی از زبان های نشانه‌گذاری است که مزایایی نسبت به زبان‌های هم رده خود دارد. و در انتقال اطلاعات در تجارت الکترونیکی از EDI پیشی گرفته است. در شبکه‌های امروزی استانداردهای مختلفی بر پایه این زبان نوشته شده است که بعضی عمومی و بعضی دیگر مختص حوزه تجارت الکترونیک هستند. در این مقاله سعی شده است مقدماتی از XML و نحوه کاربرد آن در حوزه تجارت الکترونیکی بیان شود.

● معرفی XML

SGML در سال ۱۹۸۶ به عنوان زبانی برای توصیف تمامی مستندات تولید شده توسط کامپیوتر ساخته شد. و در شرکت‌های بزرگ مورد استفاده قرار گرفت. ولی به دلیل پیچیدگی زیادی که این زبان داشت، مورد توجه شرکت های متوسط و کوچک قرار نگرفت. همچنین از آنجائیکه جای خالی یک استاندارد آسان برای توصیف صفحات اینترنتــی احساس می شد. HTML از ساده کردن و حذف بسیاری از قواعد SGML تولید شد. اما زمانی که برنامه های تحت وب گسترش یافتند، HTML دیگر پاسخگو نبود؛ در نتیجــه در سال ۱۹۹۶ XML توسط W۳C به صورت یک توصیه منتشر شد. بــا ایــن تاریخچه می‌تــوان گفت XML یک زبان (Markup) است. یعنی مانند HTML با استفاده از تگ‌هایی اطلاعاتی ارائه می‌شود.

● معرفی تجارت الکترونیکی

کسب و کار الکترونیکی عبارت است از انتقال کالا و خدمات بین دو یا چند شرکت از طریق وب. در واقع در تجارت الکترونیکی مهم نیست کــه چه چیزی مبادله می‌شود. بلكــه مهم آنست که پیغامی معنی دار بین دو طرف مبادله شده است. این ارتباط در گذشتـه به وسیلــه Electronic Data Interchange) EDI) صورت می گرفت، ولی به دلیل پیچیدگی و گرانی سیستم‌های مبتنی بر آن چنانکه شرح آن گفته خواهد شد و مشارکت شرکت‌های کوچک و متوسط در این امر، XML جایگزین آن شد. XML لزوما نوشتن برنامه‌های تجــارت الکترونیکی را آسان نمی کند، بلکه می توان گفت آنها را تغییر داده است.

● انواع ارتباط در تجارت الکترونیکی

سه نوع ارتباط عمده در تجارت الکترونیکی وجود دارند: ارتباط مستقیم تولید کننده بــا مشتــری (B۲C) مانند فروشگاههای الكترونیكی، ارتباط دو شرکت تجاری (B۲B) مانند ارتباط تولید کننده با شرکت پخش کننده اجناس که بیشتر بخش بازار تجارت الکترونیکی را ایــن بخش تشکیل می‌دهد و برنامه‌های مبتنی بر XML بــر این بخش تاکیــد بیشتری دارند، و در آخر اشتراک اطلاعات و همسان‌سازی محتوا. مثل گزارش یک شرکت به مدیر آن یا انتقال اطلاعات بازار از طریق شرکتی که آمار بازار را می‌فروشد. در هر یک از سه مدل بالا می توان از مزایای سیستم های مبتنی بر XML استفاده كرد.

● نمونه ای از کاربرد XML در تجارت الکترونیکی

در سه مثال زیر نمونه‌ای از یک شرکت را مشاهده می کنید که بروشورهای الکترونیکی خود را از طریق اینترنت در اختیار مشتری قرار می‌دهد. در هر سه روش بروشورها بر پایه تکنولوژی XML تولید می شوند.

▪ نوع اول

در این روش فایل‌های XML کاتالوگ‌ها پس از تولید در اختیار یک پردازشگــر XML قرار داده می‌شود تا صفحات HTML تولید شوند و در اختیار ماشین مشتری قرار گیرند. حسن این روش در استفاده نکردن از منابع شبکه برای ارسال اطلاعات بی‌مورد و حفاظت از اطلاعات شرکت است. ولی در عین حال عیب آن، مصرف منابع ماشین خادم است.

▪ نوع دوم

در این روش فایل‌های XML بدون تغییر از طریق شبکه به ماشین مشتری منتقل می شوند. در آنجا برنامه‌ای این فایل‌ها را دریافت كرده و بسته به تنظیمات خود اطلاعاتی از آن را نمایش می‌دهد. نمونه‌هایی از این پردازشگرها، اپلت‌‌های جاوا و صفحات Flash هستند. مزیت این روش، رها سازی ماشین خادم از پردازش‌‌های اضافی و عیب آن توزیع اطلاعات خام بر روی شبکه و وابستگی به برنامه های اجرایی بر روی ماشین مشتری است.

در روش سوم کدی با زبان XSL نوشته شده که اطلاعات را از فایل‌های XML در سمت مشتری استخراج می کند و به برنامه مسئول نمایش اطلاعات که می‌تواند مرورگر معمولی باشد، تحویل می‌دهد. این روش به دلیل سادگی از محبوبیت بالایی برخوردار است. با این روش مشتری می‌تواند اطلاعات فایل های XML را به طور مستقیم در برنامه‌های خود استفاده کند و یا به آنها ارجاع دهد.

● EDI

معرفی این واژه که اختصار عبارت Electronic Data Interchange است، نام قالبی برای انتقال اطلاعات در حوزه تجارت الکترونیکی محسوب می‌شود. شکل ظاهری آن اصلا شبیه XML نیست ولی در تعیین ساختار آن از همان قوانین استفاده شده در فایل‌های DTD استفاده می‌شود.

▪ هزینه بالای سیستم:

درست است که نوشتن سامانه‌ای که با EDI کار کند و یا آموزش مصرف‌کنندگان آن هزینه بر است ولی این هزینه‌ها در سامانه‌های مبتنی بر XML هم وجود دارند. در واقع هزینه اضافی سامانه‌های مبتنی بر EDI در مرحله تولید دستور زبان خاص هر شرکت نهفته شده است. و با توجه به اینکه دستور زبان استانداردی برای شرکت‌های همکار در هر زمینه وجود ندارد. شرکت‌ها برای تبادل اطلاعاتشان باید برنامه‌هایی برای تبدیل آنها بنویسند که این خود هزینه بر است. ولی برای ساختار فایل‌های XML کتابخانه‌ها و استاندارد هایی وجود دارد. تا دیگر نیازی به تولید دوباره این استاندارد ها برای هر شرکت نداشته باشیم. همچنین با این کار یک نوع همسانی بین داده های شرکت های مختلف به وجود آمده است.

▪ کمبود استاندارد :

به دلیل پیچیدگی و کمی تقاضا برای EDI در بین شرکت های کوچک و متوسط، شرکت های کمتری به تولید استاندارد برای این زبان توجه کرده‌اند که این خود در بالا رفتن هزینه و کاهش اقبال عمومی به این زبان موثر بوده است.

▪ کمبود آموزش :

بــا توجه بــه اینکه این فناوری بیشتر مورد استفاده شرکت‌های بزرگ بوده، افراد کمی با آن سروکار دارند. ولی چون XML زبانی آسان و قابل فهم برای همه است و شرکت های زیادی از آن استفاده می کنند، نیاز به افراد متخصص هــم بیشتر شده و در نتیجه آموزش بهتری در این زمینه داده می‌شود.

▪ امنیت :

تقریبا برای EDI هیچ راه حل امنیتی سنجیده نشده بود؛ ولی در سامانه های مبتنی بر XML می توانید با استفاده از XSS که از تکنولوژی امضای الکترونیکی (با استفاده از کلید عمومی و خصوصی) پشتیبانی می‌کند، استفاده کنید و اطلاعات ارسالی خود را ایمن سازید.

● مزایای دیگر XML نسبت به EDI

از جمله مزایای دیگر XML نسبت به EDI می توان به موارد زیر اشاره کرد:

▪ افزایش استفاده از XML در برنامه های درون شرکتی باعث تسهیل ارتباط بیــن شرکت‌ها در شبکه‌های اینترانت شده است.

▪ XML با استفاده از ساختارهــای DTD و XML Shema کنترل بیشتری به برنامه‌نویس می‌دهد. در نهایت شرکت‌های بزرگ برای بازگشت سرمایه خود از زبانی حاصل ترکیب دو استاندارد به نام XML/EDI استفاده می کنند. این زبان برنامه نویسان را قادر می کند ساختار EDI قدیمی را درون ساختار جدید XML جای دهند.

● استانداردهای عام XML

بعضی از استانداردهای XML وجود دارند که در زمینه های مختلفی جمله تجارت الکترونیکی کاربرد دارند؛ از در ادامه به سه مورد از آنها اشاره شده است.

این استاندارد کــه بیشتر در سایت‌های خبری استفاده می‌شود، برای آگاه سازی مشتری از آخرین اخبار و تغییرات سایت و همچنین محصولات شرکت کاربرد دارد. از استاندارد های شبیه آن می توان به CDF اشاره کرد که برای کانال های خبری و تلویزیونی استفاده می شود.

▪ OFX :

برای انتقال پول در تجارت الکترونیکی، به استانداردی جهت ارتباط با بانک‌های الکترونیکی نیاز است. این استاندارد که در بانكداری الكترونیكی کاربرد زیــادی دارد، برای اعمال بانکداری در خرید و فروش اینترنتی استفاده می‌شود. روش کار با آن در شکل ۵ نشان داده شده است.

● استانداردهای تجاری XML

با توجه به افزایش استفاده از برنامه‌های B۲B و B۲C در سطح جهانی و نیاز به یكپارچه‌سازی این مجموعه برنامه‌ها، تعدادی استاندارد خاص برای مبادلات تجاری تعیین شده است که در ادامه به ۴ مورد از آنها اشاره می‌کنیم.

▪ CXML :

زبانی است که بــرای ارتباط‌های تجاری بر روی شبکه استفاده می‌شــود و بــر پایه دو نوع ارتباط است یکی درخواست-پاسخ که مبتنی بر استاندارد HTTP است و دیگری انتقال یک طرفه که به روش خاصــی محدود نیست. تلاش‌هایی نیز برای همگون سازی این استاندارد با BizTalk صورت گرفته است.(http://www.cXML.org)

▪ ebXML :

یکی دیگر از استانداردهای تجاری است که در آن شرکت‌های کوچک و متوسط نیز در نظر گرفته شده‌اند. هم اکنون تلاش‌هایی برای افزودن ویژگی‌های امنیتی به آن در حال انجام است.(http://www.ebXML.org)

▪ RosettaNet :

زبانی برای نقل وانتقال اطلاعات در زمینه صنعت نیمه هادی‌ها است که شرکت‌های بزرگی چـون Intel ،Toshiba، IBM و چندی دیگر پشتیبان آن هستند. (www.rosettanet.orل BizTalk : هدف آن اینست که تولید کنندگان، تجار و شرکت‌ها بدون اینکه از نشانه های استانداردی استفاده کنند و یا اینکه نگران نوع تکنولوژی استفاده شده در برنامه های خود باشند، قادر به برقراری ارتباط با یکدیگر باشند. و این هدف را با کمینه‌کردن نشانه های مصرفی در هر زمینه‌ای محقق کرده است. ( http://www.microsoft.com/biztalk)

مسعود مشرف جوادی