نقش خانواده در اعتیاد فرزندان

آیا می‌دانید اعتیاد به چه معناست؟ اعتیاد یعنی هر نوع مسمومیت مزمن که برای فرد یا جامعه مضر است و به بیان دیگر، وابستگی‌ای که رهایی از چنگال آن به سادگی میسر نیست. حال اعتیاد …

آیا می‌دانید اعتیاد به چه معناست؟ اعتیاد یعنی هر نوع مسمومیت مزمن که برای فرد یا جامعه مضر است و به بیان دیگر، وابستگی‌ای که رهایی از چنگال آن به سادگی میسر نیست. حال اعتیاد ممکن است به کار، پول، قدرت، ورزش، خرید کردن یا اعتیاد به داروها و مواد مخدر باشد.

پس چه کسانی و در دام کدام نوع از این اعتیاد‌ها گرفتار می‌شوند؟... بررسی‌های روانشناختی و جامعه‌شناختی نشان داده است که فرزندان معتاد به داروها و مواد مخدر در خانواده‌هایی پرورش می‌یابند که راهکارهای مقابله با سختی‌ها و مشکلات زندگی را نیاموخته‌اند و به جای آموزش مهارت‌های مقابله‌ای کارآمد، همیشه تحت تاثیر روش‌های جادویی اتخاذشده توسط والدین‌شان بوده‌اند. روش‌هایی که به او از کودکی گفته‌اند که مشکلات و سختی‌ها را فراموش کن، برو بخواب، یک قرص آرام‌بخش بخور... و این یعنی شکل‌گیری نطفه گرایش اعتیاد. در واقع مهم‌ترین عاملی که فردی را در برابر اعتیاد آسیب‌پذیر می‌سازد نظام اعتقادی اوست.

روانشناسان سال‌هاست به این نتیجه رسیده‌اند که رشد مناسب فرد زمانی رخ می‌دهد که آن فرد در ۴ پایه رشد جسمانی و حرکتی یعنی توجه به بهداشت، تغذیه و ورزش، رشد عقلی یا توانایی سازگاری فرد با محیط پیرامونش و قدرت انتقال فرآورده‌های علمی و حل مسائل یا بهره‌هوشی (IQ)، رشد عاطفی و روانی یا به اصطلاح هوش عاطفی (IE) یعنی توانایی سازگاری فرد با خودش، هیجانات و اضطراب‌هایش، خشمش و تنهایی‌هایش و نیز رشد اجتماعی (IS) یعنی توانایی سازگاری ما با دیگران رشد کند.که این پایه چهارم در واقع بستر و تجلیگاه ۳ پایه قبلی است. متاسفانه بچه‌هایی که اساسا در خانواده‌هایی پرورش می‌یابند که تنها در ۲ جنبه اول و دوم رشد می‌یابند، به‌رغم بهره‌مندی از هوش و استعدادهای درخشان، از دستیابی به گنجینه‌ای از مهرهایی که در روابط اجتماعی قابل دریافت و آموزش است باز می‌مانند و در مواجهه با استرس‌ها و اضطراب‌هایشان به راهکارهای مخرب چون داروهای محرک یا حتی مواد مخدر روی می‌آورند.

امروزه دیگر نقش اصلی پدر خانواده به نان‌آوری معطوف نمی‌شود، بلکه پدر و مادر در خانواده و جامعه سالمی که می‌خواهد در برابر اعتیاد آسیب‌پذیر باشد، باید ۳ نقش اساسی را برای فرزندانشان از کودکی ایفا کنند.

یکی نقش خانواده به عنوان ضربه‌گیر استرس‌های محیطی و اجتماعی، نقش خانواده به عنوان انتقال‌دهنده تجربیات و مهیاکردن زمینه‌های لازم برای کسب تجربه و تمرین و در نهایت افزایش اعتماد به نفس در فرزندان، چرا که خانواده‌هایی که از راهکارهایی چون مچ‌گیری، ملامت و مقایسه برای رسیدن به اهداف تربیتی خود بهره می‌گیرند، ناخواسته شخصیت فرزندانشان را سست و شکننده می‌سازند. پس سعی کنیم از خانواده‌هایی باشیم که در کانون آن مهارت‌های زندگی به نسل فردا آموخته و نهادینه شود.

محمدجعفر صفایی

کارشناس ارشد روان‌شناسی