تقسیم عراق چقدر جدی است

امروز دیگر همه منتقدین جنگ به راحتی می توانند به مردم آمریكا بگویند كه اشغال عراق, یا حداقل نحوه اداره آن پس از اشغال, یكی از بزرگترین اشتباهاتی بوده كه یك دولت آمریكایی در طول تاریخ انجام داده است

پیروزی خیره‌کننده دموکراتها در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و سنای آمریکا نام سناتور سرشناس این حزب جوزف بایدن را بیشتر از همیشه بر سر زبان‌ها انداخت. بایدن که از او به عنوان رئیس آتی کمیته روابط خارجی سنا نام برده می‌شود در پی آن‌است که طرح پیشین خود برای تقسیم عراق به سه منطقه فدرال سنی‌،شیعه و کردنشین را علیرغم مخالفت‌های جدی جرج بوش در دستور کار قرار دهد. روزنامه «آمریکن دیلی» در شماره روز شنبه خود به بررسی این طرح و امکان عملی‌شدن در عراق پرداخته است:

امروز دیگر همه منتقدین جنگ به راحتی می توانند به مردم آمریكا بگویند كه اشغال عراق، یا حداقل نحوه اداره آن پس از اشغال، یكی از بزرگترین اشتباهاتی بوده كه یك دولت آمریكایی در طول تاریخ انجام داده است. این ناامیدی وجود دارد كه دیگر هیچگاه نتوان عراقی‌ها را متعهد به یادگیری و پیروی از برنامه‌های مدرن تشكیل دولت، سازماندهی نهادهای مدنی و تقسیم قدرت واقعی بین تمام ساكنان كشور كرد.

خروج ناگهانی از عراق یك فاجعه غیرقابل تصور ایجاد می كند، اما معلوم نیست تا چه وقت میتوان بار سنگین اشغال و اداره عراق را تحمل كرد و اگر كاخ سفید یك روز بناچار آن را زمین گذارد چه چیزی در انتظار عراق و منافع و حیثیت آمریكا خواهد بود؟

نزدیک به شش‌ماه از طرح سناتور بایدن برای حل مشکلات عراق می‌گذرد. طرحی که اینک پس از جابجایی قدرت در کنگره دیگر فقط روی کاغذ نیست. نکته اساسی طرح سناتور بایدن استفاده از تجربه بیل کلینتون در پایان جنگ داخلی یوگسلاوی در میانه دهه ۱۹۹۰ است. به عقیده سناتور بایدن با اینكه شرایط بوسنی بسیار حادتر بود اما فرمول تقسیم كشور به یك فدراسیون قومی كه به صربها، كرواتها و مسلمانان اجازه می‌داد تا به بطور چرخشی اداره كشور را در دست گیرند و در محدوده استان‌هایشان نیروهای نظامی تحت امر خودشان را داشته باشند تنها راه ممكن برای حفظ یكپارچگی و تمامیت ارضی كشور بود و شاید عراق نیز به چنین فرمولی نیاز داشته‌باشد.

اگر تصویر احتمالی عراق با ارائه این فرمول، یک ایالت كرد نشین در شمال و یک ایالت شیعه نشین در جنوب باشد ، تكلیف ایالت سنی نشین بدون نفت در مركز چه خواهد بود؟ سناتور بایدن بر این باور است كه این مشكل قابل حل است: «از طریق اختصاص یك سهم مشخص از درآمد های نفتی شمال و جنوب به این ایالت، تحت نظارت دولت مركزی و سازمان ملل .البته تا هر وقت كه لازم باشد».

در طرح ارائه‌شده توسط بایدن ایالات متحده متعهد خواهد بود كه با ارائه كمكهای مالی به سازمانهای غیر دولتی و استفاده از فشارهای دیپلماتیك به حفظ حقوق زنان و اقلیت‌ها در این سه ایالت كمك كند. همچنین به جزواحدهای ضربتی كوچك اما موثر ارتش كه وظیفه عملیات ضد‌تروریستی و جلوگیری از نفوذ همسایگان را برعهده خواهند داشت ، بقیه سربازان آمریكایی تا پایان سال ۲۰۰۷ عراق را ترك خواهند كرد.

اما طرح سناتور دموكرات مخالفان جدی نیز دارد. آنتونی كاردسمن از موسسه بین المللی مطالعات استراتژیك در نیویورك می گوید شاخصهای اساسی جامعه عراق از نظر فرهنگی، اقتصادی و آموزشی فاصله بسیاری با یوگسلاوی سابق دارد و و تركیب جمعیتی مناطق مختلف عراق بسیار پیچیده تر از آن‌است كه چنین طرحهایی قابل اجرا باشد. به عقیده وی خط‌كشی‌های مذهبی و قومی بین مناطق مختلف كشور و تقسیم قدرت نظامی بین آنان تنها ابعاد بحران را گسترش می‌دهد .

كاردسمن بر این باور است كه در شرایط عراق تقسیم ارتش به تقویت گروههای بزرگ شبه نظامی منجر می‌شود ، حاشیه امنیتی القاعده در مناطق سنی نشین را زیاد می كند و خطر بنیادگرایی مذهبی در مناطق شیعه را افزایش خواهد داد. همچنین آمریكا به هیچ وجه نباید انگیزه های میهن پرستانه شدید در بین سنی ها و یا شیعیان سكولار را نیز نادیده بگیرد. آنها ممكن است چنین طرحی را به منزله توطئه آمریكا برای محو شكوه و قدرت عراق تلقی كرده و به شدت درمقابل آن صف‌آرایی كنند.

شاید لازم باشد سناتور بایدن و بقیه دموکراتها در تصمیم‌گیری برای عراق کمی واقع‌بین‌تر باشند. اجرای چنین طرحی یك خلاء قدرت عمیق از همان نوع كه در برخی كشورهای آفریقایی وجود دارد را در یكی از بحران‌خیزترین مناطق جهان ایجاد می‌كند، با این تفاوت كه یك سومالی در میان چاه‌های نفت خاورمیانه غیرقابل تصوراست.