تراژدی رئیس جمهوری ۱۳ درصدی

در آستانه یک سالگی پیوند سیاسی و مصلحتی دو حزب غربگرای اوکراین برای تشکیل دولت ائتلافی, هم اینک تحت تاثیر موج های سونامی قفقاز, این کشور با بحران بزرگی روبه رو شده است

در آستانه یک سالگی پیوند سیاسی و مصلحتی دو حزب غربگرای اوکراین برای تشکیل دولت ائتلافی، هم اینک تحت تاثیر موج های سونامی قفقاز، این کشور با بحران بزرگی روبه رو شده است. روز ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۷ نتایج انتخابات پارلمانی اوکراین که با استفاده از اختیارات «ویکتور یوشچنکو» رئیس جمهوری این کشور برای انحلال پارلمان با اکثریت جناح هوادار روسیه انجام گرفته بود، بلوک هوادار «یولیا تیموشنکو» نخست وزیر کنونی و حزب اوکراین ما به رهبری یوشچنکو توانستند حدود ۵۰ درصد آرای پارلمانی را از آن خود کنند. هواداران تیموشنکو حدود ۳۲ درصد و حامیان رئیس جمهوری ۱۳ درصد آرا را طی برگزاری انتخابات پیش از موعد پارلمانی کسب کردند. در حالی که در جناح مخالف حزب مناطق به رهبری «ویکتور یانکوویچ» با بیش از ۳۵ درصد به عنوان بزرگ ترین حزب کشور به همراه متحدان خود حزب کمونیست با شش درصد آرا، بلوک لیتوین با چهار درصد به جهت عدم ورود دیگر متحد خود و حزب سوسیالیست با ۹/۲ درصد که به واسطه حد نصاب سه درصدی ورود به پارلمان در پشت درهای پارلمان ماند، اکثریت خود را از دست دادند.

روزی که تیموشنکو از سوی ائتلاف نارنجی برای احراز پست نخست وزیری به پارلمان معرفی شد و با ۲۲۶ رای از مجموع ۴۵۰ کرسی پارلمان توانست رای اعتماد پارلمان را بگیرد، اختلاف یک رای وی نشان می داد که مرز اپوزیسیون و پوزیسیون در این کشور تا حدی نزدیک و شکننده است. هم اینک بعد از یک سال بار دیگر بحران به سواحل متلاطم اوکراین رسیده است و در حاشیه جنگ قفقاز بین روسیه و گرجستان، یوشچنکو بیش از همه جانب طرف گرجی را گرفت و با دامن زدن به این موج که قربانی بعدی آنان خواهند بود، خشم رهبران کرملین و اپوزیسیون متحد مسکو در این کشور را برانگیخت. در این بین فاجعه برای رئیس جمهور زمانی رقم خورد که در پارلمان با پیشنهاد جناح مخالف طرح کاهش اختیارات ریاست جمهوری با حمایت قاطع جناح تیموشنکو روبه رو شد. نخست وزیر پوپولیست اوکراین که بسیار بهتر از متحد سابق خود جهت باد را تشخیص می دهد به صرافت فهمیده بود که در این دعوای بزرگ بین روسیه و امریکا به مصلحت کشورش نیست که جانب هیچ کدام از طرفین منازعه را بگیرد. بروز شکاف و گسست بین حزب هوادار نخست وزیر و رئیس جمهور در آستانه سفر دامپینگی «دیک چنی» معاون رئیس جمهوری امریکا تا به آن اندازه جدی است که یوشچنکو متحد قبلی خود را به خیانت و کودتا متهم کرده است. از طرف دیگر تیموشنکو نیز با اذعان به اینکه رئیس جمهوری با نقض مصلحت ملی کشور و همچنین مخالفت با تصمیمات دولت و تهدید به انحلال پارلمان علیه تمام توافقات قبلی عمل کرده است تهدید کرد در هر صورتی دولتش به بقای خود ادامه خواهد داد که اشاره یی غیرمستقیم به ائتلاف با اپوزیسیون هوادار روسیه است.

هم اکنون ظهور بحران قدرت در ساختار ملی اوکراین به جهت بروز اختلاف بین دو حزب متحد نارنجی، ائتلاف آنان را در آستانه شکست قرار داده است و چنانچه میانجیگری های احتمالی دیک چنی در شامگاه پنجشنبه برای جوش دادن دوباره آنان به سرانجام نرسد، باید یک پیروزی بزرگ دیگر را برای روسیه در تقابل با غرب منظور کرد. یوشچنکو در عرض چند هفته یی که از جنگ قفقاز می گذرد بیشترین گرد و خاک را علیه مسکو و در راستای سیاست های ایالات متحده به راه انداخته است و ظاهراً همین موضع گیری ها هم دلیل اصلی اختلافات بین نخست وزیر با وی بوده است. یوشچنکو همان گونه که اعلام کرده است خواستار الحاق به پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است، در حالی که تیموشنکو که ظرافت های سیاست در کشور دو قطبی اوکراین را بهتر از رئیس جمهور می داند، در شرایط کنونی با مخالفت جهت پیوستن به ناتو رویای، عضویت در اتحادیه اروپایی را در سر می پروراند. بروز اختلاف بین دو متحد نارنجی در شرایطی ایجاد شده است که به طور سنتی بلوک شرقی به رهبری یانکوویچ که تقریباً نیمی از آرای پارلمانی را در دست داشته و بر قسمت شرقی و جنوبی کشور هم تسلط هژمونیک دارند به لحاظ سیاسی و اجتماعی همیشه خواهان تعمیق پیوندها با روسیه بوده اند.

نکته جالب در این است که اوضاع اوکراین در آستانه انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۷ که در موقعیت یک دو ضلعی تقریباً هم وزن در وضعیت شکنندگی قرار داشت در شرایط کنونی که ضلع غربی خود تبدیل به یک «دو ضلعی دفعی» شده است باید در شرایط دگرگونی های اساسی به زیان حامیان واشنگتن تلقی شود. دیک چنی در وضعیتی به اوکراین پای می گذارد و با رئیس جمهوری وعده ملاقات دارد که هم اکنون طبق آخرین نظرسنجی ها زیر ۱۰ درصد محبوبیت دارد و چنانچه موفق به آشتی وی با نخست وزیر نشود باید همانجا مراسم یادبود پایان تاریخ مصرف خود را با پایان تاریخ مصرف یوشچنکو برگزار کرده و از این دیدار برای خداحافظی دوطرفه استفاده کند. به نظر می رسد بحران قفقاز اولین «قربانی حاشیه یی» خود را در مهم ترین نقطه مورد منازعه شرق و غرب در «سیاهچاله متن» به دام انداخته است. شکست ائتلاف بین تیموشنکو و یوشچنکو در شرایط کنونی و نزدیک شدن احتمالی نخست وزیر به سمت اپوزیسیون هوادار روسیه فاجعه بزرگی برای حامیان پیوستن به ناتو خواهد بود. شکست ائتلاف حاکم بر اوکراین دست مسکو را برای فشار بر اتحادیه اروپایی جهت عدم حمایت از گسترش ناتو نیز افزایش داده و می تواند آنان را به بازنگری در سیاست های کنونی خود وادار کند. تحولات اوکراین پازل پیروزی روس ها در منازعه کنونی را می تواند کامل کرده، تاریخ مصرف تهدیدات و هشدارهای نرم از نوع نتایج نشست هفته گذشته اتحادیه اروپایی را به محاق برده و نظام نوین بین المللی را در موقعیت یکجانبه گرایی کنونی خود مجبور به تجدیدنظر اساسی کند.

اردشیر زارعی قنواتی