عکاسی که زاویه دید ندارد, اپراتور است

می توان به صراحت گفت خیلی از کسانی که اکنون به عنوان عکاسان فیلم فعالیت می کنند, حرفه ای این کار نیستند و تازه در خیلی از موارد برای همین دوستان غیرحرفه ای, عکاسی سینما مهم تر از عکاسی سریال است, در حالی که از نظر یک عکاس حرفه ای این مساله اهمیت ندارد

می‌توان به صراحت گفت خیلی از کسانی که اکنون به عنوان عکاسان فیلم فعالیت می‌کنند، حرفه‌ای این کار نیستند و تازه در خیلی از موارد برای همین دوستان غیرحرفه‌ای، عکاسی سینما مهم‌تر از عکاسی سریال است، در حالی که از نظر یک عکاس حرفه‌ای این مساله اهمیت ندارد. مهم خروجی کار است که باید نشان‌دهنده توانایی فرد در ارائه کارش باشد.

برای خیلی از عکاسان، نورهای سینمایی جذاب‌تر است، به همین دلیل علاقه دارند از فیلم‌ها عکاسی کنند تا سریال‌های تلویزیونی. در حالی که من به عنوان عکاس به این موضوع توجه می‎کنم که اثری باکیفیت به وجود بیاید و همان حساسیتی که هنگام عکاسی از فیلم‎ها دارم در مورد سریال‎ها نیز وجود دارد.

بخش عمده‎ای از ایرادهایی که می‎توان به عکاسان این حوزه وارد کرد این است که متاسفانه آنها با مقوله عکاسی از فیلم، تئاتر و سریال آشنا نیستند و فکر می‎کنند با داشتن یک دوربین دیجیتال می‎توان عکاس شد.

الان هرکسی که یک دوربین دیجیتال دارد به‌عنوان عکاس وارد طرح سینمایی یا تلویزیونی می‌شود. البته این ضعف ناشی از عکاس‌ها نیست، بلکه بیشترین آسیب از سوی تهیه‎کنندگانی است که توجهی به این موضوع ندارند یا نمی‎خواهند هزینه‎ای برای عکاسی از کار خود بپردازند.

در صحبت‏هایی که با برخی تهیه‏کنندگان تلویزیونی داشته‎ام، گفته‎اند تلویزیون کد مالی برای عکس قائل نیست. یعنی وقتی بودجه‎ای برای ساخت یک سریال و برنامه در نظر گرفته می‎شود، عکاس سهمی از این بودجه نمی‎برد و آنها مجبورند از جیب خودشان هزینه عکاس را بدهند. به همین دلیل ترجیح می‎دهند با هزینه‎ای کمتر یا در اختیار دادن یک دوربین دیجیتال به یکی از عوامل، این مساله را رفع کنند.

این نقل‌قولی است که از سوی خیلی از تهیه‎کنندگان شنیده‎ام، در صورتی که تلویزیون به عنوان بزرگ‎ترین رسانه‎ کشور به عکس‎های خوب و باکیفیتی نیاز دارد که شناسنامه کارهایش باشد و با ارائه آنها در زمان مناسب یا تهیه آرشیوی خوب بتواند گنجینه ارزشمندی از فعالیت‎های خود ارائه کند.

وقتی عکس، سهمی از بودجه یک سریال نمی‏برد (اگر گفته تهیه‌کنندگان محترم صحت داشته باشد) تهیه‏کننده و مدیرتولید هم با مبلغی ناچیز سعی می‏کنند سروته قضیه را هم بیاورند و در این میان کسی که بیشترین آسیب را می‏بیند عکاسی است که می‏خواهد به صورت حرفه‏ای کار کند، چون در قبال زحمت و تلاش حرفه‏ایش، هزینه ناچیزی دریافت می‏کند.

اگر تهیه‏کنندگان و مدیران تولید به عکس توجه کنند می‌توانند حتی پس از پایان طرح از این عکس‎ها استفاده کنند. مثلا یکی از عکس‎های من از سریال« او یک فرشته بود» در ابعاد بزرگ چاپ و به رئیس سازمان صداوسیما هدیه داده شد.

بنابراین عکس‎های خوب و بد طی زمان از هم تشخیص داده می‎شود و عکس‎هایی که خوب باشد، ماندگار خواهد شد. برای همین تهیه‎کنندگان می‎توانند آینده‎نگر باشند و با صرف هزینه بیشتری در ماندگاری آثارشان تلاش کنند، اما الان وضعی وجود دارد که برای یک عکاس حرفه‎ای صرف نمی‎کند از سریال‎ها عکاسی کند و ممکن است انگیزه زیادی برای گرفتن عکس‎های خوب نداشته باشد.

از سوی دیگر، در خیلی از طرح‎ها، از عکاسان غیرحرفه‎ای استفاده می‎شود که توانایی لازم را برای گرفتن عکس‎های باکیفیت و تاثیرگذار ندارند و در نهایت ما با آثاری مواجه می‏شویم که ماندگار نخواهند شد.

من در سریالی کار کردم که برنامه‎ریز وحشت داشت من را آفیش کند تا در صحنه حضور داشته باشم. علت این کار را نمی‎دانم، اما شاید فکر می‌کرد، در نهایت این عکس‎ها برای انتشار در خبرگزاری‎ها و روزنامه‎ها استفاده می‎شود.

در مورد فیلم‌های سینمایی نیز یکی از کارکردهای عکس، استفاده در تبلیغات است. عکاسی که می‎خواهد از یک فیلم یا سریال عکاسی کند باید با میزانسن، نور، روحیه بازیگر، کارگردان و البته مسائل تکنیکی آشنا باشد.

عکاسی فیلم اصلا کار راحتی نیست و دقت زیاد می‌خواهد، چون هنگام فیلمبرداری از یک صحنه طراح گریم دنبال سایه‌ها و طراح نور، دنبال نور خودش است و عکاس باید بی سروصدا و از میان این موانع عکس بگیرد

اتفاقا برخلاف عده‎ای که فکر می‎کنند عکاسی فیلم مانند عکاسی پرتره است باید بگویم این شاخه اصلا کار راحتی نیست و به دقت و حساسیت زیادی نیاز دارد، چون هنگام فیلمبرداری از یک صحنه، طراح گریم دنبال سایه‌ها و طراح نور دنبال نور خودش است و عکاس باید بی سروصدا و از میان این موانع عکس بگیرد. در ضمن این عکس باید جوابگوی سلیقه مخاطب، کارگردان و تهیه‌کننده باشد. از طرف دیگر در همان یک فریم، عکاس باید توانایی و زاویه دید خود را اعمال کند.

مشکل ما این است که عکاسی از فیلم و سریال هنوز در کشور ما جانیفتاده است. یکی از مسائلی که عکاسان ما باید به آن توجه کنند تا بتوانند عکس‌های تاثیرگذاری ارائه دهند این که نگاه خودشان در عکس‌ها باشد وگرنه مانند یک اپراتور عمل کرده‌اند.

عکاس باید شم هنری خود را در آثارش نمایش دهد و به اصطلاح این عکس‌ها از فیلتر دید خود او رد شده باشد.

به همین دلیل عکاس از ابتدا باید جایگاه خود را در یک طرح مشخص کند و زیرسلطه عوامل دیگر قرار نگیرد. این امر زمانی میسر می‌شود که عکاسی بتواند با دیگر عوامل به هماهنگی برسد و به آنها نشان دهد عکاس هم بخشی از این کار است.

محمد فوقانی

عکاس سینما و تلویزیون