بازخوانی یک زبان تقریباً مرده

▪ زبان اورارتو
▪ مولف؛ میلیکشویلی
▪ ترجمه؛ حمیده بحرائیان
▪ چاپ اول ؛ ۱۳۸۷
▪ ناشر؛ موسسه فرهنگی و انتشاراتی پازینه- سازمان میراث فرهنگی
بیژن تلیانی: سرزمینی که از اوایل سده …

زبان اورارتو

مولف؛ میلیکشویلی

ترجمه؛ حمیده بحرائیان

چاپ اول ؛ ۱۳۸۷

ناشر؛ موسسه فرهنگی و انتشاراتی پازینه- سازمان میراث فرهنگی

بیژن تلیانی: سرزمینی که از اوایل سده ششم پیش از میلاد ارمنیا نامیده می شد و از لحاظ موقعیت جغرافیایی میان سرچشمه های فرات و دجله قرار داشت از شمال به کلیمند (لازستان قرون بعد) و ایبری (گرجستان امروزی) و آلبانی (ولایات واقع بین دربند کورا و رود ارس) محدود و آشور و ماد و بین النهرین در جنوب آن واقع و از مغرب به مشرق از فرات گرفته تا ملتقای رود کورش« کورا» به ارس امتداد داشت و حدود غربی آن تا کاپا دوکیه. اورارتویی زبان قومی بود به نام اورارتو که در قرون ۶ تا ۹ پیش از میلاد تحت لوای حکومتی قدرتمند در شرق باستان زندگی می کردند. این اقوام در نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد در اطراف دریاچه وان به طور گسترده یی سکونت داشتند. در حال حاضر در مکان فعلی شهر وان در ترکیه بقایای یکی از شهرهای اصلی حکومت اورارتوها به نام توشپا یکی از مراکز مذهبی اورارتوها به نام موساسیر وجود داشت که مردم آن به زبان اورارتویی صحبت می کردند. و محل آن در محدوده آشوری زبان ها ارتباط داشت. در جنوب دریاچه وان نیز اقوام و نژادهایی از اورارتوها تا مرز رودخانه «بوختن سو» و محدوده سرزمین حوری ها و حو بوشکیا به طور گسترده زندگی می کردند. شواهدی نیز از آثار زندگی اقوام اورارتویی در ساحل شمالی دریاچه وان به دست آمده است.

مطالعه زبان اورارتویی زمانی کامل تر و با ارزش تر می شود که درباره زبان های خویشاوند با این زبان مانند زبان حوری که زمانی دارای قدرتمند ترین حکومت شرق باستان یعنی حکومت متیانی بودند اطلاعات کامل و جامعی داشته باشیم. اگرچه اشتراکات دو زبان حوری و اورارتویی مدت زمان مدیدی است که مشخص شده است اما مطالعات و تحقیقاتی که اخیراً صورت گرفته است این پرسش را مطرح می کند که آیا خویشاوندی صریح و آشکار این دو زبان با یکدیگر بر پایه محکم و اصولی بنا شده است یا خیر. دو زبان اورارتویی و حوری به لحاظ ساختار زبانی در یک مرتبه ساختاری قرار می گیرند. به این معنا که در هر دو زبان ساختارهای پیوندی نه تنها به لحاظ اصول بلکه ساخت پسوندهای مورد استفاده با هم برابر هستند. در جملات تکمیلی برای ساخت فاعل و مفعول از افعال متعددی استفاده می شود. در زبان اورارتویی فاعل افعال متعددی دارای پسوند S و در حالت جمع به صورت ase است. مفعول جمله نیز با توجه به ریشه فعل که در حالت جمع پسوند Li می گیرد یا با توجه به فاعل و اضافه کردن پسوند hi به ریشه ساخته می شود که در حالت جمع به آن پسوند Li اضافه می شود. از آنجایی که زبان اورارتویی زبانی مرده محسوب می شود مبنای تحقیقاتی این زبان خط میخی است که روی کتیبه ها و اشیای سنگی و فلزی حک شده است. که مدت زمان مدیدی است توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. جهت بررسی و مطالعه خط اورارتویی کامل ترین مرجع ها منابع آشوری است زیرا در بسیاری از موارد اسامی خاص مشترکی بین آنها وجود دارد. از دیگر زبان هایی که رابطه خویشاوندی با زبان اورارتویی دارد زبان حوری (هوری) است و از قدیمی ترین کتیبه های مربوط به پادشاهان اورارتویی کتیبه سردوری پسر لوتیپریس است که در سال سی ام قرن نهم پیش از میلاد در وان حکومت می کرد. کتیبه او به زبان آشوری نیز نوشته شده است. شیوه نگارش در خط اورارتویی از سمت چپ به راست و در سطرهای منظم است. کتاب حاضر اولین نوشتاری است که به طور مستقل نگاشته شده است و امیدی است برای پژوهش های بعدی. کتاب دارای آگاهی های وسیعی است درباره زبان، خط و مسائل دستوری و به ویژه تاریخ شناسایی این زبان