یک اسانس، چند بیماری

اسانس‌ها یا روغن‌های فرار از مهم‌ترین مواد موثر گیاهان دارویی هستند. این مواد اگر در حرارت معمولی و در مجاورت هوا قرار گیرند، تبخیر می‌شوند، به همین دلیل به آنها روغن‌های …

اسانس‌ها یا روغن‌های فرار از مهم‌ترین مواد موثر گیاهان دارویی هستند. این مواد اگر در حرارت معمولی و در مجاورت هوا قرار گیرند، تبخیر می‌شوند، به همین دلیل به آنها روغن‌های فرار هم گفته می‌شود.

این اسانس‌ها در برخی خواص فیزیکوشیمیایی با روغن‌های ثابت اختلاف دارند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم؛

ـ روغن‌های فرار قابل‌تقطیر هستند و به‌راحتی با تقطیر به‌دست می‌آیند.

ـ ساختمان شیمیایی این روغن‌ها از واحدهای ایزوپرن (هیدروکربور ۵ کربنه) ایجاد شده است.

ـ اسانس‌ها برخلاف روغن‌های ثابت لکه‌های دائم برجا نمی‌گذارند.

ـ برخلاف روغن‌های ثابت، فاسد و ترش نمی‌شوند، بلکه در مجاورت هوا و نور، اکسیده و رزینی‌ می‌شوند.

روغن‌های فرار در قسمت‌های مختلف گیاه مانند برگ، ریشه، گل، دانه و حتی صمغ و رزین گیاه وجود دارند. روغن‌های فرار اندام‌های مختلف یک گیاه ممکن است با یکدیگر اختلاف داشته باشند. در اینجا به یکی از اسانس‌ها اشاره می‌کنیم.ماده موثر این فرآورده از اسانس برگ و گل‌های گیاه نعناع با نام علمی Mentha Spicata به‌دست می‌آید. بیشترین مواد این اسانس عبارتند از: کاروون (۶۰ـ۵۰ درصد)، لیمونن و پینن.

این اسانس ضدنفخ است و به هضم غذا کمک می‌کند.

نفخ چیست؟

نفخ در اثر اختلال در حرکات روده بروز می‌کند که گاهی به‌صورت درد در اثر اتساع شکم به‌وسیله گازهای روده نمایان می‌شود.

به‌طور کلی ورود گاز به سیستم گوارشی از ۳ راه صورت می‌گیرد که شامل بلع هوا، عمل تخمیر توسط باکتری‌ها و انتشار از خون است. هریک از موارد فوق، در صورت وجود اختلال در حرکات سیستم گوارش می‌تواند ایجاد نفخ کند.

از نظر پاتولوژیک نفخ در موارد زیر بروز می‌کند:

ـ بیمارانی که به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز قادر به هضم شیر و فرآورده‌های آن نیستند.

ـ در بیمارانی که قادر به هضم گلوتن نیستند.

ـ در بیماران دچار نقض سیستم صفراوی یا پانکراس، در این بیماران عدم‌تحمل چربی بروز می‌کند.

در بیمارانی که به غذاهای خاصی حساسیت دارند.

به طور کلی نفخ هیچگاه تنها به عنوان علامت یک بیماری بروز نمی‌کند بلکه همراه با سوءجذب و ناراحتی‌های گوارشی نمایان می‌شود.

فارماکولوژی (داروشناسی) دارو

مکانیسم اثر:

دارو با شل کردن دریچه تحتانی مری و کم کردن کشش سطحی محتویات معده موجب اثر ضد‌نفخ می‌شود.

ـ دارو با تحریک غدد گوارشی و افزایش ترشحات اسیدی و آنزیمی به عمل هضم کمک موثری می‌کند.

متابولیسم: مواد متشکله این اسانس از راه مخاط جذب خون شده و بقیه از راه ادرار دفع می‌شوند.

نحوه و مقدار مصرف

بزرگسالان ۱۰ تا ۲۰ قطره دو بار در روز در یک استکان آب

کودکان ۴ سال به بالا:

۵ تا ۱۰ قطره دو بار در روز در یک استکان آب

کودکان بین یک تا ۴ سال:

۲ تا ۵ قطره دو بار در روز با کمی آب

کودکان کمتر از یک سال:

۲ قطره دوبار در روز با کمی آب

عوارض:

نعناع از جمله سبزیجاتی است که در رژیم‌های غذایی ملل مختلف وجود دارد و مصرف آن به طور کلی ایمن است.

تنها مصرف زیاد این فرآورده گاهی واکنش‌های التهابی خفیف مانند التهاب مخاط دهان و مخاط‌های دستگاه گوارش را در پی دارد.

احتیاط:

ـ به علت احتمال ایجاد تحریک غشای مخاطی در کودکان بیش از یک هفته پشت سرهم داده نشود.

ـ به اطفال به صورت مستقیم داده نشود و حتما با کمی آب رقیق شود.