حقایقی درباره آزمون های استاندارد

کارشناسان آموزشی در سال های اخیر به بینش تازه ای درباره کارآیی خودارزیابی در فرآیند آموزشی رسیده اند یافته های اخیر کارشناسان دریچه جدیدی روی چشم دبیران و تمام کسانی که به نوعی دست اندرکار فرآیندهای آموزشی هستند, گشوده است

کارشناسان آموزشی در سال‌های اخیر به بینش تازه‌ای درباره کارآیی خودارزیابی در فرآیند آموزشی رسیده‌اند. یافته‌های اخیر کارشناسان دریچه جدیدی روی چشم دبیران و تمام کسانی که به نوعی دست‌اندرکار فرآیندهای آموزشی هستند، گشوده است. با این وجود هنوز بسیاری از مدارس طبق متدهای بسیار قدیمی به ارزیابی محصلا‌ن می‌پردازند. شاید به این علت که فرصت کافی برای تمرین بینش‌های جدید خود پیدا نکرده‌اند. روش‌های جدید ارزیابی دانش‌آموزان دهه ۸۰ مطرح شد. استفاده از تست‌های استاندارد آنقدر باب شده بود که چشم مقامات و مدیران آموزشی را بر حقایق بسته بود و اجازه نمی‌داد که آنها به روش‌های دیگر ارزیابی مدارس و محصلا‌ن بیندیشند. تست‌های استاندارد توسط ناشران تست‌های استاندارد طراحی می‌شوند. این تست‌ها معیار مشابهی را برای بررسی عملکرد دانش‌آموزان در نظر می‌گیرند. به گفته کارشناسان، آزمون‌های استاندارد تنها به دانش‌آموز امکان می‌دهد آموخته‌ها و نیاموخته‌های خود را منعکس کند. به علا‌وه اینگونه آزمون‌ها نمی‌توانند اطلا‌عات و انگیزه کافی را برای یادگیری مهارت‌های جدید در اختیار دانش‌آموزان قرار دهند.

نخستین آزمون استاندارد سال ۱۹۰۹ در مدارس دولتی کانادا برگزار شد. جای بسی تعجب است که تاریخچه آزمون‌های استاندارد با وجود نفوذ بسیار زیادش در جامعه تحصیلی بسیار مختصر است. اواسط سال ۱۹۷۶ محبوبیت تست‌های استاندارد به حدی رسیده بود که در مهدکودک‌ها و دبستان‌ها نیز از آنها استفاده می‌شد. تا اواخر دهه ۳۰ بیشتر مدارسی کانادا و آمریکا برای ارزیابی دانش‌آموزان از تست‌های استاندارد استفاده می‌کردند. پیش از سال ۱۹۵۰ دانش‌آموزان سالیانه در کمتر از ۳ آزمون استاندارد شرکت می‌کردند، اما تا اواخر سال ۱۹۹۱ دانش‌آموزان دبیرستان کانادا از طریق ۱۸ تا ۲۸ آزمون مورد ارزیابی قرار می‌گرفتند. با وجود دردسرهای بسیار زیادی که این آزمون‌ها برای مدارس مختلف ایجاد کرده بود، هنوز عده‌ای به آن اهمیت می‌دادند و آزمون را راه مناسبی برای ارزیابی دانش‌آموزان می‌دانستند.

شلدون وایت روان‌شناس دانشگاه‌هاروارد می‌گوید اکنون بیشترین زمان یک کلا‌س وقف تست‌های استاندارد می‌شود، اما چطور می‌توان توانایی‌ها، هوش و ذکاوت و قدرت درک دانش‌آموزان از مطالب درسی را تنها با یک آزمون مشخص کرد. شلدون معتقد است نمرات حاصله در آزمون‌های استاندارد بین دانش‌آموزان ضعیف و قوی تبعیض ایجاد کرده است. سوالا‌تی که در زمینه آزمون‌های استاندارد مطرح می‌شود به شرح زیر است.

۱) آیا آزمون‌های استاندارد برای فردفرد دانش‌آموزان اطلا‌عات مناسبی فراهم می‌کنند؟

۲) آیا نمرات کسب شده در این آزمون‌ها اطلا‌عات مفیدی در اختیار والدین دانش‌آموزان قرار می‌دهند؟

۳) اگر از تست‌های استاندارد به‌عنوان ابزاری برای ارزیابی دانش‌آموزان استفاده نشود، دبیران از چه ابزارهای دیگری استفاده خواهند کرد؟

همانطور که بیان شد پس از سال ۱۹۵۰ آزمون‌های استاندارد پایه و اساس انتخاب دانش‌آموزان و تعیین سطح علمی آنها شده بود در حالی که پیش از آن دانش‌آموزان ابتدایی و مهد کودک از طریق آزمون مورد ارزیابی قرار نمی‌گرفتند. بسیاری از صاحب‌نظران معتقد بودند استفاده از تست‌های استاندارد بسیار مقرون به صرفه است. به این ترتیب ۱۶ ایالت در سراسر آمریکا برای تعیین سطح علمی دانش‌آموزان آزمون‌های متعدد برگزار می‌کردند. البته اغلب آزمون‌ها به شکل کتبی بودند، اما بچه‌های مهد کودکی علا‌وه بر تست‌های کتبی باید در آزمون‌های فیزیکی نیز شرکت می‌کردند و پس از کسب نمره مورد نظر به پایه اول دبستان می‌رفتند. به رغم تمام نقاط ضعفی که آزمون‌های استاندارد دارند، امروزه شاهد هستیم که در گوشه و کنار دنیا هر دانش‌آموز یا دانشجویی برای شرکت در یک مدرسه، دانشگاه یا کلا‌س زبان باید آزمون دهد. کارشناسان می‌گویند اگر قرار باشد آزمون‌های مختلف نقش اساسی در کلا‌س داشته باشند قطعا دبیران مجبور می‌شوند بیشتر وقت کلا‌س را صرف آماده کردن دانش‌آموزان برای شرکت در امتحانات کنند به این ترتیب زمان کلا‌س برای انجام تمرین‌های بیشتر از بین می‌رود، اما پس از اتمام آزمون مشکل دیگری به‌وجود آید. به محض اتمام آزمون و انتشار نمرات دانش‌آموزان دبیران مضطرب می‌شوند چون فکر می‌کنند نمره هر دانش‌آموز در آزمون راهی برای ارزیابی روش تحصیلی او به حساب می‌آید، اما در واقع این تست‌ها برای ارزیابی عملکرد کل مدرسه یا یک سیستم آموزشی است، نه فردفرد دانش‌آموزان یا دبیران. متاسفانه در دنیای تست‌های استاندارد به این موضوعات توجه نمی‌شود. در تست‌های استاندارد هدف آموزش که همان رشد دانش‌آموزان است، فراموش می‌شود.

برخی معتقد هستند که تست‌های استاندارد باعث کاهش اعتماد به نفس دانش‌آموزان می‌شود. به علا‌وه این تست‌ها ممکن است توانایی دانش‌آموزان را در زمینه‌هایی که آنها آموزش ندیده‌اند، اندازه‌گیری کند. نتایج کسب شده در آزمون‌های استاندارد نشان داده است که حتی دانش‌آموزان بسیار قوی عملکرد ضعیفی از خود نشان داده‌اند. یکی دیگر از مسائل مهم مطرح شده در آزمون‌های استاندارد این است که دانش‌آموزان سر جلسه آزمون امکان صحبت کردن پیدا نمی‌کنند و این مسئله به ضرر دانش‌آموزانی است که دائما سر کلا‌س فعال هستند و در مباحث گوناگون شرکت می‌کنند. ‌

ارزش محیط‌های تحصیلی که در آن معلم و دانش‌آموز با یکدیگر روابط دوجانبه‌ای ایجاد می‌کنند، بسیار زیاد است. در چنین محیط آموزشی علا‌ئق دانش‌آموزان نقطه آغاز یادگیری خواهد شد. به اعتقاد برخی آزمون‌های کتبی امکان برقراری رابطه دوجانبه را از بین می‌برد.

به علا‌وه مهارت‌های نوشتنی دانش‌آموزان از طریق آزمون نیز قابل اندازه‌گیری نیست. بسیاری از دبیران معتقد هستند نوشتن مهارتی نیست که بتوان آن ا از طریق یک آزمون ارزیابی کرد. مجموعه‌ای از کارهای کلا‌سی توانایی نوشتن را در دانش‌آموزان ایجاد می‌کند. تجربه نشان داده است بهترین کسانی که می‌توانند مهارت‌های نوشتنی دانش‌آموزان را تحت کنترل درآورند دبیران هستند نه آزمون‌های استاندارد. دبیران به خاطر شناختنی که از ضعف‌های یک دانش‌آموز دارند بهتر می‌توانند دانش‌آموزان را در امر نوشتن یاری کنند.

همه دانش‌آموزان توانایی شرکت در مدارس مناطق ثروتمند را ندارند. بسیاری از دانش‌آموزان در مناطق محرومی تحصیل می‌کنند که کادر آموزشی قوی ندارد. همین امر موجب می‌شود دانش‌آموزان عملکرد خوبی از خود نشان ندهند. حتی اگر خود دانش‌آموز هم خیلی جدی و کوشا باشد باز هم کادر آموزشی ضعیفی از او حمایت می‌کند، اما آیا این درست است که دانش‌آموزان اجازه رفتن به مدارس نمونه را نداشته باشند تنها به این خاطر که خوش‌شانس نبوده‌اند و در مناطق یا خانواده‌های ثروتمند به دنیا نیامده‌اند.

یکی از معایب بزرگ تست‌های استاندارد ‌ (Bias) بودن آن یا به عبارتی غیرمنصفانه بودن آن است. آزمون استاندارد ‌ SAT از جمله تست‌هایی است که سال‌ها است به خاطر غیرعادلا‌نه بودنش محکوم شده است. ‌ (Bias) بودن یک تست به این معنا است که دانش‌آموزان برای پاسخ دادن به سوالا‌ت آزمون باید اطلا‌عات پیش‌زمینه‌ای داشته باشند. توانایی یک دانش‌آموز برای رفتن به سطوح بالا‌تر نباید با تست‌های ناعادلا‌نه سنجیده شود.

یاد گرفتن موضوعات درسی برای شرکت در امتحان به معنای اهمیت آنها و بی‌اهمیتی مطالبی است که از آنها امتحان به‌عمل نمی‌آید و این مسئله خودش یکی از نقاط ضعف آزمون‌های استاندارد است. دولت مهمترین موسسه برای تشخیص اولیت‌های بدرسی نیست، اما تست‌های استاندارد تمرکز خود را روی مطالبی قرار می‌دهند که برای یک دولت مهم است.آزمون‌های استاندارد مثل موجودات درنده‌ای هستند که تمام مدارس دنیا را کم‌کم در خود هضم می‌کنند. آمریکا تنها کشوری است که بیش از تمام دنیا دانشجویان و دانش‌آموزانش را در معرض تست‌های مختلف قرار می‌دهد. تمام تست‌های ‌ Achivement کالیفرنیا ازجمله ‌ SAT، ‌ MAT، ‌ CAT و تست‌های مهارت‌های جامع ‌ IBTS و ‌ CBTS طوری طراحی شده‌اند که دانش‌آموزان تنها به نیمی از آنها پاسخ صحیح می‌دهند. مهمترین هدف از برگزاری این آزمون‌ها درجه‌بندی دانش‌آموزان است نه اندازه‌گیری مهارت‌های آنها. نکته حائز اهمیت این است که هزینه و زمان لا‌زم برای آزمون‌های استاندارد از دانش‌آموزان گرفته می‌شود و مدارس برای برگزاری آنها باید از برنامه‌های هندسی، برگزاری جلسات مختلف و... بزنند.آزمون‌های استاندارد با وجود تمام معایب، محاسنی هم دارند که نباید از نظر دور داشت.

تست‌های استاندارد اهداف متفاوتی دارند. نتایج کسب شده در هر یک از این آزمون‌ها به دبیران کمک می‌کند برنامه‌های آموزشی خود را توسعه دهند. به علا‌وه آزمون‌های استاندارد مهارت‌های کلی دانش‌آموزان را مورد سنجش قرار می‌دهد و این می‌تواند یک حسن بزرگ باشد.طبیعتا همه ما انسان‌ها برای درس خواندن گاهی به زور و اجبار نیاز داریم. بسیاری از دبیران برای دسته‌بندی دانش‌آموزان از دو واژه خوب یا بد استفاده می‌کنند که این ملا‌ک ارزیابی درستی نیست. استانداردهای دبیران به شکلی است که حتی اگر دانش‌آموزی کم‌درس بخواند نمره ‌ A می‌گیرد. بنابراین او دیگر انگیزه‌ای پیدا نمی‌کند که سخت‌تر و جدی‌تر درس بخواند. آزمون‌های استاندارد دانش‌آموزان را ملزم به درس خواندن می‌کند. به علا‌وه آزمون‌های اجباری اعتبار یک مدرسه یا دانشگاه را افزایش می‌دهد. به این ترتیب دولت‌ها هم بهتر می‌توانند به شناسایی مدارس ضعیف و قوی بپردازند و والدین هم بهتر می‌توانند مدرسه مورد نظرشان را انتخاب کنند. آزمون‌های استاندارد بازار رقابت بین مدارس را داغ‌تر می‌کند و این امر به نفع دانش‌آموزان محسوب می‌شود.

همانطور که می‌دانید برخی از دانش‌آموزان در حفظ مطالب درسی بسیار با مهارت هستند. آنها زمانی که متوجه می‌شوند باید در امتحان سراسری شرکت کنند، تمرکز خود را بیشتر بر یادگیری مطالب درسی قرار می‌دهند تا حفظ کردن آنها. برخی از آنها حتی به این واسط شیوه درس خواندنشان را تغییر می‌دهند.