درمان هورمونی به موازات درمان آنتی بیوتیکی

آشنایی با علل و نشانه های تخمدان پلی کیستیک و راه های درمان آن

یکی از شایع‌ترین حالاتی که ما در رشته پوست با آن مواجه هستیم، وجود تخمدان پلی‌کیستیک (PCO) است. شیوع این بیماری در خانم‌ها بین ۸- ۸/۴ درصد تخمین زده شده است. این بیماری با توجه به مشکلاتی که در زمینه مسائل هورمونی برای فرد ایجاد می‌کند، علاوه بر آثار و علائم داخلی، مشکلات متعدد پوستی نیز برای فرد ایجاد می‌کند.

پایه اصلی این بیماری در واقع عدم تخمک‌گذاری یا تخمک‌گذاری نامنظم توام با ایجاد کیست‌های ریز و درشت در تخمدان‌هاست. لیکن مشاهده کیست‌ها در تمام سونوگرافی‌ها برای تشخیص ضروری نیست. علاوه بر این تمام آزمایشات هورمونی از قبیل LH، FSH و DHEA و پرولاکیش در این افراد باید انجام گیرد، ولی توجه داشته باشید با اینکه در این بیماری ممکن است سطح یک یا چند آزمایش هورمونی نرمال نباشد، ولی این مساله یک قانون کلی نداشته و سطوح نرمال این تست‌ها نیز نمی‌تواند تشخیص را زیر سوال ببرد. ولی این موضوع نیز حائز اهمیت است که چنانچه تغییری در هر یک از هورمون‌های فوق صورت گرفته باشد، درمان مناسب این آنرمالی می‌تواند به درمان علامتی PCO کمک شایانی بکند.

مهم‌ترین و شایع‌ترین علائم پوست و مو که در PCO ممکن است شاهد باشیم، عبارت است از آکنه، رویش موهای زائد در صورت و برخی از مناطق بدن، ریزش موهای سر به ویژه در ناحیه جلوی سر، که هر یک از علائم فوق می‌تواند شدت‌های متفاوتی در بیماران مختلف داشته باشد. به عنوان مثال آکنه می‌تواند از کمدون‌های سرسیاه و سرسفید گرفته تا حالت شدید به صورت ندول و کیست‌های چرکی را در صورت و بدن این بیماران ایجاد کند. توزیع آکنه طرح معمول خود را داشته و بیشتر در ناحیه صورت و کتف‌ها شایع‌تر بوده ولی البته در بیماران مختلف می‌تواند طرح‌ها و توزیع متفاوتی را نشان دهد. در مورد سوال بیماران محترم که آیا آکنه ناشی از PCO صرفاً نواحی خاصی از سر و صورت را درگیر می‌سازد، باید جواب داد که این آکنه در همه جای بدن می‌تواند دیده شود و الزاماً ناحیه خاصی از سر و صورت را درگیر نمی‌سازد و شدت آن نیز در بین افراد متفاوت است.

همان‌طور که می‌دانید، آکنه حاصل تداخل عواملی از قبیل هورمون‌ها، باکتری‌ها و میزان ترشح غدد سباسه اطراف مو بوده و تغییر در هر یک از عوامل فوق می‌تواند باعث تغییر در شدت و توزیع بیماری شود. بیماران PCO به علت افزایش سطح آندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه خود به خود مستعد آکنه هستند و علاوه بر این با توجه به عدم تعادل هورمونی و در واقع مقاومت به انسولین که در این بیماران شایع است، در صورت مصرف رژیم غذایی پر از کربوهیدرات و قندهای ساده که سطح انسولین بیمار را افزایش می‌دهد و از طرف دیگر استرس و عقب انداختن پریودهای ماهانه که از مشکلات دائمی این بیماران است، ممکن است علائم آکنه این بیماران تشدید شود.

در مورد درمان این بیماران نیز لازم به ذکر است که به دلیل وضعیت مستعد این بیماران ممکن است درمان‌های معمول آکنه چندان موفق نبوده و عود ضایعه بعد از قطع دارو در این بیماران شایع است. برای اصلاح وضعیت هورمونی زمینه‌ این بیماران درمان با اسپیرونولاکتون و قرص‌های ضدبارداری توصیه می‌شود. و چنانچه مشکل مقاومت به انسولین بارز باشد، درمان با متفورمین توصیه می‌شود. هر یک از درمان‌های فوق به تنهایی یا همراه با داروهای اختصاصی آکنه از قبیل آنتی‌بیوتیک‌ها یا رتیفوئیدها قابل توصیه است. داروهای هورمونی که در جهت تنظیم پریودهای ماهانه، کاهش سطح هورمون‌های مردانه یا کمک به تنظیم سطح هورمون انسولین به بیمار داده می‌شود، جزء اصلی درمان محسوب می‌شود و بیماران محترم باید توجه داشته باشند که مدت مصرف این داروها معمولاً طولانی بوده و انتظار درمان کوتاه و سریع در این بیماری صحیح نیست.

احتمال بروز عوارض دارویی با هر یک از داروهای فوق نیز وجود دارد که بهتر است راجع به چند و چون و احتمال این عوارض قبل از شروع درمان اطلاعات لازم را از پزشک خود بگیرید.

از طرف دیگر هیچ یک از درمان‌های دارویی در این بیماری اثر قطعی و دائمی نداشته و احتمال عود ضایعه با قطع دارو وجود دارد که نباید باعث ناامیدی و خستگی بیمار شود، زیرا پاسخ‌دهی بیمار، میزان تغییرات هورمونی و طول مدت درمان در بین بیماران بسیار متفاوت بوده و تعیین یک مدت خاص برای رسیدن به نتایج مطلوب درمانی امکان‌پذیر نیست. نکته مهم دیگر این است که پاسخ‌دهی به داروهای فوق در میان بانوان مختلف بسیار متفاوت است. دارویی که در یک بیمار بسیار موثر بوده ممکن است در بیمار دیگر تاثیر نداشته یا تاثیرات بینابینی داشته باشد. بنابراین به ویژه در هفته‌ها و ماه‌های ابتدایی درمان، ویزیت منظم و پایش میزان پاسخ بیماران ضروری است و تا رسیدن به آثار درمانی مناسب گاه چندین بار تعویض داروی بیمار لازم است. این درمان‌ها باید هم درمان آکنه و هم موی زاید را در بیمار هدف قرار دهد. علاوه بر این لازم است در برخی از بیماران از روش‌های کمکی از قبیل میکرودرم ابریشن، درم ابریشن و لیزر موی زاید نیز برای رسیدن به نتایج سریع‌تر کمک بگیریم.

*متخصص و جراح پوست، مو و زیبایی

دکتر فریده مهتی‌پور