جهاد

جهاد در راه خدا, بر شما مقرّر شد در حالی كه برایتان ناخوشایند است چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید, حال آن كه خیرِ شما در آن است و یا چیزی را دوست داشته باشید, حال آنكه شرِّ شما در آن است و خدا می داند, و شما نمی دانید

● وجوب جهاد در راه خدا با کفار

▪ آیه شریفه اول :

كُتِبَ عَلَیْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ وَعَسَی أَن تَكْرَهُواْ شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّكُمْ وَعَسَی أَن تُحِبُّواْ شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ. ( بقره آیه ۲۱۶

جهاد در راه خدا، بر شما مقرّر شد؛ در حالی كه برایتان ناخوشایند است‏. چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال آن كه خیرِ شما در آن است‏. و یا چیزی را دوست داشته باشید، حال آنكه شرِّ شما در آن است‏. و خدا می‏داند، و شما نمی‏دانید.

▪ آیه شریفه دوم :

وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّی لاَ تَكُونَ فِتْنَهٌٔ وَیَكُونَ الدِّینُ لِلّهِ فَإِنِ انتَهَواْ فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَی الظَّالِمِینَ( بقره آیه ۱۹۳

با آنها پیكار كنید! تا فتنه [و بت پرستی‏، و سلب آزادی از مردم‏،] باقی نماند؛ و دین‏، مخصوص خدا گردد. پس اگر [از روش نادرست خود] دست برداشتند، [مزاحم آنها نشوید! زیرا] تعدّی جز بر ستمكاران روا نیست‏.

▪ آیه شریفه سوم :

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ خُذُواْ حِذْرَكُمْ فَانفِرُواْ ثُبَاتٍ أَوِ انفِرُواْ جَمِیعًا * وَإِنَّ مِنكُمْ لَمَن لَّیُبَطِّئَنَّ فَإِنْ أَصَابَتْكُم مُّصِیبَهٌٔ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیَّ إِذْ لَمْ أَكُن مَّعَهُمْ شَهِیدًا * وَلَئِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِّنَ الله لَیَقُولَنَّ كَأَن لَّمْ تَكُن بَیْنَكُمْ وَبَیْنَهُ مَوَدَّهٌٔ یَا لَیتَنِی كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزًا عَظِیمًا * فَلْیُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللّهِ الَّذِینَ یَشْرُونَ الْحَیَاهَٔ الدُّنْیَا بِالآخِرَهِٔ وَمَن یُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیُقْتَلْ أَو یَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْرًا عَظِیمًا وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَـذِهِ الْقَرْیَهِٔ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِیًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِیرًا * الَّذِینَ آمَنُواْ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ كَفَرُواْ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواْ أَوْلِیَاء الشَّیْطَانِ إِنَّ كَیْدَ الشَّیْطَانِ كَانَ ضَعِیفًا* أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ كُفُّواْ أَیْدِیَكُمْ وَأَقِیمُواْ الصَّلاَهَٔ وَآتُواْ الزَّكَاهَٔ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِیقٌ مِّنْهُمْ یَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْیَهِٔ اللّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْیَهًٔ وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَیْنَا الْقِتَالَ لَوْلا أَخَّرْتَنَا إِلَی أَجَلٍ قَرِیبٍ قُلْ مَتَاعُ الدَّنْیَا قَلِیلٌ وَالآخِرَهُٔ خَیْرٌ لِّمَنِ اتَّقَی وَلاَ تُظْلَمُونَ فَتِیلا ً* أَیْنَمَا تَكُونُواْ یُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِی بُرُوجٍ مُّشَیَّدَهٍٔ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَهٌٔ یَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَیِّئَهٌٔ یَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَـؤُلاء الْقَوْمِ لاَ یَكَادُونَ یَفْقَهُونَ حَدِیثًا.نساء آیات ۷۱ - ۷۸

ای كسانی كه ایمان آورده‏اید! آمادگی خود را [در برابر دشمن‏] حفظ كنید و در دسته‏های متعدّد، یا بصورت دسته واحد، [طبق شرایط هر زمان و هر مكان‏،] به سوی دشمن حركت نمایید!

در میان شما، افرادی [منافق‏] هستند، كه [هم خودشان سست می‏باشند، و هم‏] دیگران را به سستی می‏كشانند؛ اگر مصیبتی به شما برسد، می‏گویند: (خدا به ما نعمت داد كه با مجاهدان نبودیم‏، تا شاهد [آن مصیبت‏] باشیم‏!)

و اگر غنیمتی از جانب خدا به شما برسد، درست مثل اینكه هرگز میان شما و آنها دوستی و موّدتی نبوده‏، می‏گویند: (ای كاش ما هم با آنها بودیم‏، و به رستگاری [و پیروزی‏] بزرگی می‏رسیدیم‏!)

كسانی كه زندگی دنیا را به آخرت فروخته‏اند، باید در راه خدا پیكار كنند!و آن كس كه در راه خدا پیكار كند، و كشته شود یا پیروز گردد، پاداش بزرگی به او خواهیم داد.

چرا در راه خدا، و [در راه‏] مردان و زنان و كودكانی كه [به دست ستمگران‏]تضعیف شده‏اند، پیكار نمی‏كنید؟! همان افراد [ستمدیده‏ای‏] كه می‏گویند: (پروردگارا! ما را از این شهر [مكه‏]، كه اهلش ستمگرند، بیرون ببر! و از طرف خود، برای ما سرپرستی قرار ده‏! و از جانب خود، یار و یاوری برای ما تعیین فرما!

كسانی كه ایمان دارند، در راه خدا پیكار می‏كنند؛ و آنها كه كافرند، در راه طاغوت [= بت و افراد طغیانگر]. پس شما با یاران شیطان‏، پیكار كنید! [و از آنها نهراسید!] زیرا كه نقشه شیطان‏، [همانند قدرتش‏] ضعیف است‏.

آیا ندیدی كسانی را كه [در مكّه‏] به آنها گفته شد: (فعلا] دست از جهاد بدارید! و نماز را برپا كنید! و زكات بپردازید!) [امّا آنها از این دستور، ناراحت بودند]، ولی هنگامی كه [در مدینه‏] فرمان جهاد به آنها داده شد، جمعی از آنان‏، از مردم می‏ترسیدند، همان گونه كه از خدا می‏ترسند، بلكه بیشتر! و گفتند: (پروردگارا! چرا جهاد را بر ما مقرّر داشتی‏؟! چرا این فرمان را تا زمان نزدیكی تأخیر نینداختی‏؟!) به آنها بگو: (سرمایه زندگی دنیا، ناچیز است‏!و سرای آخرت‏، برای كسی كه پرهیزگار باشد، بهتر است‏! و به اندازه رشته شكافِ هسته خرمایی‏، به شما ستم نخواهد شد!

هر جا باشید، مرگ شما را درمی‏یابد؛ هر چند در برجهای محكم باشید! و اگر به آنها [= منافقان‏] حسنه [و پیروزی‏] برسد، می‏گویند: (این‏، از ناحیه خداست‏.)و اگر سیّئه [و شكستی‏] برسد، می‏گویند: (این‏، از ناحیه توست‏.) بگو: (همه اینها از ناحیه خداست‏.) پس چرا این گروه حاضر نیستند سخنی را درك كنند؟!

▪ آیه شریفه چهارم :

فَقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ تُكَلَّفُ إِلاَّ نَفْسَكَ وَحَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَسَی اللّهُ أَن یَكُفَّ بَأْسَ الَّذِینَ كَفَرُواْ وَاللّهُ أَشَدُّ بَأْسًا وَأَشَدُّ تَنكِیلاً ( . نساء آیه ۸۴

در راه خدا پیكار كن‏! تنها مسؤول وظیفه خود هستی‏! و مؤمنان را [بر این كار،] تشویق نما! امید است خداوند از قدرت كافران جلوگیری كند [حتی اگر تنها خودت به میدان بروی‏]! و خداوند قدرتش بیشتر، و مجازاتش دردناكتر است‏.

● استثناء در جهاد

▪ آیه شریفه پنجم :

وَدُّواْ لَوْ تَكْفُرُونَ كَمَا كَفَرُواْ فَتَكُونُونَ سَوَاء فَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ أَوْلِیَاء حَتَّیَ یُهَاجِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدتَّمُوهُمْ وَلاَ تَتَّخِذُواْ مِنْهُمْ وَلِیًّا وَلاَ نَصِیرًا * إِلاَّ الَّذِینَ یَصِلُونَ إِلَیَ قَوْمٍ بَیْنَكُمْ وَبَیْنَهُم مِّیثَاقٌ أَوْ جَآؤُوكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَن یُقَاتِلُوكُمْ أَوْ یُقَاتِلُواْ قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاء اللّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَیْكُمْ فَلَقَاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْاْ إِلَیْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللّهُ لَكُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلاً * سَتَجِدُونَ آخَرِینَ یُرِیدُونَ أَن یَأْمَنُوكُمْ وَیَأْمَنُواْ قَوْمَهُمْ كُلَّ مَا رُدُّوَاْ إِلَی الْفِتْنِهِٔ أُرْكِسُواْ فِیِهَا فَإِن لَّمْ یَعْتَزِلُوكُمْ وَیُلْقُواْ إِلَیْكُمُ السَّلَمَ وَیَكُفُّوَاْ أَیْدِیَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثِقِفْتُمُوهُمْ وَأُوْلَـئِكُمْ جَعَلْنَا لَكُمْ عَلَیْهِمْ سُلْطَانًا مُّبِینًا( . نساء آیات ۸۹ - ۹۱

آنان آرزو می‏كنند كه شما هم مانند ایشان كافر شوید، و مساوی یكدیگر باشید. بنابر این‏، از آنها دوستانی انتخاب نكنید، مگر اینكه [توبه كنند، و] در راه خدا هجرت نمایند. هرگاه از این كار سر باز زنند، [و به اقدام بر ضدّ شما ادامه دهند،] هر جا آنها را یافتید، اسیر كنید! و [در صورت احساس خطر] به قتل برسانید! و از میان آنها، دوست و یار و یاوری اختیار نكنید!.

مگر آنها كه با همپیمانان شما، پیمان بسته‏اند؛ یا آنها كه به سوی شما می‏آیند، و از پیكار با شما، یا پیكار با قوم خود ناتوان شده‏اند؛ [نه سر جنگ با شما دارند، و نه توانایی مبارزه با قوم خود.] و اگر خداوند بخواهد، آنان را بر شما مسلطّ می‏كند تا با شما پیكار كنند. پس اگر از شما كناره‏گیری كرده و با شما پیكار ننمودند، [بلكه‏] پیشنهاد صلح كردند، خداوند به شما اجازه نمی‏دهد كه متعرّض آنان شوید.

بزودی جمعیّت دیگری را می‏یابید كه می‏خواهند هم از ناحیه شما در امان باشند، و هم از ناحیه قوم خودشان [كه مشركند. لذا نزد شما ادّعای ایمان می‏كنند؛ ولی‏] هر زمان آنان را به سوی فتنه [و بت پرستی‏] بازگردانند، با سر در آن فرو می‏روند! اگر از درگیری با شما كنار نرفتند و پیشنهاد صلح نكردند و دست از شما نكشیدند، آنها را هر جا یافتید اسیر كنید و [یا] به قتل برسانید! آنها كسانی هستند كه ما برای شما، تسلّط آشكاری نسبت به آنان قرار داده‏ایم‏.

● سقایت حجاج و عمارت مساجد یا جهاد؟

▪ آیه شریفه ششم :

أَجَعَلْتُمْ سِقَایَهَٔ الْحَاجِّ وَعِمَارَهَٔ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَجَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَوُونَ عِندَ اللّهِ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ * الَّذِینَ آمَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَهًٔ عِندَ اللّهِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ یُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُم بِرَحْمَهٍٔ مِّنْهُ وَرِضْوَانٍ وَجَنَّاتٍ لَّهُمْ فِیهَا نَعِیمٌ مُّقِیمٌ * خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا إِنَّ اللّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِیم ٌ * یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ آبَاءكُمْ وَإِخْوَانَكُمْ أَوْلِیَاء إَنِ اسْتَحَبُّواْ الْكُفْرَ عَلَی الإِیمَانِ وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ * قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَآؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِیرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَهٌٔ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْكُم مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُواْ حَتَّی یَأْتِیَ اللّهُ بِأَمْرِهِ وَاللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ ( . توبه آیات ۱۹- ۲۴

آیا سیراب كردن حجاج‏، و آباد ساختن مسجد الحرام را، همانند [عمل‏] كسی قرار دادید كه به خدا و روز قیامت ایمان آورده‏، و در راه او جهاد كرده است‏؟![این دو،] نزد خدا مساوی نیستند! و خداوند گروه ظالمان را هدایت نمی‏كند!

آنها كه ایمان آوردند، و هجرت كردند، و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است‏؛ و آنها پیروز و رستگارند!

پروردگارشان آنها را به رحمتی از ناحیه خود، و رضایت [خویش‏]، و باغهایی از بهشت بشارت می‏دهد كه در آن‏، نعمتهای جاودانه دارند؛

همواره و تا ابد در این باغها [و در میان این نعمتها] خواهند بود؛ زیرا پاداش عظیم نزد خداوند است‏!

ای كسانی كه ایمان آورده‏اید! هرگاه پدران و برادران شما، كفر را بر ایمان ترجیح دهند، آنها را ولیّ [و یار و یاور و تكیه‏گاه‏] خود قرار ندهید! و كسانی از شما كه آنان را ولیّ خود قرار دهند، ستمگرند!

بگو: (اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طایفه شما، و اموالی كه به دست آورده‏اید، و تجارتی كه از كساد شدنش می‏ترسید، و خانه هائی كه به آن علاقه دارید، در نظرتان از خداوند و پیامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است‏، در انتظار باشید كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند؛ و خداوند جمعیّت نافرمانبردار را هدایت نمی‏كند!

● امر به قتال

▪ آیه شریفه هفتم :

قَاتِلُواْ الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَلاَ یُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَلاَ یَدِینُونَ دِینَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ حَتَّی یُعْطُواْ الْجِزْیَهَٔ عَن یَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ ( . توبه آیه ۲۹

با كسانی از اهل كتاب كه نه به خدا، و نه به روز جزا ایمان دارند، و نه آنچه را خدا و رسولش تحریم كرده حرام می‏شمرند، و نه آیین حق را می‏پذیرند، پیكار كنید تا زمانی كه با خضوع و تسلیم‏، جزیه را به دست خود بپردازند!

● حرکت به سوی جهاد

▪ آیه شریفه هشتم :

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ مَا لَكُمْ إِذَا قِیلَ لَكُمُ انفِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَی الأَرْضِ أَرَضِیتُم بِالْحَیَاهِٔ الدُّنْیَا مِنَ الآخِرَهِٔ فَمَا مَتَاعُ الْحَیَاهِٔ الدُّنْیَا فِی الآخِرَهِٔ إِلاَّ قَلِیلٌ * إِلاَّ تَنفِرُواْ یُعَذِّبْكُمْ عَذَابًا أَلِیمًا وَیَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَیْرَكُمْ وَلاَ تَضُرُّوهُ شَیْئًا وَاللّهُ عَلَی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ * إِلاَّ تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِینَ كَفَرُواْ ثَانِیَ اثْنَیْنِ إِذْ هُمَا فِی الْغَارِ إِذْ یَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللّهُ سَكِینَتَهُ عَلَیْهِ وَأَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَهَٔ الَّذِینَ كَفَرُواْ السُّفْلَی وَكَلِمَهُٔ اللّهِ هِیَ الْعُلْیَا وَاللّهُ عَزِیزٌ حَكِیمٌ *انْفِرُواْ خِفَافًا وَثِقَالاً وَجَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَیْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ ( .

توبه آیات ۳۸ - ۴۱

---