مردان و زنان فضایی

مروری بر فیلم «زنان ونوسی, مردان مریخی» به عنوان یک اثر کمدی, اجتماعی, طنز, ماجرایی و یا

سئوالی که در ابتدای خواندن این مطلب به ذهن نگارنده و خواننده خطور می‌کند این است که اصلا چرا باید درباره فیلمی مانند «زنان ونوسی، مردان مریخی» دست به قلم برد و جملاتی را درباره این اثر راهی صفحات سفید نشریه کرد؟ پاسخ به این سئوال شاید زیاد ساده نباشد بنابراین اولین چیزی که به ذهنمان خطور می‌کند را می‌نویسیم و می‌گوییم که ما درباره فیلم و حواشی‌اش می‌نویسیم، چراکه این روزها، این فیلم با هزار اما و اگر در سینماهای کشورمان به‌نمایش درآمده است و با تمامی ایرادات و کاستی‌هایش به فروش میلیاردی دست پیدا کرده است، این یعنی که شاید «زنان ونوسی، مردان مریخی» فیلم مهمی نباشد ولی متعلق به جریان مهمی است که این روزها تبدیل به جریان اصلی سینمای ایران و بهتر بگویم، تبدیل به بیماری مهلک سینمای ایران شده است. بنابراین اگر درباره این اثر می‌نویسیم، اصلا قصد بزرگ کردن آن را نداریم، بلکه فقط می‌خواهیم روزگاری را در جریده خود ثبت کنیم که «کاظم راست‌گفتار» که روزی «نقاب» می‌ساخت، حالا «زنان ونوسی، مردان مریخی» می‌سازد.

● داستان

سعید (امین حیایی) مهندس جوانی است که به‌همراه همسرش سیمین (بهاره رهنما) زندگی مرفهی را سپری می‌کنند. ظاهرا همه چیز این زندگی روبه‌راه است به غیر علاقه بیش از حد سعید به همسرش که سوء استفاده سیمین از این علاقه، سعید را به نوکر دست به سینه او تبدیل کرده است. این درحالی است که سعید تمام روز را در خانه و بیرون از خانه کار می‌کند و سیمین تمام وقتش را به خوشگذرانی با دوستان مجردش می‌گذراند و در این میان مادر سیمین (اکرم محمدی) که یک فمینیست دوآتشه است، مدام او را برعلیه شوهرش می‌شوراند تا حقوق پایمال‌شده‌اش را به‌دست بیاورد. دراین میان، سیمین که تنها زن متاهل این فیلم است حسابی از زندگی‌اش راضی است و دوستان و خواهرانش که همگی به‌ظاهر طرفدار حقوق زنان هستند برای به‌دست آوردن شوهر و حتی دل شوهر سیمین دست و پا می‌زنند تا این‌که سیمین و دوستانش به کوه‌های آلپ سفر می‌کنند و سیمین در دره سقوط می‌کند، ناپدید می‌شود اما...

● درباره کارگردان

«کاظم راست‌گفتار» متولد سال ۱۳۴۲ در شهر شیراز است، او کارش را با ساخت کمدی نسبتا خوش‌ساخت «عروس خوش‌قدم» در سال ۱۳۸۱ آغاز کرد، عروس خوش‌قدم فیلم ماندگاری در سینمای کمدی نبود اما با بهره‌گیری از بازی‌های خوب و یک فیلم‌نامه فانتزی موفق شد تا به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال بدل شود. راست‌گفتار در سال ۱۳۸۳ فیلم جنجالی «نقاب» را به پرده آورد که نه‌تنها یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال شد بلکه با بهره‌گیری از فیلم‌نامه ماهرانه «پیمان قاسم‌خانی» توانست با ایجاد موقعیت رازآلود به‌همراه تعلیق و دلهره به اثری متفاوت و ماندنی در سینمای ایران تبدیل شود.

اما روند فیلم‌سازی راست‌گفتار با اثر بعدی‌اش (پسر تهرانی) به سمت دیگری رفت که طی آن همه امیدها از او بریده شد، فیلمی که به‌غیر از مزه‌ریختن‌های امین حیایی و محمدرضا شریفی‌نیا هیچ لطف دیگری نداشت و سیر روایت آن به‌قدری از منطق به‌دور بود که احساس می‌شد با یک نمایش روحوضی روبه‌رو هستیم و متاسفانه، این همان روندی بود که در فیلم «زنان ونوسی، مردان مریخی» هم دنبال شد و نتیجه آن اثری شد که به‌شدت سطحی‌تر و غیرقابل قبول‌تر از «پسر تهرانی» بود.

● کمدی سخیف یا مبتذل

استفاده از صفت «مبتذل» برای فیلم‌های ایرانی باید با کمی احتیاط همراه باشد چرا که میان مردم و جامعه سینمایی سبب برانگیخته شدن مخالفت‌هایی می‌شود که پاسخ دادن به آن‌ها نیازمند صرف وقت و صحبت‌های طولانی است بنابراین اگر از این واژه بگذریم، بهترین صفتی که می‌توان به یک چنین فیلم‌هایی اطلاق کرد، سطحی و سخیف است؛ چنان‌که در لغتنامه دهخدا نیز برای تعریف واژه سخیف از معادل‌هایی مانند «سبک» و «کم عقل» استفاده شده است؛ بنابراین با این پیش‌فرض، در فیلم «زنان ونوسی، مردان مریخی» از رهگذر همین دو واژه معادل استفاده می‌کنیم.

پیش از هرچیزی باید این نکته را بگوییم که فیلم «زنان ونوسی، مردان مریخی» در مقاطعی موفق به خنداندن تماشاگر می‌شود اما این خنده‌ها کوچک‌ترین ربطی به موضوع فیلم ندارد و فقط به شیرین‌کاری‌هایی است که بازیگران فیلم به‌اجرا می‌گذارند، صحنه‌هایی مانند ازپله پرت شدن امین حیایی، رقصیدن غلامحسین لطفی و مزه‌پرانی امیرحسین رستمی و یا رفتارهای سبک‌سرانه بهاره رهنما؛ اما داستان فیلم نه‌تنها طنز یا کمدی نیست بلکه یک روایت هزل و اعصاب خرد کن است و بس.

داستانی که برپایه هزل بنا شده باشد دارای مشخصه‌هایی است که به‌راحتی آن را از یک اثر فکر شده متمایز می‌کند. فیلم‌هایی با این تعریف آثاری هستند که در آن هیچ منطق مشخصی وجود ندارد، نکات فنی و اصول هنری به‌راحتی نادیده گرفته می‌شوند، اتفاقات بعدی به‌آسانی قابل پیش‌بینی است، دیالوگ‌ها حاصل بداهه‌پردازی بازیگران و در بسیاری موارد تکراری و کلیشه‌ای است، حتی بازیگران باسابقه هم بازی‌های بد و غیرقابل قبولی ارائه می‌دهند، دست‌اندرکاران فیلم برای فروش بیش‌تر دست به هنجارشکنی و عبور از مرزهای اخلاقی می‌زنند و به‌طور کلی در پایان فیلم هیچ چیزی نصیب بیننده‌ای که از وقت و پولش برای دیدن فیلم گذشته نمی‌شود؛ البته شاید تمام فیلم‌های جریان «هزل‌سازی» شامل تمام مولفه‌های بالا نباشد اما باید اعتراف کرد که «زنان ونوسی، مردان مریخی» در کسب مولفه‌های یک فیلم سخیف، امتیاز بالایی را کسب می‌کند.

نکته دیگری که درباره فیلم «زنان ونوسی، مردان مریخی» و فیلم‌های مشابه، جلب نظر می‌کند، ادعاهای سازندگان این‌گونه آثار در این مورد است که فیلم‌شان بسیار عمیق است، متوجه مسائل پیچیده اجتماعی است و در برخی موارد، حتی معناگرا هم هست (حالا کار به این موضوع نداریم که واژه سینمای معناگرا هم یک ترکیب بی معنی است) ولی بیننده در میانه فیلم متوجه خواهد شد که این اثر متوجه هیچ گونه‌ای از سینما نیست بلکه ملغمه‌ای است از شیرین کاری‌های سینمایی.

ازطرفی با دیدن فیلمی که به موضوع روابط زناشویی می‌پردازد این‌طور گمان می‌کنیم که با فیلمی اجتماعی روبه‌رو هستیم ولی پس از مدتی درمی‌یابیم این روابط زناشویی تنها بستری بوده است برای لودگی و مزه‌پرانی و قرار نیست در این میان هیچ آسیب‌شناسی انجام شود، از جایی فیلم حالت عاشقانه به خود می‌گیرد اما کمی بعدتر، عشق فیلم چنان آبکی می‌شود که هر اسمی می‌توان روی آن گذاشت به‌جز عشق و یا صحنه‌های پرت شدن سیمین از روی کوه، که خیال‌پردازی‌های نویسنده، رنگ‌وبوی فانتزی به‌خود گرفته است، آن‌چنان بدون زحمت و هزینه پرداخته شده که اتفاق‌های عجیب‌وغریب فیلم (که می‌توانست در قالب فانتزی قابل تعریف باشد) بیش‌تر جنبه مضحکه پیدا کرده است.

● درک فیلم

«زنان ونوسی، مردان مریخی» فیلمی نیست که بیننده را از ته دل بخنداند یا از رهگذر طنز و کمدی او را به فکر وادارد، معانی مطرح شده در آن از هرگونه واقعیتی به‌دور هستند، انسان‌ها کاملا غیرواقعی هستند و مفاهیمی که به اصطلاح در آن تعریف شده‌ و انگشت اشاره‌شان به سمت کانون خانواده است، به جز توهین به خانم‌ها کار دیگری نمی‌کند، گویی که در این دنیا هیچ زن عاقلی وجود ندارد که جز پیدا کردن و حفظ کردن شوهر کار دیگری داشته باشد؛ به‌طور کلی می‌توان گفت که برای درک این فیلم نیازی به بهره بردن از عقل نیست.

نویسنده: علی نیک‌فرجام