اهمیت امنیت اجتماعی از دیدگاه اسلام

از آنجایی که امنیت یک نعمت بی بدیل بوده و در همه ابعاد فردی, اجتماعی, سیاسی, فرهنگی, اقتصادی, قضائی و غیره از نیازهای اصلی فرد و جامعه بوده و ایجاد گسترش آن نیز وظیفه آحاد ملت, حکومت ها و دولتهاست فلذا هیچ مکتب یا نظام حقوقی نمی تواند خود را نسبت به موضوع امنیت بی تفاوت قلمداد نماید زیرا امنیت گذشته از اینکه فی نفسه یکی از ضروری ترین نیازهای بشر است بلکه عامل مهمی برای رشد و توسعه فرهنگی, اجتماعی, سیاسی, علمی و اقتصادی است

«اهمیت امنیت اجتماعی از دیدگاه اسلام»عنوان سرمقاله‌ی روزنامه‌ی حمایت به قلم علیرضا محمدبیکی خورتابی است که در آن می‌خوانید؛امنیت اجتماعی دارای اهمیت و نقش بسیار حساسی در ابعاد مختلف زندگی انسان است و نیاز به امنیت هم از قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین نیازهای انسانهاست به طوری که انسانها در هیچ برهه‌ای از زمان برای تأمین امنیت بی‌تفاوت نبوده‌اند و چه بسا جامعه هزینه‌های زیادی را برای تأمین امنیت و آرامش تحمل نماید.

از آنجایی که امنیت یک نعمت بی‌بدیل بوده و در همه ابعاد فردی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، قضائی و غیره از نیازهای اصلی فرد و جامعه بوده و ایجاد گسترش آن نیز وظیفه آحاد ملت، حکومت‌ها و دولتهاست فلذا هیچ مکتب یا نظام حقوقی نمی‌تواند خود را نسبت به موضوع امنیت بی‌تفاوت قلمداد نماید زیرا امنیت گذشته از اینکه فی‌نفسه یکی از ضروری‌ترین نیازهای بشر است بلکه عامل مهمی برای رشد و توسعه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی و اقتصادی است.

اسلام نیز به عنوان یک نظام حقوقی جامع و مترقی که پاسخگوی نیازهای فردی و اجتماعی افراد در همه زمانها و مکانها می‌باشد از این قاعده مستثنی نبوده است و با ملاحظه متون دینی، احکام و مقررات اسلامی ملاحظه می‌شود که اهمیت امنیت در همه عرصه‌ها و راه حل‌های تحقق بخشیدن به امنیت اجتماعی بیش از سایر نظامهای حقوقی در دین اسلام مورد مداقه قرار گرفته است.

در بررسی اهمیت امنیت اجتماعی از نظر اسلام به دیدگاه قرآن کریم، روایات معصومین(ع) سخنان بزرگان دین اسلام، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداخته می‌شود.

برای شناخت دیدگاه اسلام در مورد اهمیت امنیت رجوع به منابع اولیه اسلامی از بهترین راههاست، اولین و مهمترین منبع معارف اسلامی قرآن کریم است. از دیدگاه قرآن امنیت یکی از اهداف استقرار حاکمیت خداوند و خلافت صالحان است مضافاً اینکه تأمین امنیت از اهداف جهاد قلمداد شده و احساس امنیت از خصائص مؤمن می‌باشد.

خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: یعنی اینکه خداوند به کسانی که از شما ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند وعده می‌دهد که آنها را قطعاً خلیفه روی زمین خواهد کرد همانگونه که پیشینیان را خلافت روی زمین بخشید و دین و آئینی را که برای آنها پسندیده پا برجا و ریشه‌دار خواهد ساخت و خوف و ترس آنها را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند.

یا در آیه دیگری می‌فرماید: یعنی اینکه خداوند برای آنانکه کفران نعمت می‌کنند مثلی زده است؛ منطقه آبادی که امن و آرام و مطمئن بوده و همواره روزی‌اش بطور وافر از هرمکانی فرا می‌رسیده اما نعمت خدا را کفران کردند و خداوند بخاطر اعمالی که انجام می‌دادند لباس گرسنگی و ترس را بر اندامشان پوشانید.

امنیت اجتماعی را باید در سایه تقوا، عدالت، ایمان، عمل صالح، رعایت حرمت و حقوق انسانها، دفاع از مظلومان و محرومان، مبارزه با مفسدین و مجرمین، رفع فقر، تأمین مشیت مردم، حفظ آزادی‌های مشروع و حاکمیت قوانین و مقررات انسانی و الهی جستجو کرد کمااینکه امنیت فردی هم از دیدگاه قرآن ناشی از ایمان واقعی و آرامش روحی و اطمینان و طمئانینه نفس و یاد خداوند است خداوند در آیه ۲۸ سوره رعد می‌فرماید: "الابذکر الله تطمئن القلوب" یعنی اینکه یاد خدا آرام بخش دلهاست.

همچنین در آیه دیگری خداوند فرموده است: آنان که ایمان آوردند و ایمان خدا را به ظلم نیالودند برای آنها ایمنی و آسودگی است و هم آنها به حقیقت هدایت یافته‌اند.

مضافاً اینکه در آیه ۴ سورة مبارکه فتح خداوند فرموده است اوست خدایی که آرامش را بر دلهای مؤمنان قرار داد تا بر یقین و ایمانش بیفزاید و سپاه زمین و آسمانها همه لشکر خداست و خداوند حکیم و داناست. دولت در اسلام برآیند نیازهای واقعی مردم بوده و برای اینکه اولویت یک وظیفه نسبت به سایر وظایف از نظر اسلام را احراز نمائیم باید به متون دینی مراجعه و از لابه‌لای آیات و روایات احتیاجات و مطالبات مردم را استخراج نمایند.

از دیدگاه آیات و روایات امنیت از نعمت‌های بزرگ خداوند بوده و بر سایر نیازهای بشر اولویت دارد.

بعد از بررسی امنیت اجتماعی از دیدگاه قرآن به بررسی اهمیت امنیت از نظر روایات پرداخته می‌شود.

پیامبر اعظم (ص) می‌فرمایند: وطنی که امنیت و شادی در آن نیست خیری در آن نیست. ‏

امیرالمؤمنین علی (ع) نیز در همین رابطه فرموده‌اند که: "لاخیرفی الوطن الامع الأمن و المسره" از مفاد این دو حدیث چنین بر می‌آید که سرور و مسرت فرع بر امنیت بوده و شادی بدون امنیت بی‌معنی است. مضافاً اینکه از دیدگاه معصومین وطنی دارای ارزش و خیر است که دارای امنیت باشد و اصولاً کشور ناامن مورد توجه هیچ‌کس قرار نمی‌گیرد و رو به نابودی است.

در روایات دیگر منسوب به پیامبر اعظم (ص) آمده است؛ نعمتان مکفورتان؛ الأمن و العافیه یعنی سپاس دو نعمت بجا آورده نشده و مورد ناسپاسی و ناشکری واقع شده‌اند، امنیت و عافیت.

همچنین حضرت علی(ع) فرمودند؛ نعمت در دنیا امنیت و سلامتی جسم است و تمام نعمت در دنیا و آخرت وارد شدن به بهشت است. که اهمیت امنیت را بیان می‌نماید و اینکه در روایات معصومین(ع) امنیت در کنار سلامتی ذکر شده است بیانگر اهمیت و ضرورت وجود و تأمین آن و تأثیر آن در سایر شوون زندگی بشر می‌باشد.

در آیه ۸ شریفه سوره مبارکه تکاثر خداوند فرموده است که پس در روز قیامت از نعمت‌ها از شما سئوال خواهد شد.

حضرت امام صادق (ع) درباره این آیه فرمود: "مقصود از نعمت‌ها که در قیامت از انسان درباره آن سئوال می‌شود امنیت و سلامتی و ولایت حضرت علی(ع) است."

حضرت امام سجاد (ع) نیز در دعای مشهور خود فرموده‌اند که "خدایا مرا خوف و نامنی ضعیف و ناتوان نکرده تا قدر امنیت را بدانم" همه این آیات و روایات و موارد مشابه دیگر تماماً بیانگر توجه اسلام به مسأله امنیت است.

بعد از بررسی موضوع امنیت اجتماعی از نگاه قرآن و روایات اکنون اهمیت امنیت اجتماعی از دیدگاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری پرداخته می‌شود.

تحقق بسیاری از اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مستلزم وجود امنیت اجتماعی است در قانون اساسی ج.ا.ا اصول زیادی و جور دارد که مستقیماً ناظر به موضوع امنیت اجتماعی است که به اختصار به ذکر چند مورد اکتفا می‌شود.

▪ اصل بیست و دوم قانون اساسی؛ "حیثیت، جان، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند."

▪ اصل بیست و سوم؛ "تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ کس را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و موأخذه قرار داد."

▪ اصل بیست و پنجم: "بازرسی و نرساندن نامه‌ها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلکس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آنها، استراق سمع و هرگونه تجسس ممنوع است مگر به حکم قانون.

▪ اصل بیست و نهم؛ "برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کار افتادگی، بی‌سرپرستی، در راه ماندگی، حواث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره حقی است همگانی..."

▪ اصل سی و دوم: "هیچ کس را نمی‌توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می‌کند..."

▪ اصل سی و نهم: "هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر و بازداشت، زندان یا تبعید شده به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است."

بررسی و ملاحظه و دقت در سخنان امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری حکایت از حساسیت مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران در مواظبت از امنیت اجتماعی و مقابله با مصادیق ناامنی دارد.

امام خمینی (ره) فرمودند: "...

۱) دولت اسلامی باید مردم را مطمئن کنند در همه چیز، در سرمایه‌هاشان، در کسبشان، در کارخانه‌هایشان، در همه چیز مردم در آرامش باشند و دولت ابداً نمی‌تواند که تأذی بکند به آنها..."

۲) آقایان قضات واجد شرایط اسلامی ... باید با استقلال و قدرت بدون ملاحظه از مقامی، احکام اسلام را صادر کنند... تا ملت از صحت قضا و ابلاغ و اجرا و احضار احساس آرامش قضائی نمایند و احساس کنند که در سایه احکام عدل اسلامی، جان و مال و حیثیت آنان در امان است.

۳) باید ملت از این پس ... احساس آرامش و امنیت نمایند و آسوده خاطر و مطمئن از همه جهات به کارهای خویش ادامه دهند و اسلام بزرگ و دولت اسلامی را پشتیبان خود بدانند و قوه‌قضائیه را در دادخواهی‌ها و اجرای عدل و حدود اسلامی در خدمت خود ببینند و قوای نظامی و انتظامی و سپاه پاسداران و کمیته‌ها را موجب آسایش و امنیت خود و کشور بدانند."

پس از بیان دادگاه اسلام دربارة اهمیت امنیت اجتماعی ذکر این مطلب ضروری است که آزادی از نظر دین اسلام محترم است اما دارای حد و مرز است مهمترین حد و مرز آزادی امنیت می‌باشد و آزادی در نظام اسلامی تاجایی مورد احترام است که امنیت جامعه و نظام در معرض تهدید قرار نگیرد والا اسلام با عوامل تهدید کننده امنیت اجتماعی با قاطعیت برخورد کرده است. توضیح اینکه اسلام بسیاری از چیزهایی را که منع و تحریم نموده است بخاطر آن است که مخل امنیت فردی و اجتماعی می‌باشند به عنوان مثال؛ اگر در اسلام نسبت به ارتداد برخورد قاطعانه‌ای صورت می‌گیرد بخاطر جلوگیری از ایجاد تزلزل و عدم امنیت خصوصاً امنیت فکری است.

اگر پیرامون موضوع محاربه مجازات سنگین پیش‌بینی شده است بخاطر جلوگیری از بی‌ثباتی و تزلزل در امنیت سیاسی و اجتماعی و حتی امنیت فکری و دینی مردم و پرهیز از هرج و مرج است.

اگر اسلام برخورد تندی نسبت به سارق اتخاذ نموده است به علت حفظ امنیت مالی و اقتصادی جامعه و پرهیز از اخلال در نظام اقتصادی جامعه است.

اگر در قوانین اسلام برخورد جدی و قاطع در خصوص جرائم حدود مثل زنا و لواط و غیره پیش‌بینی شده است بیانگر اهمیت امنیت عرضی و ناموسی و اخلاقی و حفظ امنیت اخلاقی جامعه است.

ضمن اینکه تحریم شدید قتل در اسلام نشانگر اهمیت امنیت جانی افراد جامعه از نظر اسلام بوده و اینکه از نظر قرآن مجید قتل یک نفر همانند قتل همه افراد جامعه قلمداد شده است بیانگر اهمیتی است که اسلام برای امنیت جانی و نفس قائل شده است.

و نتیجتاً اینکه دین در تأمین امنیت جامعه بشری نقش بسیار مهمی دارد و بسیاری از آموزه‌ها و تعالیم دین اسلام با موضوع امنیت مرتبط بوده و پیروی از تعالیم اسلامی در تأمین امنیت اجتماعی بسیار موثر است.