نگران کمبود امگا ۳ نباشید

توصیه ها و هشدارهای تغذیه ای دکتر محمدرضا وفا به والدینی که فرزندشان بدغذاست

«کودک ۳ساله‌ام بدغذاست. غذایش به برنج سفید، ماست و کمی میوه و سبزی‌ها محدود شده و علاقه‌ای به مواد گوشتی به‌خصوص میگو و ماهی ندارد. پزشک فرزندم در مورد احتمال کمبود امگا۳ در آینده هشدار داده و برای جبران آن شربت امگا۳ تجویز کرده است...

متاسفانه فرزندم نسبت به مصرف آن هم مقاومت می‌کند. خیلی نگران هستم و می‌خواهم بدانم آیا می‌توان به جای شربت، قرص را جایگزین کرد یا منبع غذایی دیگری وجود دارد که حاوی امگا۳ باشد؟/ با تشکر، عباسی»

این نمونه‌ای از پیامک‌هایی است که مادران نگران از وضعیت تغذیه کودکشان به هفته‌نامه «سلامت» ارسال می‌کنند. شاید پدران و مادران من و شما یک‌صدم اطلاعات والدین جوان فعلی را نداشتند ولی بسیاری از ما از نظر تغذیه‌ای مشکل خاصی نداشته‌‌ایم. بمباران اطلاعاتی از هر سو و تبلیغات گسترده درباره شربت‌ها، قرص‌ها و موادغذایی مختلف برای کودکان به‌خصوص برای مادران سوال‌های متعدد و استرس زیادی ایجاد کرده است. دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، درباره شیوه صحیح تغذیه کودک برای ما توضیح داده است.

▪ خیلی از مادران از اینکه کودکشان بدغذاست شکایت دارند. به نظر شما، علت بدغذایی کودکان چیست؟

عادت‌های غذایی از سنین ۶ ماهگی تا حدود

۱۸ ماهگی شکل می‌گیرد. برای اینکه کودک در آینده تغذیه صحیحی داشته باشد، لازم است مادرش از دانش تغذیه‌ای کافی برخوردار باشد و از همان روزهای اول شروع غذای کمکی به‌تدریج کودک را با طعم، مزه و رنگ غذاهای طبیعی آشنا کند. اگر هر ۴ گروه غذای اصلی که به کودک داده می‌شود، اصولی و مطابق با استانداردهای تغذیه‌ای باشد ،قطعا در سنین بالاتر، مقاومت کمتری در برابر انتخاب و غذاها خواهد داشت. علاوه بر این، مادر باید مهارت‌های لازم برای پخت و تزیین غذا را نیز بیاموزد تا عادت‌های غذایی مناسب در فرزندش شکل گیرد.

▪ مادر گرامی‌ای که از «سلامت» سوال پرسیده‌اند، بر عدم دریافت امگا۳ کافی به‌وسیله کودکشان تاکید دارند و می‌خواهند بدانند چگونه می‌توان امگا۳ مورد نیاز کودک را تامین کرد.

استفاده روزانه از ۴ گروه موادغذایی باعث می‌شود بخش عمده‌ای از نیاز‌های بدن تامین ‌شود و نباید با این شدت مساله امگا۳ را در مورد کودک ۳ساله مطرح کرد و مادر را نگران کرد. علاوه بر میگو، ماهی و گردو، امگا۳ را می‌توان از غذاهای دیگر هم تامین کرد. روغن سویا، آفتابگردان و کانولا هم حاوی امگا۳ هستند و اگر متناوب در غذای کودک یا ما استفاده شوند، هیچ کمبودی به‌وجود نخواهد آمد. البته این روغن‌ها نباید زیاد حرارت ببینند. می‌توان کمی روغن را روی برنج کودک ریخت و نیاز او را به امگا۳ برطرف کرد. ماده‌غذایی دیگری که امگا۳ را تامین می‌کند، دانه خرفه است. این دانه را باید به‌صورت پودر درآورد و به غذای کودک اضافه کرد. به این ترتیب نیاز بدن برطرف خواهدشد. همین کار را می‌توان با گردو نیز انجام داد. یعنی مغز گردو را به شکل پودر درآورد و به غذاهای مختلف کودک کم‌کم اضافه کرد.

▪ آیا کمبود امگا۳ عارضه‌ای ایجاد می‌کند؟

کمبود ویتامین‌هایی مانند A، Cو D در کودکان خیلی مطرح‌تر از امگا۳ هستند. علایم این کمبود هم متنوع‌اند، ولی با تنوع موادغذایی اصلا احتمال کمبود امگا۳ وجود ندارد. به هر حال، امگا۳ اسیدچربی است که در برخی از چربی‌ها و روغن‌ها وجود دارد. منبع آن هم فقط میگو و ماهی نیست و با اندکی درایت هر کس می‌تواند به مقدار کافی این ماده‌مغذی را به بدن برساند. مکمل برای افراد معمولی و کودکان لازم نیست و فقط در برخی شرایط خاص، مانند بیماری که نتوانسته مدت‌های طولانی از موادغذایی متنوع استفاده کند، شاید دریافت امگا۳ نیز نیاز باشد. امگا۳، ۲۰درصد از چربی‌های مغز را تشکیل می‌دهد بنابراین در عملکرد ذهنی و رشد مغزی موثر است همچنین خاصیت ضدالتهابی آن برای درمان بیماری‌های التهابی و آرتریت‌روماتویید مفید واقع می‌شود. در کسانی که در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی قرار دارند، مصرف امگا۳ می‌تواند از بروز تشکیل لخته پیشگیری کند. نتایج مطالعه‌ها نشان داده بسیاری از بیماری‌ها مانند افسردگی، اوتیسم، آلزایمر در سالمندان و بیماری‌های عصبی با کمبود امگا۳ بدن در ارتباط‌اند ولی همه اینها دلیل نمی‌شود که بگوییم کودکان در معرض خطر هستند.

▪ پس کودکان نیازی به مصرف شربت امگا۳ یا قرص آن ندارند؟

بله، نگرانی این مادر کاملا بی‌مورد است و اگر کودک مواد گوشتی‌ای مانند ماهی و میگو مصرف نمی‌کند، می‌توان راه دیگری برای خوراندن این غذاها به او اندیشید. فرزند این خانم سن کمی دارد و مشکل بدغذایی‌اش را می‌توان حل کرد. مثلا می‌توان روغن‌‌های حاوی امگا۳ را به غذا‌های مورد علاقه کودک اضافه کرد، می‌توان ماهی را به شیوه‌های مختلفی طبخ کرد مثلا اگر کودک ماهی‌ای که داخل تابه سرخ شده دوست ندارد، می‌توان آن را کبابی کرد و داخل فر پخت یا برای اینکه گوشت را بخورد، آن را ریش‌ریش‌، چرخ‌کرده یا با طعم و مزه موردعلاقه‌اش پخت و تزئین کرد.

▪ توصیه شما به مادران بچه‌های به اصطلاح بدغذا چیست؟

نگرانی بیش از حد آنها نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند بلکه آن را پیچیده‌تر خواهد کرد و باعث آزار کودک هم می‌شود. برای غذاخوردن کودک به هیچ‌وجه از روش اجبار و فشار استفاده نکنید. حداکثر حجم معده یک کودک ۳ ساله ۲۰۰ سی‌سی است و نمی‌تواند مانند یک فرد بزرگسال غذا بخورد. کودک را هنگام غذاخوردن آزاد بگذارید. فقط دقت کنید هر ۴ گروه غذایی در اختیارش قرار گیرد. وعده‌های غذایی را به جای ۳ وعده به ۶ وعده تقسیم کنید و هر وعده مثلا ناهار را در طول ۱ تا ۲ ساعت به او بدهید. علایق کودک را بشناسید و مطابق آن غذا تهیه کنید. آنچه مادران را بسیار نگران می‌کند، مقایسه کودک با دیگر همسالانش است که اشتباه‌ترین کار ممکن است. هر کودکی باید فقط با خودش مقایسه شود. شرایط رشدی هر کودک به ژنتیک، وزن و قدش هنگام تولدش بستگی دارد پس هرگونه قضاوت درباره کودک را کنار بگذارید چون اگر رشدش مطابق با استانداردهای علمی است، یعنی طبیعی است و مشکلی ندارد. در غیر این صورت ارزیابی دقیق و کارشناسانه را باید به عهده پزشک معالج گذاشت.

پرنیان پناهی