جمعه, ۱۹ بهمن, ۱۴۰۳ / 7 February, 2025
دایره المعارف های این زمانه
برای جیمی ویلز(Jimmy wales) بنیانگذار دایره`المعارف رایگان ویكی‌پدیا، شرایط بسیار روشن است: افق برای دایره`المعارف‌های كاغذی كه می‌‌شد آنها را با دست لمس كرد، تیره و تار است.
اما آیا واقعا دایره`المعارف‌های كاغذی دایناسورهای نشر هستند؟ موضوع واقعا به همین آسانی‌ها هم نیست.
انتشاراتی‌های بسیاری هستند كه هنوز روی كتاب‌های مرجع حجیم سرمایه‌گذاری می‌‌كنند. انتشارات فرانسوی یونیورسالیس(universalis) دایره`المعارف‌های ۲۸ جلدی خود را در سال ۲۰۰۲ منتشر كرد.
شركت آلمانی بروكهاس(Brockhaus) كه ۲۰۰ سال است در آلمان ضامن تداوم دانش است، نسخه قرن بیست و یكمی خود را كه یك دایره`المعارف۳۰ جلدی با ۲۴۵۰۰ صفحه و به وزن ۷۰ كیلوگرم است و فضایی به وسعت ۷۰/۱ متر را در قفسه اشغال میكند، در سال ۲۰۰۵ در نمایشگاه بین‌المللی كتاب فرانكفورت عرضه كرد.
● غول‌های دانش
در همین حال ماجرای دایره`المعارف بریتانیكا هم كه گفته میشود مهم‌ترین دایره`المعارف انگلیسی زبان است، مطرح می‌‌باشد.
ویرایش جدید بریتانیكا هم در سال ۲۰۰۵ كه مشتمل بر ۳۲ جلد بود، به بازار عرضه شد.
جواسپوزیتو فرد صاحب‌نظری كه تا پایان دهه ۱۹۹۰ مدیر اجرایی سابق بریتانیكا بود، می‌‌گوید: اینترنت آخرین میخی است كه به تابوت دایره`المعارف كوبیده میشود.
اما تاكنون كسی سعی نكرده است از تلاش برای زدن آخرین میخ به تابوت فراتر رود. در واقع در پس طرح این نكته كه نسخه‌های بعد فقط آنلاین خواهند بود، دوباره نسخه‌های مكتوب هم به بازار آمده‌اند. الان هم بعید به نظر می‌‌رسد كه كمپانی‌هایی چون بروكهاوس و بریتانیكا تمایل به از دست دادن پولشان داشته باشند و فعالیت‌هایی را كنار بگذارند كه مردم از ۲۵۰۰ سال پیش آن را شروع كرده‌اند: مستندسازی دانش انسان.
● آموزش جهانی
آثار به جا مانده از چین باستان و یونان قبل از مسیحیت یا قلمرو فرهنگی عربی و مكتوبات موجود بر خیزران‌ها و طومارها همه بیانگر این نكته هستند كه مستندسازی دانش در جهان یك رویای قدیمی است.
ردپای اصطلاح انسایكلوپدیاEncyclopedia به معنی دایره`المعارف را كه ریشه لاتین دارد و به معنی دوره آموزش عمومی است، می‌‌توان از هیپیاس الیس(Hippias of Elis) گرفت كه پانصد سال پیش می‌‌زیست و این اصطلاح او در آن دوران به معنی <آموزش جهانی> بود. دایره`المعارف‌ها تا قرن هفدهم كمتر به‌صورت الفبایی تنظیم می‌‌شدند. این دایره`المعارف‌ها مدعی بودند كه اطلاعات كامل و جامعی درباره همه دانش‌ها دارند.
دانش در آن دوران محدود بود و می‌‌شد آن را به‌صورت دایره‌ای بسته فرض كرد كه دارای چند رشته است.
تا دوران مدرن هفت هنر لیبرال چارچوب كار را شكل می‌‌دادند: گرامر، بیان (فن بلاغت)، هندسه، احتجاج (جدل)، ریاضی، موسیقی و نجوم.
به این هنرها به‌صورت سلسله مراتبی نگریسته می‌‌شد و هر كدام برای خودشان دارای زیربخش‌های اختصاصی بودند.
اما در قرن هجدهم، دایره`المعارف‌ها به گونه‌ای كه حالا ما آنها را می‌‌شناسیم، در فرانسه متولد شدند. در این مرحله، دایره`المعارف حالت یك كتاب مرجع را برای مردم- در هر سطحی از سواد- به خود گرفت، علاوه بر این، حالت الفبایی به خود گرفت و به این منطق هم دست یافت كه دانش انسان پدیده‌ای است كه مدام توسعه می‌‌یابد. اما تلقی مدرن ما از دایره`المعارف یك گزارش ساختمند از دانش بشری است كه تلاش دارد در عین جامعیت تا حد ممكن تفصیلی باشد. حالا باورها حول این نكته شكل گرفته كه نیازی نیست این نوع آثار حالت جهانی داشته باشند و به همین دلیل است كه اكنون كتاب‌های مرجع با دامنه موضوعی خاص و یا فرهنگ‌های موضوعی هم در همین‌گونه ادبی جای داده میشوند.
با در نظر گرفتن این نكته كه عرصه دانش، حوزه‌ای گسترده است، تلاش برای حفظ همه معارف بشری به رویایی انسانی می‌‌ماند كه با نوعی جنون خودبزرگ‌بینی همراه است.
اكنون این نكته مشخص شده است كه در هر دوازده سال حجم دانش بشر دو برابر میشود و اگر قرار بود دایره`المعارف‌ها به همین شتاب گام بردارند می‌‌بایست هر كدام در چندین هزار جلد در آستانه قرن منتشر می‌‌شدند و این امر به این معنا است كه به كیلومترها جا، بیشتر از قفسه‌‌های موجود كتاب نیاز هست.
بنابراین یكی از دشواری‌های تیم‌های سرپرستی دایره`المعارف‌ها در كنار سایر وظایفشان این است كه كدام اصطلاحات و مفاهیم تازه را باید به مدخل‌های قبلی اضافه كنند، كدام‌ها را باید در سایر مداخل حل كنند و یا كدام‌ها اصلا نیاز به مدخل مستقل شدن ندارند و می‌‌توان آنها را در مقاله‌ای و یا در ذیل یك مفهوم دیگر توضیح داد.
اما اینترنت با مشكل كمبود جا مواجه نیست و از طرف دیگر به سیستم نظم‌دهی و ترتیبی هنجار هم نیاز ندارد و اطلاعات در آن به‌صورت پیوندی از طریق فرامتن(Hypertext) با یكدیگر مرتبط میشوند.
با این همه، ضرورت شبكه‌ای شدن دانش بر تولیدكنندگان نخستین دایره`المعارف فرانسوی در قرن هجدهم هم آشكار بوده است. آنها در همان دوران از پانوشت‌ها و ارجاعات متقابل استفاده كرده‌اند، امری كه در حال حاضر نیز رایج است. در هر حال، امروز هنوز برخاستن و رفتن به سمت قفسه كتاب و تورق در این مجلدات قطور با گرفتارهایی كه از نظر وقت وجود دارد، كاری دشوار است.
اگر كسی فرضا اطلاعاتی درباره موزارت یا ساختارDNA یا اطلاعاتی درباره طول رودخانه آمازون بخواهد فقط به یك كامپیوتر، ماوس و صفحه كلید نیاز دارد و به عبارت بهتر با یك جست‌وجوی ساده در یك موتور جست‌وجوی اینترنتی به همه آنها دست می‌‌یابد.
موتور جست‌وجوی گوگل كه از سال ۱۹۹۸ پایه‌گذاری شد به یكی از مهم‌ترین ابزارهای پژوهشی در عرصه وب تبدیل شده است. این غول جست‌وجوگر روزانه به ۲۰۰ میلیون درخواست پاسخ میدهد و برای پاسخ دادن به این ۲۰۰ میلیون درخواست به سراغ هشت میلیارد وب سایت می‌‌رود.
هدف شركت گوگل سامان دادن به اطلاعات جهان و دسترس‌پذیر ساختن آن برای همگان است. این سرویس اگرچه رایگان است، اما برای گوگل یك تجارت پردرآمد است.
گوگل سال پیش ۶ میلیارد دلار درآمد آگهی داشت (سال ۲۰۰۵) و این رقم دو برابر سال ۲۰۰۴ بود و به این ترتیب همه موتورهای جست‌وجوگر رقیب را جا گذاشت.
هر كه با گوگل یا موتور جست‌وجوی دیگری كار كرده باشد، جبرا با <ویكی‌پدیا> مواجه شده است.
ویكی‌پدیا یك دایره`المعارف رایگان آنلاین است كه هزینه‌هایش را از طریق یك بنیاد و كمك‌های مالی دیگر‌تامین میكند.
ویكی‌پدیا هم از سال ۲۰۰۱ پاسخگوی پرسش‌های فراوانی بوده است. اگر چه زبان ویكی‌پدیا در اصل انگلیسی بود، اما اكنون با بیش از ۲۰۰ زبان جهان در دسترس است. از آنجایی كه نسخه‌های متفاوت زبانی ویكی‌پدیا به‌صورت مستقل عمل می‌‌كنند، تعداد مقالات آن از زبانی به زبان دیگر متفاوت است، ولی در هر حال از بیش از چهار میلیون مدخل ویكی‌پدیا، یك میلیون مدخل به زبان انگلیسی است در حالی كه كاربران آلمانی ویكی‌پدیا به بیش از ۴۰۰ هزار مدخل دسترسی دارند. مقالات ویكی‌پدیا رایگان نوشته میشوند و از افراد متخصص یا غیرمتخصص مجوز انتشار نمی‌‌گیرند و در عمل نشانه‌ای از یك هیات تحریریه مركزی كه از اعتبار و قابلیت اتكای مقالات مراقبت كند، به چشم نمی‌‌خورد. افراد گرداننده ویكی‌پدیا بر این باورند كه هر اشتباهی توسط عده‌ای دیگر در روندی طبیعی اصلاح خواهد شد چرا كه وجود ابزار ویرایش مخصوص برای ویكی‌پدیا این امكان را فراهم می‌‌سازد تا هر كه بتواند اطلاعات آن را ویرایش كند.
اما ناشران دایره`المعارف‌های بزرگ حاضر نیستند به نویسندگان افتخاری پاره‌وقت اتكا كنند، چرا كه هدف اصلی این ناشران كیفیت است و این امر به معنی بررسی و رسیدگی دقیق به مطالب به‌صورت چندین و چند باره است.
هزاران محقق و كارشناس بر روی دایره`المعارف بروكهاوس كار می‌‌كنند. این پژوهشگران و كارشناسان، مقاله می‌‌نویسند، موضوعات را دقیقا چك می‌‌كنند و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌‌دهند و در دفاتر خود در آفریقای جنوبی، كویر گوبی(Gobi) در آند آمریكای جنوبی یا در سایر نقاط جهان كار می‌‌كنند و نتیجه نهایی را برای هیات تحریریه مركزی در لایپزیك ارسال می‌‌كنند و در اینجا شصت ویراستار فنی مجددا به ارزیابی اعتبار مقالات می‌‌پردازند و در عین حال آنها را ساده‌تر و كوتاه‌تر می‌‌سازند. عده‌ای دیگر هم درگیر ارزیابی محتوا و جزییات زبان‌شناسی موضوع نظیر گرامر، رسم‌الخط و سجاوندی میشوند.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست