سلامت جنسی نابینایان

مشکل جنسی مردان روشن دل از زنان روشن دل بیشتر است

افرادی که دارای ناتوانی‌های جسمانی هستند یا معلولیت ذهنی و روانی دارند به طور عمده به دلیل مشکل‌ در برقراری ارتباط با دیگران، درک نکردن محرک‌های محیطی، مشکلات روانی مانند کاهش اعتماد به نفس و افسردگی، دارای مسایل خاصی در حوزه سلامت روان و سلامت جنسی خود هستند. اینکه افرادی با آسیب‌های خاص جسمانی یا ذهنی چه مشکل‌هایی دارند یا در چه سطحی با این مشکل‌ها روبه‌رو هستند، بستگی به سنی دارد که دچار این آسیب شده‌اند. همچنین شدت و نوع آسیب نیز می‌تواند تاثیر زیادی در این زمینه داشته باشد.....

ایجاد مشکل‌ در آسیب‌های جسمانی به ویژه در مراحل گذار زندگی مانند نوجوانی، می‌تواند تاثیرهای متفاوت‌تر و مسایل پیچیده‌تر خاص خود را داشته باشد. نوجوانی، پیچیده‌ترین مرحله زندگی است. برای بسیاری از مردم، نوجوانی دوره‌ای پرچالش است که آنها را به جوانی می‌رساند. در این دوره افراد به خودشناسی پرداخته و در همین دوره است که در افراد علاقه‌ فزایند‌ه‌ای برای شکل دادن به روابط صمیمانه و عاطفی ایجاد می‌شود و آنها درصدد ایجاد رابطه با جنس مخالف و تجارب مرتبط خواهند بود. برای نوجوانان، روابط عاطفی و داشتن تخیل‌ها و تصورهای عاشقانه بعد مهمی از رشد استقلال آنها است که چگونگی شکل‌گیری آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.

● آموزش نابینایان

اگرچه داشتن روابط جنسی در بین نوجوانان موضوعی است که توسط بیشتر جوامع دنیا پذیرفته‌شده نیست، پایه‌ریزی شروع روابط عاطفی و در پی آن ایجاد ساختار روانی روابط جنسی در همین دوره سنی است. برای برقراری روابط عاطفی و جنسی، داشتن حداقل دانش اولیه در مورد هویت جنسی و جهت‌گیری جنسی و فیزیولوژی جنسی بدن لازم است. افرادی که دارای ناتوانی بصری هستند به دلیل همین مشکل‌ها دانش اندکی در این حوزه خواهند داشت. بنابراین اختلال‌های جنسی و پیامدهای آنها و نیز مشکل‌های سلامت روان در این افراد شایع خواهد بود.

مهم است که آموزش و برنامه‌ریزی‌های خاصی در این دوره وجود داشته باشد تا بتوان به ویژه افراد نابینا را به شکل مناسبی برای ایجاد روابط عاطفی،‌ جنسی و سازگاری با شرایط جدید و خاص خود آماده کرد. آسیب بینایی کیفیت و نگهداری روابط با دوستان و خانواده‌ها را تهدید می‌کند. این در حالی است که این مشکل می‌تواند موجب محدودیت‌ اجتماعی، شغلی و روابط خانوادگی و عاطفی جنسی شود. عواملی که روی روابط عاطفی و زناشویی تاثیر می‌گذارند عبارت‌اند از: احساس نزدیکی، تمایل متقابل، درک شباهت‌ها، شایستگی‌ها و جذابیت‌های فیزیکی و جنسی شریک زندگی که همه این مسایل تحت تاثیر این ناتوانی قرار می‌گیرند و وجود مسایل و مشکل‌هایی که از مسایل فوق نشأت می‌گیرند، می‌توانند باعث طرد زوجین از یکدیگر به خاطر ویژگی‌های شخصی شود. مطالعه‌های متعددی که در مورد مشکلات جنسی افراد نابینا صورت گرفته است به‌طور عمده روی دانش جنسی، آموزش جنسی، باورها و رفتار جنسی این افراد که به نوعی تحت تاثیر این وضعیت قرار دارند، متمرکز است.

● مشکل مردان نابینا بیشتر است

مردانی که دارای مشکل‌های بینایی هستند مشکل‌های جنسی بیشتری نسبت به زنان دارند. هرچند دانش کلی در مورد روابط جنسی در این افراد پایین است ولی ناتوانی افراد در برقراری روابط دیداری با همسر باعث می‌شود این افراد در مورد جذابیت‌های جنسی یکدیگر اطلاع کمتری داشته باشند و به دلیل درک نکردن هیجان‌ها و عواطفی که از طریق چشم قابل درک هستند، نمی‌توانند به شکل مناسبی به تقاضا‌های جنسی همسر خود پاسخ مناسبی بدهند. این مساله می‌تواند موجب کاهش روابط زناشویی و نیز کاهش رضایتمندی جنسی طرفین شود همچنین باعث شکل‌گیری اختلال‌های دیگر مانند نرسیدن به ارگاسم و کاهش میل جنسی نیز می‌شود. سپس به دنبال سرکوبی امیال جنسی دچار کاهش عزت نفس، اضطراب، افسردگی و... می‌شوند که اینها نیز موجب اختلال جنسی ثانویه می‌شوند.

● چه باید کرد؟

تاکنون مطالعه‌های جامع و همه‌جانبه‌نگری در مورد شیوع انواع اختلالات جنسی در نابینایان مرد و زن صورت نگرفته است ولی مطالعه‌های موردی، میزان اختلال جنسی در آنها را بیشتر از جمعیت طبیعی گزارش کرده‌اند. مطالعه‌ها نشان داده که چنانچه بر ‌‌آموزش به این افراد و همسرشان تمرکز شده و در کنار آن سایر توانایی‌های این افراد مانند عزت‌نفس و تقویت سایر حواس مانند لامسه و شنوایی را در راستای افزایش ارتباط جنسی ارتقا داده و بیماری‌هایی که به‌صورت ثانوی، مشکل جنسی ایجاد می‌کنند در این افراد کشف و درمان شود، می‌توان به میزان زیادی از مشکل‌های احتمالی جنسی و زناشویی آنها پیشگیری کرده و زمینه را برای ارتقای سلامت جنسی این افراد فراهم نمود.

دکتر غلامحسین قائدی

روان‌پزشک

عضو هیات علمی دانشگاه شاهد