چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
مساجد تكایا و حسینیه ها, جایگاه فرهنگ مذهبی
شناخت نارسایی‌ها و ضعف‌ها در بخش فرهنگی، می‌تواند پژوهش‌های فرهنگی را به سمت حل نارسایی‌های شناخته‌شده راهبر باشد و براساس آن امكان تحلیل وضع فرهنگی موجود و تدوین برنامه‌های فرهنگی منطبق با واقعیت را فراهم سازد. همچنین توجه به این نكته ضروری است كه تصمیم‌گیری وسیاست‌گذاری مبتنی بر معیارهای عینی، صرفاً براساس دسترسی منظم به اطلاعات متقن امكان‌پذیر است. از این رو، طرح سرشماری مراكز و اماكن فرهنگی انجام شد تا به عنوان منبعی موثق و مجموعه‌ای منسجم از كل ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل بخش فرهنگی اعم از دولتی، غیر دولتی و خصوصی، مورد استفاده محققان و پژوهشگران قرار گیرد و چارچوبی برای فعالیت‌های بخش فرهنگ و هنر ارائه دهد. این آمار همچنین می‌تواند اطلاع دقیقی از مراكز فرهنگی، ورزشی و جاذبه‌های گردشگری فراهم آورده و نیز مأخذی معتبر برای پژوهش‌های فرهنگی باشد.
برای این طرح اهدافی چون تعیین چارچوب برای شناخت وضعیت فرهنگی كشور، تعیین شاخص‌های مناسب نشان‌دهنده مراكز تولید، عرضه و ترویج فعالیت‌های فرهنگی و هنری برای دسترسی به آنها، تعیین شاخص‌های لازم برای سرمایهگذاریهای بخش فرهنگ و نیز كمك به سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، بودجه بندی و تصمیم‌گیری در بخش فرهنگ در نظر گرفته شده است. این طرح همچنین با تهیه اطلاعات و داده‌های لازم به بخش تغییرات بخش فرهنگ، و پیش‌بینی تشكیلات و سازماندهی مناسب این بخش كمك می‌كند. همچنین در هر فصل، اماكن مذهبی، ویژگی‌های عمومی مكان، ویژگی‌های كالبدی و تجهیزات، ویژگی‌های نیروی انسانی شاغل در آن و عملكرد مكان، مورد سنجش قرار گرفته است. ویژگی‌های عمومی هر مكان را نوع آن، وضعیت فعالیت، سال شروع فعالیت، سال ساخت، سال آخرین تعمیرات اساسی، وضعیت ثبت بنا به عنوان میراث فرهنگی، وضعیت حقوقی و نحوه تصرف مكان تشكیل می‌دهد. در بخش ویژگی‌های كالبدی و تجهیزات، مساحت كل زیر‌بنا، مساحت زمین، وضعیت استقرار كالبدی، تأسیسات، متعلقات، مستغلات و ملحقات و تجهیزات هر بنا مورد پرسش قرار گرفته است. ویژگی‌های نیروی انسانی شاغل در اماكن مذهبی نیز شامل تعداد و جنسیت آنها، وضعیت سواد، سطح تحصیلات و سمت افراد است. در حوزه عملكرد مكان مذهبی نیز میزان فعالیت‌های عبادی انجام شده در ۱۲ ماه گذشته در ایام عادی و ایام خاص، فعالیت‌های آموزشی، تعداد افراد آموزش دیده درآنها به تفكیك جنس، فعالیت‌های فرهنگی، هنری و ورزشی و افراد شركت‌كننده در این فعالیت‌ها آمارگیری شده است. پوشش موضوع مورد مطالعه در این طرح به مفهوم "بخش فرهنگی" محدود می‌شود. منظور از فرهنگ در طرح آمارگیری فرهنگی، مجموعه فعالیت‌هایی است كه در بسیاری از كشورهای جهان در قوانین و برنامه‌های عمرانی، "فرهنگی"خوانده می‌شود و دولت‌ها در اداره و مدیریت این فعالیت‌ها، به درجات گوناگون مداخله دارند وسرمایه‌گذاری می‌كنند. در جمهوری اسلامی ایران نیز این فعالیت‌ها تحت عنوان بخش فرهنگ در قوانین برنامه‌های عمرانی و تحت عناوین فصل فرهنگ و هنر، فصل اطلاعات و ارتباطات و فصل جهانگردی و ایرانگردی در قوانین بودجه آمده است. بنابراین می‌توان گفت مراد از فرهنگ درطرح آمارگیری فرهنگی، آمارگیری از امكانات و فعالیت‌های بخش فرهنگ است كه عبارتند از: مطبوعات، كتابخانه، نشریات غیر اداری (كتاب)، موسیقی، تئاتر، هنرهای تجسمی، گردشگری، سینما، ویدئو و عكس، موج‌افشانی، مجتمع‌های فرهنگی چند منظوره، فعالیت‌های دینی، میراث فرهنگی، ورزش، محیط‌زیست، آموزش‌های فرهنگی - هنری و پژوهش‌های فرهنگی.
آمار نامه اماكن مذهبی به عنوان بخش و فصلی از این طرح در دو مجلد گردآوری شده كه آمارگیری از اماكن و فعالیت‌های مذهبی در كشور را در برمی‌گیرد. مساجد، حسینیه‌ها و اماكن‌عزاداری، زیارتگاه‌ها، اماكن مذهبی سایر ادیان و دارالقرآن و كانون فرهنگی مساجد سرفصل‌های عمده این كتاب است.
●مساجد
در سطح كشور تعداد ۳۲۰/۵۹ مسجد گزارش شده است كه استان خراسان با ۹۴۷/۷ واحد دارای بیشترین تعداد و استان ایلام با ۲۶۹ واحد دارای كمترین تعداد هستند. در این آمارنامه به گزارش در مورد ۰۲۳/۵۷ عدد از آنها پرداخته شده است كه از این تعداد، بیشترین نسبت به "مسجد" اختصاص دارد. "مسجد جامع" با ۱۴ درصد و "مصلی" با ۵/۰ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. استان خراسان در مقایسه با سایر استان‌ها دارای بیشترین تعداد مساجد (۱۳درصد) و بیشترین تعداد مسجد جامع با ۱۷ درصد است. از مجموع ۱۹۱ مصلای موجود در سطح كشور، ۵/۲۰ درصد به استان سیستان و بلوچستان اختصاص دارد (بیشترین). از این نظر، استان اصفهان با ۱۳ درصد درجایگاه بعدی قرار دارد. ۵/۷۲ درصد از مساجد كشور، در مناطق روستایی قرار دارند. بیشترین نسبت این تعداد را ۵/۸۳ درصد مسجد و ۱۶ درصد از آنها را "مسجد جامع" تشكیل می‌دهند. ۳۶ درصد از مجموع مصلاهای كشور نیز در مناطق روستایی واقع شده‌اند. استان‌های چهارمحال و بختیاری، زنجان و كردستان فاقد مصلی گزارش شده‌اند. در مورد وضعیت فعالیت، ۸۸ درصد از مساجد كشور، به طور "فعال مستمر" گزارش شده‌اند. در بین مساجدی كه "غیر فعال‌مستمر" اعلام شده‌اند، ۸۹ درصد در ایام "ماه‌محرم"، ۸۸ درصد در ایام "ماه رمضان"، ۵۱ درصد در ایام "ماه صفر"، ۴۲ درصد در "اعیاد و وفیات" و ۱۱ درصد در "ایام دهه فجر" به فعالیت می‌پردازند. ۵/۳ درصد از مساجد كشور، وضعیت فعالیت خود را "غیرفعال" اعلام كرده‌اند كه از این تعداد، سهم استان اصفهان با ۲۳ درصد از سایر استان‌ها بیشتر است. ۷۶ درصد از مساجد غیرفعال، در مناطق روستایی قرار دارند. سال فعالیت مساجد از مقولات مورد بررسی این طرح است. بیشترین مساجد با ۵/۱۸ درصد در بین سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۳۵۰ فعالیت خود را آغاز كرده‌اند، ۱۷ درصد مساجد در سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۴ و ۵/۱۳ درصد نیز در سال‌های ۱۲۰۱ تا ۱۳۰۰ آغاز فعالیت داشته‌اند. ۵/۱ درصد از مجموع مساجد كشور و ۵/۴ درصد از مساجد استان اصفهان، سال شروع فعالیت خود را سال‌های ۱۰۰۰ و پیش از آن اعلام كرده‌اند.
۵/۶۱ درصد از مساجدی كه سال شروع فعالیت خود را سال‌های پیش از آن اعلام كرده‌اند درمناطق روستایی قرار دارند. درمقوله سال ساخت نیز بیشترین نسبت با ۱۹ درصد به سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۳۵۰ اختصاص دارد. پس از آن سال‌های "۱۳۵۸ تا ۱۳۶۴" با ۱۷ درصد و سال‌های "۱۲۰۱ تا ۱۳۰۰" با ۵/۱۳ درصد درمراتب بعدی قرار دارند. در مجموع ۵/۳۸ درصد از مساجد كشور در سال‌های پس از سال ۱۳۵۷ ساخته شده‌اند. استان ایلام تنها استانی است كه در آن هیچ مسجدی كه در سال‌های ۱۰۰۰ و پیش ازآن ساخته شده باشد، وجود ندارد. در این میان تنها بنای ۵/۳ درصد از مساجد كشور به عنوان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است كه از آن میان ۵/۸۴ درصد به عنوان "اثر ملی" به ثبت رسیده‌اند. هیچ یك از مساجد كشور به عنوان اثر جهانی ثبت نشده‌اند. استان ایلام دارای بیشترین نسبت مساجدی است كه به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده‌اند، به گونه‌ای كه ۵/۲۸ درصد از مساجد این استان را این گونه مساجد تشكیل می‌دهند. ۵/۴۲ درصد مساجد ثبت شده به عنوان اثر ملی در مناطق روستایی قرار دارند. وضعیت حقوقی مساجد كشور نیز كه مورد بررسی قرار گرفته نشان می‌دهد كه ۵/۹۰ درصد از آنها مستقل هستند و استان همدان با ۶۷درصد بیشترین دارنده مساجد وابسته است. ۷درصد از مساجد وابسته نیز در روستاها واقع شده‌اند. ۵/۹۹ درصد از مساجد كشورنحوه تصرف مكان خود را وقفی اعلام كرده‌اند. در میان مساجدی كه نحوه تصرف خود را "غیر از وقف" اعلام كرده‌اند، استان سیستان و بلوچستان با ۲۷ درصد و استان مازندران با ۵/۱۴ درصد به ترتیب در جایگاه نخست و دوم قرار دارند. ویژگی‌های مساجد كشور نیز از لحاظ مساحت، تأسیسات، تجهیزات، متعلقات، مستغلات و ملحقات در این طرح مورد بررسی قرار گرفته است. جمع كل مساحت زیر بنای مساجد كشور ۱۸۱۴۱۵۱۵ متر مربع گزارش شده است كه ۵۷ درصد این مقدار به مناطق روستایی تعلق دارد. مساجد با ۱۰۱ تا ۲۰۰ مترمربع با ۲۷ درصدبیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است. ۵/۶۷ درصد مساجد حداكثر ۳۰۰ مترمربع مساحت زیر بنا دارند.كمترین نسبت یعنی ۵/۰ درصد به مساجد با بیش از ۵۰ هزار مترمربع تعلق دارد.
۹۵ درصد ازمساجد كشور در "بنای مستقل" استقرار یافته‌اند. در مورد مساجدی كه در بنای مستقل قرار ندارند، ۳ درصد در مجموعه مذهبی و ۲ درصد دیگر در مجموعه مسكونی هستند. ۵/۱۶ درصد مساجدی كه در مجموعه مذهبی قرار دارند با بیشترین درصد متعلق به استان مازندران هستند و استان كرمان نیز بیشترین مساجد واقع در مجموعه مسكونی را به خود اختصاص داده‌است. تنها ۵ درصد از مساجد كشور در "مجموعه تجاری" قرار دارند. در میان تأسیساتی كه مساجد كشور دارا هستند، مواردی نظیر "شبستان"،"حیاط و بالكن"و "محراب" از جمله فراوان‌ترین تأسیسات به‌شمار می‌روند به گونه‌ای كه ۸۴ درصد مساجد دارای شبستان، ۵/۷۲ درصد دارای حیاط و بالكن و ۵/۶۸ درصد دارای محراب هستند. در مقابل تأسیساتی نظیر"سالن نمایش" با یك درصد وحرم با ۵/۱ درصد كمیاب‌ترین تأسیسات موجود در مساجد گزارش شده‌اند. تنها ۵/۹ درصد مساجد دارای گلدسته و۸ درصد دارای گنبد هستند. اقامتگاه امام جماعت و خادم با ۱۳درصد،كتابخانه با۵/۹ درصد و نوارخانه با ۵/۳ درصد از دیگر تأسیسات موجود در مساجد به شمار می‌رود. در مورد متعلقات و مستغلات، ملحقات مساجد "پایگاه بسیج" با ۱۸ درصد دارای بیشترین نسبت است. انجمن اسلامی با ۵/۶ درصد، مغازه با ۵/۶ درصد و كانون فرهنگی یا دارالقرآن با ۶ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. غسالخانه با ۵ درصد، واحد مسكونی با۵/۴ درصد، حمام با ۴درصد و صندوق قرض‌الحسنه با ۴ درصد از دیگر متعلقات پرشمار مساجد هستند. تنها ۲ درصد مساجد كشور دارای موزه هستند و ۴۶ درصد مدارس و حوزه‌های علمیه و ۵/۴۷ درصد رستوران‌های وابسته به مساجد، به مساجد مناطق روستایی كشور تعلق دارند. واحد صنعتی با ۲۱ مورد و دامپروری یا دامداری با ۲۳ مورد كمیاب‌ترین متعلقات، مستغلات و ملحقات هستند.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست