شغل شما دشمن پوست شماست

پوست مهم ترین سد دفاعی بدن در برابر عوامل میکروبی, شیمیایی و فیزیکی محیط است اما ممکن است بر اثر این عوامل آسیب هم ببیند به خصوص اگر تماس با این عوامل, طولانی مدت و مکرر باشد

پوست مهم‌ترین سد دفاعی بدن در برابر عوامل میکروبی، شیمیایی و فیزیکی محیط است اما ممکن است بر اثر این عوامل آسیب هم ببیند؛ به خصوص اگر تماس با این عوامل، طولانی‌مدت و مکرر باشد. از آنجا که بعضی از شاغلین در حرفه‌های گوناگون به علت نوع شغل‌شان در معرض این‌گونه مشکلات پوستی قرار دارند، به سراغ دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران رفتیم تا سوالاتمان را در این خصوص پاسخ بگوید...

▪ سلامت : آقای دکتر! بیماری‌های پوستی مرتبط با شغل تا چه حد اهمیت و شیوع دارند؟

بیماری‌های شغلی اهمیت بسیار زیادی از نظر اجتماعی و اقتصادی دارند. خیلی از بیماری‌ها فردی هستند که ارتباطی به جامعه ندارند اما بیماری‌های شغلی، خسارت‌های بزرگ اقتصادی به سیستم‌های کشور وارد می‌کند. در بررسی‌ها معلوم شده است که شایع‌ترین بیماری شغلی، بیماری‌های عضلانی و استخوانی مربوط به وضعیت بدن در حین کار است و دومین بیماری شغلی که سبب صدمات فردی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود نیز بیماری‌های پوستی است.

▪ سلامت : این بیماری‌های پوستی که گفتید، چه تقسیم‌بندی‌هایی دارند؟

بیماری‌های پوستی ناشی از شغل، به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته که حاد هستند و به طور ناگهانی و در اثر تماس با گروهی از مواد، یک سری علایم پوستی ایجاد می‌شود و دسته دوم، بیماری‌های مزمن پوستی است که شایع‌تر هم هست و در اثر استمرار تماس با یک ماده ایجاد می‌شود. خیلی از مردم، بیماری‌های پوستی و آلرژی را با سمیت اشتباه می‌گیرند؛ مثلا بیمار می‌گوید من دیروز به این ماده دست زدم اتفاقی نیفتاد ولی امروز که دست زدم، پوستم خراب شد یا برعکس. درواقع یک طبقه‌بندی دیگر هم داریم که بیماری‌های آلرژیک تماسی پوست و بیماری سمیت پوست است. بیماری‌های آلرژیک این طور است که هر کس به یک ماده دست بزند بلافاصله پوست نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد، به خصوص اگر آلرژی داشته باشد. اما در مورد سمیت چنین نیست. به عنوان مثال یک خانم خانه‌دار که با مواد شوینده تماس دارد در ابتدا ممکن است پوستش آسیبی نبیند اما به مرور زمان متوجه می‌شود که پوست دستش قرمز می‌شود سپس قرمزی به حالت تورم در آمده و ادامه پیدا کرده، پوسته‌پوسته می‌شود. این پوسته‌ها پوست دست را ضخیم کرده و سپس موجب ترک‌خوردگی و درد و رنج فرد می‌شود که دیگر نمی‌تواند به این مواد دست بزند. به این حالت، سمیت گفته می‌شود.

▪ سلامت : خیلی از افراد در محل کارشان با انواع روغن‌های صنعتی در تماس هستند. تماس طولانی‌مدت با این مواد چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

اگر روغن‌های اتومبیل یا روغن‌هایی که به صورت صنعتی در کارخانجات مورد استفاده قرار می‌گیرد یا مواد روغنی حیوانی و معدنی، نفت و هیدروکربن‌های هالوژنه در تماس با قسمت‌هایی از پوست که فولیکول مو و یا منفذ دارند، باشد سبب بسته شدن منافذ پوست شده و دقیقا یک فرآیندی مانند آکنه جوانان یا جوش غرور جوانی ایجاد می‌کند که به آن آکنه شغلی می‌گویند؛ یعنی دانه‌های قرمز رنگی که گاهی می‌تواند چرکی و دردناک باشد. این مشکل به خصوص در تعمیرکاران اتومبیلی که وارد چال می‌شوند و لباس‌های مناسبی هم نمی‌پوشند و یا برای طولانی‌مدت لباس‌هایشان را نمی‌شویند، بیشتر دیده می‌شود. به خصوص زمانی که شلوارشان آلوده به روغن شده، روی ران‌هایشان هم جوش ‌می‌زند. شستشوی دست بعد از هر بار کار و خشک کردن آن، استفاده از دست‌کش و لباس مناسب و شستشوی به موقع آنها می‌تواند در پیشگیری از بروز این جوش‌ها موثر باشد.

▪ سلامت : خیلی از افرادی که با این روغن‌ها سر و کار دارند دستشان را با پودرهای لباس‌شویی می‌شویند و معتقدند که صابون افاقه نمی‌کند. آیا این باور درست است؟

ببینید، چون قدرت قلیایی پودرها بالاتر است بدیهی است که قدرت شویندگی‌شان هم بالاتر خواهد بود. اگر قرار باشد این افراد هر روز دستشان را با پودر بشویند، باید گفت که اگر فقط یک‌بار در روز و آن هم آخر وقت باشد مشکلی نیست اما اگر فرد بخواهد روزی چند بار دستش را با پودر بشوید، پوستش آسیب خواهد دید اما اشتباهی که معمولا این افراد می‌کنند مساله تمیز کردن نیست. تمیز کردن دست با صابون‌های معمولی که کف خوبی دارند حاصل می‌شود ولی این سیاهی دست‌ها است که نمی‌رود. این افراد می‌خواهند سیاهی حاصل از کار را که در طبقه سطحی پوست ایجاد شده از بین ببرند. بنابراین بهتر است برای از بین بردن این سیاهی از برس‌های نرم مخصوص پوست استفاده کنند.

▪ سلامت : آیا تایپیست‌ها و سایر کاربران رایانه که به صورت طولانی‌مدت جلوی صفحه مانیتور می‌نشینند، نیاز به استفاده از ضدآفتاب دارند؟

نوع اشعه‌‌ای که از رایانه تابیده می‌شود به مقدار بسیار جزیی حاوی اشعه ماورای‌بنفش است که مطالعات نشان داده است این مقدار در حد و اندازه‌ای نیست که ایجاد آسیب و صدمه به پوست بکند. فردی که از صبح تا عصر جلوی رایانه می‌نشیند مانند کسی است که ۵ دقیقه جلوی آفتاب ایستاده است؛ لذا زدن ضدآفتاب مشکلی ندارد چون یک لایه محافظ است اما این نگرانی وجود ندارد که اگر نزنید دچار عواض ناشی از اشعه می‌شوید.

▪ سلامت : افرادی که دایم با گرما و رطوبت سر و کار دارند مثل نانواها، آتش‌نشان‌ها، ورزشکاران و افرادی که در کارخانجات ذوب فلزات کار می‌کنند، در معرض چه مشکلات پوستی هستند؟

گرما و رطوبت مستمر سبب آسیب به لایه شاخی پوست می‌شود و اصطلاحا لیچ می‌اندازد. افراد می‌بینند که بین انگشتان‌شان، به خصوص انگشت آخر، سفید شده و لیچ افتاده و گاهی حتی زخم می‌شود. در این شرایط میکروب‌ها و به خصوص قارچ‌های فرصت‌طلب رشد کرده و ایجاد عفونت قارچی می‌کنند. این مشکلات عمدتا در بین انگشتان دست و پا، زیربغل، ناحیه گردن، کشاله ران و... ایجاد می‌شود. تهویه مناسب در محل کار، تعویض مرتب لباس‌ها، شستشوی بدن و خوب خشک کردن آن پس از پایان کار از این مشکلات پیشگیری خواهد کرد. در ضمن افرادی که در کارخانه‌ها با فلزات سنگین مثل نقره و جیوه سر و کار دارند ممکن است نقاطی از پوست‌شان که با این فلزات تماس دارد دچار قرمزی و ورم و درنهایت لکه‌های تیره‌رنگ شود. آرایشگران هم از جمله افرادی هستندکه با مواد شیمیایی گوناگون و عوامل عفونت‌زای پوستی در تماس‌اند و باید تا حد ممکن از تماس با مواد شیمیایی خودداری کنند و مراقب باشند که عوامل بیماری‌زا از پوست و موی افراد به آنها سرایت نکند.

مریم منصوری کاسوایی

چاپ در هفته‌نامه سلامت شماره ۲۱۴