مصادیق« برّ»

▪ مفهوم بر را توضیح داده و مصادیق و ابعاد آن را از منظر قرآن بیان کنید؟
مفهوم بر؛ یکی از واژه های اخلاقی قرآن که به کرات دراین کتاب آسمانی آمده است، واژه «بر» و مشتقات آن مانند ابرار …

مفهوم بر را توضیح داده و مصادیق و ابعاد آن را از منظر قرآن بیان کنید؟

مفهوم بر؛ یکی از واژه های اخلاقی قرآن که به کرات دراین کتاب آسمانی آمده است، واژه «بر» و مشتقات آن مانند ابرار است. ابرار جمع بار است و بار به کسی گفته می شود که خیرخواهی و عمل به آن در سرتاسر زندگی اش گسترده شده باشد.

راغب اصفهانی در مفردات الفاظ القرآن، صفحه ۱۱۴ مفهوم «بر» و «ب ر» را به این صورت معنا می کند: بر در مقابل دریاست و از او وسعت فهمیده می شود. از کلمه بر، ب ر مشتق شده است و گستردگی در فعل خیر نیز از آن استفاده می شود. هم درباره خدا و هم بنده به کار رفته است. درباره خدا که استعمال شده به معنای زیادی در ثواب است، ولی درباره عبد که استعمال می شود به معنای وسعت در طاعت عبد است.

در اصطلاح عرفان و اخلاق، ابرار را این گونه معنا کرده اند: «ابرار یعنی نیکان و خوبان و از اصطلاحات اخلاقی عرفانی است و عبارت است از متوسطان در سلوک و کسانی که از بندگان خاص خدایند و مدارجی از سیرالی الله را طی کرده اند و مقام ابرار، یکی از مقامات قرب به حق است و ابرار، جماعتی هستند که به صلاح بلاد و عباد مشغول و سعی ایشان بر تکمیل خلق می باشد.»

کلمه ب ر در فارسی به معنای نیک به کار می رود. ولی این به معنای یکسان انگاشتن این دو واژه عربی و فارسی نیست، زیرا هیچ گاه به یک شخص یا شئی خارجی صفت «بر» اطلاق نمی شود. دراین گونه موارد معمولا از کلمات «خوب» و «خیر» و «نیک» استفاده می شود. بنابراین، «بر» مخصوص «افعال نیک» است، نه مطلق امور نیک. واژه «بر» هم درباره اعتقادات استعمال می شود و هم اعمال و رفتار. شاهد آن هم آیه ۷۷۱سوره بقره است که در آن به توسعه خوبی در معنای لغوی آن شامل مباحث اعتقادی، عملی و اخلاقی پرداخته است. «نیکی آن نیست که رویتان را به سوی مشرق و مغرب آورید، بلکه نیکی آن است که کسی به خداوند و روز بازپسین ایمان آورد.»

مصادیق بر از منظر قرآن

واژه بر از نگاه قرآن در چند معنا به کار رفته است:

۱- انجام دادن خوبی ها

قرآن کریم در آیه ۹۸۱ سوره بقره می فرماید: نیکی آن نیست که از پشت خانه ها به درون روید، بلکه نیکی آن است که کسی تقوا پیشه کند و به خانه ها از درهایش درآید.

همچنین در آیه ۲۹ سوره آل عمران خداوند می فرماید:

هرگز به نیکی دست نیابید، مگر آنکه از آنچه دوست دارید (و عزیز می شمارید) ببخشید.

۲- صله رحم

قرآن کریم در آیه ۸ سوره ممتحنه می فرماید: «خداوند شما را از کسانی که با شما درکار دین کارزار نکرده اند و شما را از خانه و کاشانه تان آواره نکرده اند، نهی نمی کند.»

۳- تصدیق قسم

قرآن کریم در سوره بقره آیه ۴۲۲ می فرماید: و خداوند را دست آویز سوگندهای خود نسازید که از کار نیک و پرهیزگاری باز ایستید.

۴- صفت خدا

قرآن کریم در سوره طور آیه ۸۲ می فرماید: ما پیش از این او را (به دعا و نیایش) می خواندیم، اوست که نیکوکار مهربان است.

۵- صفت ملائکه

قرآن کریم در سوره عبس آیات ۵۱ و ۶۱ می فرماید: به دست نویسندگانی که گرامیان و نیکان هستند.

۶- نعمت های بهشتی و ابرار

قرآن کریم در سوره انسان آیه ۵ می فرماید: بی گمان نیکان از جامی که آمیزه آن از کافور است می نوشند.

همچنین در سوره انفطار آیه ۳۱ می فرماید: بی گمان نیکان در ناز و نعمت بهشتی اند. و در سوره مطففین آیه ۸۱ می فرماید: چنین نیست، بی گمان کارنامه نیکان در علیین است.

بنابراین به همان صورت که وسعت در خوبی های ابرار در دنیا از نظر معنا لحاظ شده است. در آخرت نیز نعمت های فراگیر الهی در بهشت، مقابل کارهای خوب آنان در دنیا فراهم می شود.