پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا

اختلالات هویتی جوانان


حتما این جمله را شنیده اید كه می گویند اگر می خواهید نیازهای كودكتان را درك كنید, كودكی خود را به یاد آورید اما آیا برای نوجوان و جوان امروز نیز راهكاری در نظر گرفته شده تا نیازها وخواسته هایشان را بشناسیم

دوران‌ نوجوانی‌ كه‌ با بلوغ‌ جنسی‌ آغاز می‌شود،دوره‌یی‌ است‌ كه‌ طی‌ آن‌ فرد از مرز بین‌ كودكی‌ و بزرگسالی‌ عبور می‌كند و با بحث‌ و توجه‌ درباره‌ مسائل‌ مختلف‌ از ارزش‌هایی‌ كه‌ خانواده‌ و جامعه‌ به‌ آن‌ ارج‌ می‌نهند و دلایلی‌ كه‌ در پس‌ آن‌ قرار دارند، آگاه‌ می‌شود و بتدریج‌ به‌ اعتیاد و عقاید والدین‌ و جامعه‌ پی‌ می‌برد و خیلی‌ از آنها را درونی‌ می‌كند. در واقع‌ ما با ارزش‌گذاری‌ مسائل‌ و ویژگی‌های‌ خاص‌، نوجوان‌ را به‌ رفتار وكرداری‌ متفاوت‌ با آنچه‌ هست‌ مجبور می‌ كنیم‌ و این‌ تفاوت‌ و دوگانگی‌ در شخصیت‌ فردی‌ و اجتماعی‌ سبب‌ بروز اختلالات‌ هویتی‌ در جوانان‌ می‌شود. دكتر مصطفی‌ اقلیما، رییس‌ انجمن‌ علمی‌ مددكاران‌ اجتماعی‌، علت‌ اختلال‌ هویتی‌ را ریشه‌ در نیازها و خواسته‌های‌ افراد می‌داند. به‌ نظر وی‌، فرد به‌ دلیل‌ گذار از جامعه‌ روستایی‌ به‌ شهری‌ در مدتی‌ كوتاه‌ قادر نبوده‌ خود را با فرهنگ‌ جدید سازگار سازد و سعی‌ می‌كند تا با خودنمایی‌ در زندگی‌ فردی‌ و جمعی‌،محبوبتر از باقی‌ افراد جلوه‌ كند. اگر این‌ تغییرات‌ و تحولات‌ به‌ آرامی‌ و با ملایمت‌ انجام‌ نشود، خودبه‌خود سبب‌ می‌شود تا فردی‌ كه‌ در فرهنگی‌ متفاوت‌ از شهر نشینی‌ بزرگ‌ شده‌ با رشد سریع‌ جامعه‌ دچار تقابل‌ شده‌ و با این‌ سوال‌ كه‌ «چرا خودم‌ را نمی‌شناسم‌?» با ظهور اختلال‌ شخصیتی‌ در خود مواجه‌ شود. جامعه‌ شهری‌ همانند تهران‌ یك‌ روستای‌ بزرگ‌ است‌ نه‌ یك‌ شهر. به‌ این‌ مفهوم‌ كه‌ خصوصیاتی‌ كه‌ جزو جوامع‌ روستایی‌ است‌ در این‌ كلان‌شهر دیده‌ می‌شود. چنین‌ زمینه‌یی‌ است‌ كه‌ ما هنوز تفكر و فرهنگ‌شهری‌ نداریم‌ و دخالت‌ در امور دیگران‌ چاپلوسی‌ و خودنمایی‌ و مقام‌طلبی‌ را سرلوحه‌ افكار و رفتار خود قرار داده‌ایم‌. همانند كارمندی‌ كه‌ در یك‌ اداره‌ بزرگ‌، پنج‌ ساعت‌ اضافه‌كاری‌ می‌گیرد و تمام‌ سازمان‌ از آن‌ آگاه‌ می‌شوند. این‌ نشانه‌یی‌ از یك‌ جامعه‌ روستایی‌ است‌ و هنوز تا رسیدن‌ به‌ فرهنگ‌ جامعه‌ شهری‌ فاصله‌ است‌. در حالی‌ كه‌ در كشورهای‌ پیشرفته‌ این‌ اختلال‌ شخصیتی‌ كمتر مشاهده‌ می‌شود، این‌ موضوع‌ به‌ تاؤیر ارزش‌های‌ جامعه‌،خانواده‌ و سیاست‌ اجتماعی‌ بر روی‌ عملكرد افراد باز می‌گردد. گاهی‌ ریشه‌ اختلال‌ هویتی‌ را باید در فرهنگ‌ خانواده‌ها و نوع‌ رفتاری‌ كه‌ اعضا با هم‌ دارند جست‌وجو كرد.والدین‌ با نوع‌ رفتار و كردارشان‌ و ارزش‌گذاری‌ بر روی‌ برخی‌ مسائل‌ خاص‌،این‌ نوع‌ رفتار)درست‌ یا اشتباه‌( را از دوران‌ كودكی‌ به‌ فرزندانشان‌ انتقال‌ داده‌ اند و در آینده‌ سعی‌ می‌كنند آنها را از این‌ نوع‌ رفتار و دوگانگی‌ بازدارند. زمانی‌ كه‌ فردی‌ دروغ‌ می‌گوید، از دادن‌ پاسخ‌ منفی‌ به‌ دیگران‌ هراس‌ دارد یا خواسته‌هایش‌ را به‌ نوع‌ دیگری‌ بیان‌ می‌كند و در هر موقعیتی‌ شخصیت‌ متفاوتی‌ دارد. این‌ اختلالات‌ همان‌ اختلالات‌ هویتی‌ است‌،در حالی‌ كه‌ این‌ اختلالات‌ در برخی‌ فرهنگ‌ها نه‌ تنها اختلال‌ محسوب‌ نمی‌شود بلكه‌ نوعی‌ سیاست‌ و استراتژی‌ قلمداد می‌شود. مثلا در فرهنگ‌ ایرانی‌ به‌ زنان‌ توصیه‌ می‌شود كه‌ در زندگی‌ مشترك‌ «با سیاست‌» رفتار كنید. بدان‌ معنا كه‌ اگر با موضوعی‌ مخالف‌ میل‌ و نظرتان‌ برخورد كردید در ظاهر موافق‌ باشید و درعین‌ حال‌ از انجام‌ آن‌ سر باز زنید و در موقعیتی‌ مناسب‌ به‌ گونه‌یی‌ متفاوت‌ مخالفت‌ خود را علنی‌ كنید.

به‌ این‌ ترتیب‌ اختلالات‌ شخصیتی‌ كه‌ هم‌اكنون‌ در جامعه‌ وجود دارد یك‌ نوع‌ سیاست‌ محسوب‌ می‌شود و افراد عامی‌ شخا متبلا به‌ این‌ اختلالات‌ را سیاستمدار تلقی‌ می‌كنند نه‌ بیمار.

علاوه‌ بر فرهنگ‌ خانواده‌ها، نگاه‌های‌ فرهنگی‌ جامعه‌، همچنین‌ ارزش‌گذاری‌ و اعتبار بخشیدن‌ به‌ این‌ ارزش‌های‌ خاص‌،خود عامل‌ دیگری‌ در بروز اختلالات‌ هویتی‌ به‌ شمار می‌رود و سبب‌ می‌شود كه‌ افراد در قالب‌ شخصیت‌هایی‌ متفاوت‌، با رفتارها و حركاتی‌ متمایز ظاهر شوند. در جوامعی‌ كه‌ نوع‌ پوشش‌، نوع‌ خودرو ومواردی‌ از این‌ قبیل‌ را ارزش‌ تلقی‌ می‌كنند و به‌ آنها بها می‌ دهند، جوانان‌ نیز سعی‌ می‌كنند تا از نظر ظاهری‌ به‌ ارزش‌های‌ مطلوب‌ جامعه‌ دست‌ یابند و با تغییر هویت‌ در واقع‌ چیزی‌ باشند كه‌ نیستند. در جامعه‌ ما چنین‌ رفتاری‌ اختلال‌ هویتی‌ محسوب‌ نمی‌شود چرا كه‌ افراد اعمال‌ و كردارشان‌ را آگاهانه‌ و با توجه‌ به‌ نگاه‌های‌ فرهنگی‌ متداول‌ در جامعه‌ انجام‌ می‌دهند.

همچنین‌ این‌ اختلال‌ در زندگی‌ زوجین‌ نیز با بروز اختلافاتی‌ از جمله‌ تفاوت‌ در شخصیت‌ همسران‌ قبل‌ و بعد از ازدواج‌ نمایان‌ می‌شود. در این‌ صورت‌ زوجین‌ با رفتاری‌ متفاوت‌ از آنچه‌ در گذشته‌ از یكدیگر می‌شناختند مواجه‌ می‌شوندأ بدین‌ شكل‌ كه‌ رفتارش‌ در جامعه‌ و خانواده‌ متضاد است‌. همچنین‌ هستند موارد رفتاری‌ كه‌ در جوامع‌ دیگر به‌ عنوان‌ اختلال‌ شخصیتی‌ وخیم‌ شناخته‌ شده‌ است‌ در صورتی‌ كه‌ در كشور ما یك‌ فرهنگ‌ است‌ نه‌ اختلال‌ شخصیتی‌. این‌ قسم‌ رفتارهایی‌ كه‌ نشان‌ از اختلال‌ شخصیت‌ دارند و در جامعه‌ به‌ عنوان‌ ارزش‌ پذیرفته‌ شده‌ دركشورهایی‌ كه‌ به‌ جنبه‌های‌ انسان‌شناسی‌،روانپزشكی‌ و روانشناسی‌ توجه‌ ویژه‌ دارند به‌ این‌ نوع‌ رفتارهای‌ بی‌ؤبات‌، بیماری‌ نام‌ می‌نهند. چرا كه‌ این‌ نوع‌ اختلالات‌ در زندگی‌ فردی‌ و اجتماعی‌ فرد با بروز رفتارهایی‌ كاملا متضاد منجر به‌ آسیب‌هایی‌ به‌ شخا و اطرافیانش‌ می‌شود. مانند فردی‌ كه‌ در محیط‌ كار و بیرون‌ از خانه‌ با عطوفت‌ و مهربانی‌ با دیگران‌ رفتارمی‌كند و مورد تحسین‌ همگان‌ است‌ و در محیط‌ خانواده‌ با همسر وفرزندانش‌ با خشونت‌ برخورد می‌كند.این‌ در حالی‌ است‌ كه‌ افراد با ؤبات‌ شخصیتی‌، در همه‌ حال‌ به‌ یك‌ گونه‌ رفتار می‌كنند.

دكتر كرامت‌الله‌ زیاری‌، جامعه‌شناس‌،خانواده‌، نهاد جامعه‌ و سیاستگذاری‌ها و مباحث‌ بین‌المللی‌ را در اختلال‌ هویتی‌ جوانان‌ موؤر دانست‌ وگفت‌:جوان‌ امروزی‌ شرایط‌ و امكاناتش‌ را در سطح‌ بین‌المللی‌ با دیگر كشورها مقایسه‌ می‌كند و این‌ شرایط‌ نیازمند آن‌ است‌ كه‌ جامعه‌ الگوی‌ مشخصی‌ را برایش‌ ترسیم‌ كند. در عین‌ حال‌ باید صادقانه‌ و واقع‌بینانه‌ با آنها برخورد كنیم‌ و به‌ وجهی‌ برنامه‌ریزی‌ شود كه‌ به‌ نیازهای‌ آنها پاسخ‌ دهیم‌. همچنین‌ زمینه‌های‌ تبلیغاتی‌، سیاسی‌،اقتصادی‌، فرهنگی‌ و اجتماعی‌ جامعه‌در حل‌ اختلالات‌ شخصیتی‌ نقش‌ بسزایی‌ دارند. طی‌ تحقیقاتی‌ كه‌ از سوی‌ سازمان‌ ملی‌ جوانان‌ انجام‌ گرفته‌ بزرگترین‌ آرزوی‌ جوانان‌ در ابتدا تحصیل‌ و ورود به‌ دانشگاه‌ ذكر شده‌،علاوه‌ بر این‌ وجود مشكلاتی‌ در زمینه‌های‌ ازدواج‌، مسكن‌ و وعده‌های‌ نافرجام‌ مسوولان‌ در حل‌ این‌ مسائل‌ از عواملی‌ است‌ كه‌ در ایجاد اختلال‌ هویتی‌ در جوانان‌ موؤر هستند.

نبود برنامه‌ منسجم‌ و ناهماهنگی‌ در مدیریت‌ بین‌ بخش‌های‌ مختلف‌ دستگاه‌های‌ دولتی‌ و در نتیجه‌ فراهم‌شدن‌ موقعیت‌ در بخش‌ اشتغال‌، تحصیلات‌ عالیه‌، ازدواج‌ و مسكن‌ و همچنین‌ ناتوانی‌ بخش‌های‌ خصوصی‌ و تعاونی‌ در حل‌ این‌ معضلات‌ از مهمترین‌ عوامل‌ ایجاد اختلال‌ هویتی‌ در جوانان‌ است‌.

سارا قاسمی‌