ویژگی های کتاب خوان بیمارستانی

داوطلب کتابخوانی برای کودکان بستری در بیمارستان ,مانند هر داوطلب دیگری که در زمینه های اجتماعی و فرهنگی فعالیت می کند , بی شک باید عاشق کار خود باشد

داوطلب کتابخوانی برای کودکان بستری در بیمارستان ،مانند هر داوطلب دیگری که در زمینه های اجتماعی و فرهنگی فعالیت می کند ، بی شک باید عاشق کار خود باشد . بنابراین با میل و اشتیاق و بنا به دلایلی که برای خودش بسیار منطقی و بایسته است ، دست به این کار می زند ، پس کتابخوان بیمارستانی باید به کودکان و خواندن برای کودکان بسیار علاقمند باشد و با کمال میل ، بخشی از وقت خودرا به این کار اختصاص دهد. در این بخش به طور خلاصه به ذکر نکاتی که یک کتابخوان بیمارستانی باید به آن توجه داشته باشد ، می پردازیم:

● کسب اطلاعات درباره روش‌های کتابخوانی و قصه گوئی

برای انجام هرکاری ، آشنائی با مباحث نظری آن ، بسیار ضروری است .کتابخوانی برای کودکان بیمار نیز از این قاعده مستثنی نیست . کتابخوان بیمارستانی باید با خواندن مقاله ها و کتابهایی در این زمینه و شرکت در کارگاهها و جلسه هایی که به منظور بحث و گفتگو درباره کتابخوانی تشکیل می شود ، به دانش نظری خود بیافزاید.

اطلاعات در این زمینه ممکن است در قالب کتاب های مشخص در دسترس نباشد. بنابراین هوشیاری نسبت به این موضوع و جستجو در باره آن در نشریات و همایش‌ها و ... از وظایف یک کتابخوان است .

کسب دانش نظری ، صرفا" به معنی توانمند شدن کامل در کتابخوانی نیست ، بلکه شرط لازم آن به حساب می آید و شرط کافی را باید داشتن عشق وعلاقه به این کار، تشخیص ضروررت آن ، مطالعه بیشتر ادبیات و ادبیات کودکان و انجام تمرین های لازم برای ارایه یک کتاب دانست.

● توجه در انتخاب کتاب

در مباحث مربوط به چگونگی کتابخوانی و قصه گویی ، مسئله انتخاب درست و راه و روش انتخاب ادبیات مناسب به منظور خواندن برای کودکان ، اهمیت بسیاری دارد. یکی از مهم ترین مسایل در انتخاب کتاب این است که کتابخوان باید کتاب را دوست داشته باشد ، با آن ارتباط برقرار کند و بخواهد حس خود را به شنونده منتقل کند . از بین چنین کتاب‌هایی می توان نمونه هایی را که با ویژگی‌های مخاطبان ارتباط بیشتری داشته باشند ، برگزید.

● توانایی در برقراری ارتباط با کودکان بیمار

کتابخوان بیمارستانی باید در ارتباط گیری با کودکان و بطور اختصاصی در برقراری ارتباط با کودکان بیمار توانا باشد. برای این کار باید تجربه های خودرا منحصر به یک گروه و یک بیمارستان نکند و از هر فرصتی برای ارتباط با کودکان استفاده کند. زندگی طبیعی و عادی با بچه ها ، دانش مختصری از ویژگیهای گروه های سنی ، دوست داشتن و احترام به کودکان ، خوب گوش دادن به بچه ها ، بازی با کودکان ، مشاهده عادی کودکان بدون دخالت در کارشان و ... می تواند به ما کمک کند تا به دنیای کودکان نزدیک تر شویم . توجه به بیماری ها ، توانایی ها ، ضعفها ، نگرانی ها ، ترسها ، نیازها و مشاهده طبیعی و به دور از تکلف کودکان بیمار ، کمکی است برای نزدیکتر شدن به این گروه . برای توجه به اهمیت این موضوع ، فکر کنید که مثلا" کتابخوان آمده تا برای کودکی کتاب بخواند اما بچه در تب می سوزد آنگاه چه اتفاقی می افتد ؟

● قدرت انطباق با محیط کتابخوانی در بیمارستان

هرچند کتاب خواندن برای کودکان بیمار و دیدن رضایت و خشنودی در چهره آنان ، بر هر نوع کسالت و خستگی غلبه می کند و نیروی لازم را برای ادامه کار به وجود می آورد ، اما کتابخوان بیمارستانی باید تمرین کند تا وضعیت های غیر قابل پیش بینی محیط کتابخوانی را تحمل کند ، از آن ناراحت نشود و خودرا باآن تطبیق دهد.

پاره ای از وضعیت های نابسامان یا غیر معمول در محیط بیمارستان از این قرار است:

▪ تغییر ناگهانی در محیط کتابخوان

در محیط‌های بیرون از بیمارستان کنترل وضعیت تا حد زیادی در دست کتابخوان یا برگزار کنندگان جلسه کتابخوانی است . اما در بیمارستان هرچه بکوشیم این موقعیت ، ثابت و آرام بماند ، باز هم امکان به هم خوردن آن وجود دارد. . مثلا" تغییر ناگهانی حال یک کودک بیمار ، از پیش پا افتاده‌ترین اتفاقات است . گاه برخی ناهماهنگی های اجتناب ناپذیر ، ممکن است جلسه را به هم بریزد ، مثل ورود خدمتکار به منظور نظافت یا داخل شدن فردی غیر مسئول که بی توجه به موقعیت ، خبری را اطلاع می دهد ، یا صدای بلندگو و مانند آن‌ها.

▪ ناهمگن بودن گروههای سنی کودکان بیمار

در بیمارستان‌ها ، گروه‌های سنی گوناگون کودکان و نوجوانان به ناچار در کنار هم قرار می‌گیرند و این امر اجتناب ناپذیر است . اگر چه کتابخوان باید بکوشد تا آن جا که ممکن است مخاطبان خود را گروه بندی کند ولی در بیشتر مواقع چنین کاری غیر ممکن است . یکی از اصول ، انتخاب درست و برگزاری یک جلسه مطلوب کتابخوانی ، تطبیق کتاب با تجربه ها و میزان درک شنوندگان است که این فرصت معمولا" دربیمارستان دست نمی دهد . پس کتابخوان باید در انتخاب کتابهای عام که بتواند توجه همه گروههای سنی را جلب کند و نیز در تطبیق با مشکلاتی که در چنین گروههای ناهمگنی ممکن است پیش آید ، توانمند باشد و با تمرین و ابتکار ، تا حد زیادی بر آن غلبه کند.

▪ بودن همراه و مراقب در کنار کودکان بیمار

در بیمارستان همراهان بزرگسالی از نزدیکان درجه یک کودکان ، مراقبت از آنها را به عهده دارند. این همراهان معمولا" از مراقب های دائمی و نبود امکانات رفاهی در بیمارستان خسته اند و به خاطر وضع کودک بیمارشان ، نگران اند. در ضمن این همراهان پس از انجام کارهای معمولی و یکنواخت مربوط به مراقبت از بیمار ، وقت‌های آزاد بسیار کسالت باری را می‌گذرانند. آن‌ها هیچ سرگرمی و یا انگیزه‌ای برای پر کردن بهتر این اوقات طولانی و خسته کننده ندارند پس در کتابخوانی برای کودکان ، به ناچار باید حضور آن‌ها را مورد توجه قرار داد. حضور آن‌ها هم جنبه مثبت دارد هم منفی . کافی است کتابخوان خودرا فقط برای مخاطبان کودک و نوجوان آماده نکند و گوشه چشمی هم به این مخاطبان داشته باشد. پس از چندی خواهد دید که آن‌ها چه همراهان خوبی برای جلسه کتابخوانی هستند.

البته گاه دیده می شود که همراهان با ندانم کاری‌های خود مخل کار می شوند ، ولی پس از مدتی با جدی گرفتن جلسه کتابخوانی از طرف کتابخوان و جستجوی راه‌هایی برای مشارکت همراهان در جلسه حضورشان نه تنها مزاحمت ایجاد نمی‌کند بلکه می‌تواند به جا و مفید هم باشد. این امر به توانایی کتابخوان در اداره جلسه و علاقه اش به این گروه از مخاطبان بستگی دارد. کتابخوان با برنامه‌ریزی مناسب می تواند آن‌ها را به امر کتابخوانی برای فرزندشان ترغیب کند.

▪ عدم پذیرش از طرف کادر بیمارستانی

در جامعه‌ای که هنوز کتابخوانی برای کودکان جدی گرفته نشده است ، کتابخوانی در بیمارستان ، با موانع و مشکلات بیشتری روبروست . بیمارستان‌ها دارای مضیقه ها و گرفتاری‌هایی هستند که معمولا" کارکنان را چنان به خود مشغول می‌کند ، که از کارهای ضروری دیگر مثل کار کتابخوانی برای کودکان بیمار ، غافل می شوند.

پس یک کتابخوان بیمارستانی ، باید خود را آماده عدم پذیرش از سوی رده های گوناگون کاری در بیمارستان بکند . هرچند دلایل عدم پذیرش مسئولان با کارکنان عادی متفاوت است ، ولی در هر حال باید به این مسئله به عنوان پدیده ای که ممکن است بیفتد ، نگریست و خود را برای آن اماده کرد. این آمادگی به معنی گرفتن حالت تدافعی یا مقابله با کارکنان نیست ، بلکه به معنی پذیرش شرایط و قدرت تطبیق خلاق با آن است .

انتظار ما از این تطبیق ، رسیدن به هدفمان ، یعنی کتابخوانی برای کودکان است نه چیزی دیگر. در ضمن کتابخوان بیمارستانی باید بداند تا رسیدن به شرایط مناسب در بیمارستان و برگزاری جلسه های مطلوب نیاز به تلاش‌های جمعی فراوان است و جامعه ما از این نظر در آغاز راه است.

نکته مهم دیگر درباره رابطه با کادر بیمارستانی ، این است که یک کتابخوان نباید در امور درمانی کودک یا به عبارتی در کار ویژه کارکنان بیمارستان دخالت کند. پس ارتباط درست با کادر بیمارستان حکم می کند که هرکس حدود و حوزه‌ی کار خود را مشخص کند و در امور مربوط به دیگری دخالت یا اظهار نظر نکند.

● توجه به حال کودک بیمار با کمک پرستاران

هر چند گفتیم که کتابخوان نباید به امور درمانی کودک دخالت کند ، اما توجه به حال بیمار موضوع دیگری اسست . تا ما ندانیم کودکان در چه حالی هستند ، چه کاری می توانند بکنند، چه کاری نمی توانند بکنند و بطور کلی امکانات و توانایی‌هایشان چیست ، ممکن است ندانسته ، برایشان مشکلاتی به وجود آوریم . پس پرسش از پرستاران در این باره لازم است. فقط باید توجه کنیم در پرسش‌های خود ، وقت آن‌ها زیاد گرفته نشود ، به جزئیات وارد نشویم و پرستاران را از هدف خود آگاه کنیم تا پرسش ما حمل بر دخالت بی جا نشود .

● توجه به رفتار کودک بیمار و همراهانش و حرف زدن با آن‌ها

در ضرورت حرف زدن و ارتباط کلامی با کودکان بیمار تردیدی نیست. فقفط باید توجه داشت که گاه یک کلام معمولی ، در بیمارستان مفهومی دیگر پیدا می کند.

مثلا" به این گفتگوی ساده توجه کنید:

▪ کتابخوان : امیدوارم دفعه دیگر برایتان آن کتابی را که می خواهید ، بیاورم.

کودک یا مادر : یعنی شما فکر می کنید تا دفعه دیگر ما مرخص نمی شویم؟

کودک بیمار با همراهانش ، به حالت و رفتارهای ما توجه ویژه دارند. مثلا" اگر کودکی را با ظاهری متفاوت و یا حالتی غیر طبیعی ببینیم ، باید دقت داشته باشیم که این امر در بیمارستان بسیار عادی است . پس لزومی به تعجب یا دلسوزی نیست . دوستی و درک کافی است . باید بپذیریم که عادی و غیر عادی در بیمارستان معنی ندارد. این ما هستیم که باید آماده رویارویی طبیعی و عادی با وضعیت بیماران باشیم.

نکته دیگری که کتابخوان بیمارستانی باید در باره اش تصمیم بگیرد و تمرین کند مهار احساس در موقعیت‌های است که آدمی به شدت تحریک می شود ، مثلا" مواجهه با مرگ یک کودک . این مهار کردن به معنی پنهان کردن یا رفتار تصنعی نیست ، بلکه باید بکوشیم با بازنگری در ذهن و افکار خود نسبت به وقایع طبیعی ، رفتار معقول داشته باشیم. مسلما" رفتارانسان تا حد زیادی به نگرش‌ها و باورها ، شیوه‌های پرورش گذشته و موقعیت زندگی او بستگی دارد. اما در هر حال غیر قابل تغییر نیست و می تواند تا حدی تعدیل و تصحیح شود.

● داشتن ظاهر و پوششی مرتب و شاد

کتابخوان بیمارستانی باید توجه داشته باشد که سرو وضع و لباسش دلگیر کننده و خشک و رسمی نباشد. اگر به هر دلیلی نمی خواهیم در بیرون از محیط بیمارستان آن ظاهر شاد را داشته باشیم ، باید فکری برای ساعت حضورمان در بیمارستان بکنیم و با اندکی تغیییر در ظاهر ، سعی کنیم حالتی جدی و رسمی و احتمالا" اندوهگین نداشته باشیم . داشتن یک لباس با رنگ شادتر برای استفاده موقت در بیمارستان ، می تواند به کتابخوان کمک کند.

در پایان گفتنی است که در هر حال هر کتابخوان بیمارستانی در ابتدا کتابخوان و به ویژه کتابخوان بیمارستانی نبوده ، بنابر این هر کتابخوان به تدریج قابلیت‌های خود را کشف می کند ، و می تواند ارتباط درستی با کودکان برقرار کند و در جهت ترویج کتاب بین کودکان بیمار به توانایی هایی دست پیدا کند. پس چنانچه در خود ضعفی حس می کنید که ممکن است عامل بازدارنده ای بزای این کار باشد ، به این موضوع توجه کنید که هیچکس در ابتدا کتابخوان بیمارستانی نبوده است.

هم اکنون ، گروه کتاب و کودک بیمار در بیمارستان قلب شهید رجایی و بیمارستان مرکز طبی کودکان ، خدمات ویژه کتابخوانی را به کودکان و نوجوانان ارائه می دهد.