اگر پسرتان لباس دخترانه می‌پوشد...

بیشتر روان‌شناسان بر این باورند که هویت جنسی در همان سال‌‌های اولیه زندگی‌ کودک شکل می‌گیرد و والدین در این زمینه، نقش عمده‌ای ایفا می‌کنند. با دکتر نسرین امیری، فوق‌تخصص …

بیشتر روان‌شناسان بر این باورند که هویت جنسی در همان سال‌‌های اولیه زندگی‌ کودک شکل می‌گیرد و والدین در این زمینه، نقش عمده‌ای ایفا می‌کنند. با دکتر نسرین امیری، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان، درباره هویت جنسی کودکان و وظایف والدین در این خصوص، به گفتگونشسته‌ایم....

هویت جنسی کودکان معمولا در چه سنی شکل می‌گیرد؟

ـ هویت جنسی کودکان معمولا در ۲ تا ۳ سالگی شکل می‌گیرد و بعد از مدت کوتاهی وارد دوران نهانی می‌شود و دوباره در نوجوانی بروز می‌کند. کودکان بین ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی در باره هویت جنسی‌شان، شناختی ناقص کسب می‌کنند و یاد می‌گیرند که خودشان و دیگران را به عنوان زن یا مرد طبقه‌بندی کنند و به ثبات جنسیتی برسند.

ثبات جنسیتی یعنی چه؟

ـ یعنی درک کودک از این که جنسیت با گذشت زمان تغییر نمی‌کند و با وجود تغییر در لباس، نوع فعالیت یا سایر خصوصیات جسمانی ثابت می‌ماند. البته کودکان تا ۵، ۶ سالگی هم به طور کامل این موضوع را درک نمی‌کنند؛ مثلا کودکان پیش‌دبستانی گاهی می‌گویند اگر پسر پیراهن دخترانه بپوشد و با عروسک‌بازی کند دختر می‌شود! البته کودکان خردسال برای تشخیص پسر و دختر به تفاوت اندام‌های تناسلی توجه چندانی ندارند اما معمولا در ۲ سالگی اسباب‌بازی‌‌هایی انتخاب می‌کنند که با جنسیت آنان تناسب داشته باشد. کودکان غالبا فعالیت‌‌ها و نقش‌‌هایی را ترجیح می‌دهند که برای جنس خودشان پذیرفته شده و این موضوع از نوع بازی‌‌ها، انتخاب لباس و اسباب بازی و حتی انتخاب رنگ کاملا مشخص می‌شود.

الگویابی جنسیتی از کی آغاز می‌شود؟

ـ اولین سوالی که درباره هویت جنسی در ذهن کودک شکل می‌گیرد، این است که: «پسر است یا دختر؟» و بعد از اینکه به پاسخ رسید، الگویابی جنسیتی را از طریق فرایند همانندسازی با پدر یا مادر از سن ۴، ۵ سالگی آغاز می‌کند و پسرها از پدر خود الگو می‌پذیرند و مادر الگوی دختر است. والدین باید روابط روشنی با فرزندان خود داشته باشد و برخوردها و رفتارها بسیار مهم هستند و در رشد هویت باید توجه بسیاری به آنها شود.

خانواده در شکل گیری هویت جنسی کودکان چه نقشی دارند؟

ـ اسمی که والدین برای بچه‌ها انتخاب می‌کنند هویت آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در عین حال، والدین باید از همان ابتدا، رفتارهای خاص هر جنس را با فرزندان‌شان انجام دهند و به بازی‌های دخترانه و پسرانه، اسباب‌بازی‌ها و لباس‌های هر جنس توجه بسیاری داشته باشند. در این بین، نقش مدرسه و همسالان و فرهنگ اجتماعی و خانوادگی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت اما نگرانی زمانی وجود دارد که مثلا پسر رفتار‌‌های دخترانه از خود نشان دهد یا تمایل به پوشیدن لباس‌‌های جنس مخالف یا بازی کردن با اسباب بازی‌های جنس مخالف داشته باشد. اگر والدین چنین موارد غیرعادی‌ای دیدند، باید در همان کودکی موضوع را با یک روان‌پزشک مطرح کنند و تا نوجوانی کودک صبر نکنند؛ زیرا آثار سویی به همراه خواهد داشت.

به سوالات کودک درباره هویت جنسی باید چگونه پاسخ داد؟

ـ صحبت درباره هویت جنسی برای اغلب والدین کاردشواری است. والدین یا نگران زیاد گفتن هستند یا کم گفتن و یا نگران گیج کردن بچه‌‌های خود. بسیاری از والدین هم فکر می‌کنند که اگر درباره مسایل جنسی به کودکان خود چیزی بگویند افکارجنسی را درذهن‌‌های کوچک آنها پرورش می‌دهند و با این کار بچه‌‌ها را به تجربه جنسی تشویق می‌کنند. مسوولیت خانواده‌‌ها این است که حرف بزنند و اجازه ندهند که ناراحتی خودت یا سکوت فرزندشان مانع از بازکردن باب گفتگو شود. سوالاتی که اغلب کودکان با کنجکاوی ازوالدین خود می‌پرسند این است که نوزاد از کجا می‌آید یا چگونه داخل شکم مادر می‌رود؟ برای پاسخ به این سوالات باید زمان مناسبی را انتخاب کرد و ابتدا پرسید که کودک چه چیزی در مورد آن می‌داند و با توجه به اطلاعات و سطح سنی و درک او باید پاسخ داد و از جزوات آموزشی مرتبط بهره برد.

سامان گلناری

هویت جنسی کودکان در گفتگو با دکتر نسرین امیری روان‌پزشک کودکان و نوجوانان