بهای نرم افزارها

در گذشتــه چون نرم افزارهای كمتری درسیـستم استفاده می شدند بهای كمتری از قیمت كل سیستم به آنها اختصــاص می یافت اما امروزه ما پول بیشتری به نرم افزارها می دهیم

در طی چند سال گذشته با قویتر شدن كامپیوترها و افزایش تعداد كاربران، نــرم‌افزارها در عملكـرد كلی كامپیوترها نقش اساسی و مهمــی ایفا می‌كنند و جایگـاه ویـژه‌ای یافته‌اند. بـه طوری كه تمام اطلاعات ارتباطات مربوط به فن‌آوری را اداره می‌كنند.

در گذشتــه چون نرم‌افزارهای كمتری درسیـستم استفاده می‌شدند بهای كمتری از قیمت كل سیستم به آنها اختصــاص می‌یافت. اما امروزه ما پول بیشتری به نرم‌افزارها می‌دهیم. چون به تعداد زیــادی نرم‌افزار نیاز داریم و نرم‌افزارهای پیچیده‌ای وارد بازار شده‌اند كه قیمت‌ بالایی دارند. و نهـایتاً با رشد سخــــت افزار و پیشرفت در تولیدشان موجب كاهش قیمت سخت‌افزار نسبت به‌گذشته شده و همین امر موجب می‌شود تا ما مبلغ بیشتری به نرم‌افزار اختصاص دهیم و از سخت‌افزارهای بیشتـری استفاده كنیم كه به طبع آن به نرم‌افزارهای بیشتـری نیز نیـاز خواهیم داشت.

● طبقه‌بندی نرم‌افزارها

همانطور كه گفته شد نرم‌افزارهای كاربردی به دو دسته‌ی بسته‌ای و سفارشی تقسیم می‌شوند.

۱) نرم‌افزارهای بسته‌ای (نرم‌افزارهای تجاری):

این نوع نرم افزارها، برنامه‌هایی هستند كه كاملاً در یك جعبه و یا پوشه‌ بسته‌بنــدی شده و در فروشگاه‌های كامپیوتـــری به فروش می‌رسند. در داخل جعبه یك یا چند دیسك كه حاوی نرم‌افزار هستند به همراه یك یا چند كتاب راهنما قــرار داده می‌شود. كاربران معمولی بسیار تمایل دارنـد كه از چنین نرم‌افزارهایی استفاده كنند. این برنامه‌ها وظایف مختلفـی ماننــد تایـپ، مرتـب‌سـازی و بازیابی اطلاعات، رسم گرافیكی، بازی‌كردن و بسیاری موارد دیگر كه برای كاربران مفید هستند را انجام می‌دهند.

▪ نرم‌افزارهای وظایف اقتصادی

این نوع نرم‌افزارها زیر مجموعه‌ای از نرم افزارهای بسته‌ای محسوب می‌شوند. نرم‌افزارهای مذكور برنامه‌هایی هستند كه به كاربران (در خانه و یا محیط كار) اجازه می‌دهند تا كارشان را سریع‌تر وآسان‌تر پیش ببرند. وظایف انجام شده توسط این نرم‌افزارها را می‌توان به صورت زیر بیان كرد:

ـ پردازش كلمه كه نشر رومیزی را نیز شامل می‌شود

ـ صفحه گسترده الكترونیكی

ـ مدیریت پایگاه داده‌ها

ـ كارهای گرافیكی

ـ انجام ارتباطات الكترونیكی

▪ Suiteهای اداری

Suiteها مجموعه‌ای از برنامه‌های كاربردی هستند كه به صورت بسته به فروش می‌رسند و معمولاً قیمت آنها كمتر از برنامه‌های كاربردی انفرادی است كه به صورت مستقل فروخته می‌شوند. بعضی از این Suiteها كه برای كارهای اداری در نظر گرفته شده‌اند دارای برنامه‌هایی چون یك واژه‌پرداز، یك صفحه گسترده، یك برنامه مدیریت بانك اطلاعاتی و یك برنامه‌ی مخابراتی هستند.

بسیاری از بسته‌های نرم‌افزاری به گونه‌ای طراحی شده‌اند كه رابطه‌ای دوستانه با كاربر داشته باشند. منظور از رابطه‌ی دوستانه با كاربر این است كه در طراحی آنها سعی شده آسانی استفاده، خصوصاً برای كاربران مبتدی در نظر گرفته شود. معمولاً به‌كارگیری چنین نرم‌افزارهایی به آموزش چندانی نیازی ندارد.

۲) نرم‌افزارهای سفارشی

بسیاری از شركت‌‌های بزرگ به برنامه‌نویسان پول می‌دهند تا برایشان نرم‌افزار سفارشی بنویسند. این نرم‌افزارها برای رفع نیاز آن شركت‌های بخصوص طراحی می‌شوند و در همان راستا می‌توانند مفید واقع شوند.

۳) نرم‌افزارهای تخصصی

این نرم‌افزارها برای گروه خاصی از كاربران مانند دندان‌پزشكان، لوله‌كش‌ها، مكانیك‌های ماشین و غیره نوشته شده‌اند. در این نرم‌افزارها انتخاب‌هایی وجود دارند كه به راحتی می‌توان با دنبال كردن آن انتخاب‌ها و منوها از نرم‌افزار استفاده نمود و با كمی آموزش می‌توان این نرم‌افزارها را بكار برد.

۴) نرم‌افزارهای SOHO

این نرم‌افزارها برای پاسخ به نیاز شركت‌های كوچك و دفاترخانگی طراحی می‌‌شوند و به صورت بسته‌های مختلفی كه بر روی آنها آرم SOHO وجود دارد وارد بازار می‌شوند. SOHO از عبارت Home Office ، یا Small Office گرفته شده است. و به معنای اداره‌ی‌ كوچك، دفترخانگی می‌باشد. این نرم‌افزارها قادر به انجام وظایفی چون حساب‌داری، نوشتن و آگهی‌دادن، نگهداری و برقراری تماس‌ها و بسیاری از نیازهای كاری و سازمانی دیگر هستند.

۵) نرم‌افزارهایی كه برای گروه‌های كاری هستند (گروه ‌نرم‌افزار)

این نرم‌افزارها كه به آنها Groupware می‌گویند به گروه‌ها و مردم اجازه می‌دهند كه اطلاعاتشان را به اشتراك گذاشته و اطلاعاتی را به كمك یكدیگر تعقیب نمایند. آنها با استفاده از این نرم‌افزارها می‌توانند در یك پروژه خاص با هم همكاری كنند. داده‌هایی كه استفاده می‌شوند باید در یك مكان مركزی باشند تا تمام افرادی كه در یك پروژه با هم همكاری می‌كنند بتوانند به آنها دسترسی پیدا كرده و آنها را تغییر دهند. این مكان مركزی می‌تواند یك یا چند پایگاه داده‌ای باشد كه بر روی دیسك وجود دارد. نرم افزارهای مذكور ممكن است خدماتی را برای ارتباطات (مانند پست‌الكترونیكی، ایجاد مستندات مشترك، زمان‌بندی و .....) ارایه دهند. مستندات ممكن است شامل متن، تصاویر یا اشكال دیگری از اطلاعات باشند.

● نحوه‌ی توزیع نرم‌افزار

▪ نرم‌افزارهای حوزه‌ی عمومی:‌

این نرم‌افزارها برای استفاده‌ی عمومی نوشته شده و طراحان، آنها را به طور رایگان و بدون ایجاد محدودیت در اختیار همگان قرار می‌دهند. گاهی آنها Freeware را (نرم‌افزار رایگان) نیز می‌نامند.

▪ Shareware:

این نرم‌افزارها به نوعی رایگان محسوب می‌شوند، چون سازندگان‌شان پرداخت مبلغ آنها را به خود خریداران محول می‌كنند تا اگر تمایل داشتند پس از آزمایش و استفاده از نرم‌افزار پول آن را بپردازند. در حقیقت نرم‌افزاهای مذكور كه دارای حقوق انحصاری نیز می‌باشند براساس آزمایش قبل از خرید توزیع می‌گردند.

▪ نرم‌افزارهای كپی‌رایت شده:

اكثر بسته‌های نرم‌افزاری كه مردم استفاده می‌كنند مانند واژه‌پردازها یا نرم‌افزارهای صفحه‌گسترده دارای حقوق انحصاری می‌باشند. برای تهیه‌ی این نرم‌افزارها باید مبلغی پرداخت شود و بدون اجازه تولید‌كننده‌اشان نمی‌توان آنها را كپی نمود. كپی غیرمجاز از این نرم‌افزارها نوعی دزدی به شمار رفته و در كشورهایی كه كپی‌رایت رعایت می‌گردد با كسانی كه این مسأله را زیر پا می‌گذارند برخورد قانونی می‌شود.

▪ نرم‌افزارهایی كه دارای پروانه‌ی سایت (Site License) هستند:

بیشتر شركت‌ها و سازمان‌های بزرگ به دنبال فروشندگانی هستند كه با پرداخت مبلغی، اجازه‌ی كپی كردن نرم‌افزار آنها را برای كاركنان خود كسب نمایند. این مجوز را پروانه‌ی سایت می‌نامند و نرم‌افزارهایی را كه از این طریق تهیه می‌شوند نرم‌افزارهای مبتنی بر پروانه‌ی سایت می‌شناسند. در حقیقت پروانه‌ی سایت، قرارداد خریدی برای استفاده از كپی‌های چندگانه‌ی یك نرم‌افزار در یك كار تجاری و یا یك مؤسسه است كه غالباً این كپی‌ها از تخفیف برخوردار می‌باشند. البته مجوز صادر شده تنها برای تهیه تعداد معینی كپی از آن نرم‌افزار است.

▪ نرم‌افزار شبكه‌ای

سازمان‌هایی كه دارای شبكه‌ی محلی هستند معمولاً نرم‌افزارهایی كه خیلی از آنها استفاده می‌شود مانند برنامه‌های واژه‌پرداز را بر روی كامپیوتر سرویس‌دهنده‌ی شبكه قرار می‌دهند تا تمام افرادی كه در آن شبكه كار می‌كنند بتوانند از آن برنامه استفاده كنند. به این ترتیب دیگر نیازی نیست كه این برنامه بر روی تك‌تك كامپیوترهای كاربران آن شبكه نصب گردد.

▪ توزیع الكترونیكی نرم‌افزار:‌

این نوع از توزیع به این ترتیب است كه كاربر می‌تواند خیلی راحت ابتدا مبلغی را كه برای Download كردن نرم‌افزار است، بپردازد و سپس آن را از كامپیوتر دیگری به كامپیوتر خودش منتقل نماید. این انتقال از طریق لینك‌هایی كه برای ارتباطات داده‌ای است انجام می‌شود.

● سیستم‌ عامل‌ها‌

سیستم‌عامل مهمترین برنامه‌ای است كه در یك كامپیوتر اجرا می‌شود. هركامپیوتری باید یك سیستم‌عامل داشته باشد تا به كمك آن سایر برنامه‌ها را اجرا كند. در حقیقت سیستم‌عامل بر تخصیص و استفاده از منابع سخت‌افزاری مانند حافظه، زمان واحد پردازش مركزی (CPU)، حافظه‌ی دیسك و دستگاه‌های جانبی نظارت می‌كند. سیستم‌عامل مبنایی است كه برنامه‌های كاربردی بر آن استوار هستند. وظایف اصلی سیستم‌عامل را می‌توان به صورت زیر تقسیم‌بندی كرد:

۱) شناسایی داده‌های وارد شده از صفحه كلید

۲) ارسال داده‌های خروجی به صفحه نمایشگر

۳) نگهداری و دنبال كردن فایل‌ها و فهرست‌های موجود بر روی دیسك‌سخت

۴) كنترل وسایل جانبی مانند درایوهای دیسك و چاپگرها

در مورد سیستم‌های بزرگ، سیستم‌عامل هم از قدرت و هم از مسؤولیت بیشتری برخوردار است. عملكرد سیستم‌عامل شبیه كاری است كه چراغِ‌راهنمایی انجام می‌دهد. كاری كه سیستم‌عامل می‌كند این است كه از بوجود آمدن تداخل بین برنامه‌های مختلفی كه به طور همزمان اجرا می‌شوند جلوگیری ‌نماید. همچنین سیستم‌عامل مسوولیت امنیت سیستم را نیز به عهده دارد. یعنی اطمینان حاصل می‌كند كه كاربران غیرمجاز به سیستم دسترسی ندارند.

ارتباط كاربران با سیستم‌عامل از طریق یكسری فرمان صورت می پذیرد. برای مثال در سیستم‌عامل UNIX فرمان‌هایی چون CP برای كپی كردن و rename برای تغییر نام فایل‌ها وجود دارد.

به طور خلاصه باید بگوییم كه سیستم‌عامل به عنوان واسطه بین سخت‌افزار كامپیوتر و برنامه‌های كاربردی عمل می‌كند و منابع كامپیوتر مانند CPU، حافظه، درایوهای دیسك و چاپگرها را مدیریت می‌نماید. اما اگر بخواهیم به طور دقیق‌تر عملكرد سیستم‌عامل را بیان كنیم باید به موارد زیر اشاره نماییم:

ـ كار با ROM برای راه‌اندازی كامپیوتر

ـ انجام آزمایشات شناسایی برای حصول اطمینان از عملكرد خوب سایر اجزا

ـ كنترل عمل دستیابی به كامپیوتر

ـ برقراری ارتباط بین كاربر و كامپیوتر

ـ كنترل و مدیریت انتقال داده‌ها بین حافظه‌ی فرعی و حافظه‌ی اصلی

ـ فعال كردن وسایل جانبی وقتی به آنها نیاز است و قابل دسترس نمودن برنامه‌های كمكی و سایر نرم‌افزارهای سیستم

● تقسیم‌بندی سیستم‌‌عامل‌ها

به طور كلی سیستم‌عامل‌ها را می‌توان به صورت زیر تقسیم‌بندی كرد:

۱) چندكاربره:

این سیستم‌عامل‌ها به دو یا چند كاربر اجازه می‌دهند كه به طور هم‌زمان برنامه‌ها و بعضی از سیستم‌‌عامل‌ها را اجرا كنند، به صدها و یا حتی هزاران كاربر اجازه می‌دهند كه به طور هم‌زمان به اجرای برنامه‌ها بپردازند.

۲) چند پردازشی:

این سیستم‌عامل‌ها از اجرای یك برنامه روی چند CPU به طور هم‌زمان پشتیبانی می‌كنند. در این نوع پردازش هر CPU بر روی قسمت خاصی از برنامه كار‌می‌كند. هدف از این نوع پردازش، بالا بردن سرعت اجرا و توان محاسباتی مانند پردازش موازی می‌باشد.

۳) چند وظیفه‌ای:

این سیستم‌عامل‌ها اجازه می‌دهند كه چند برنامه به طور همزمان اجرا شوند.

▪ سیستم‌عامل‌هایی كه به طور گسترده استفاده می‌شوند:

۱) MS-DOS

۲) ویندوزهای Me , ۲۰۰۰ , NT , ۹۸ ,۹۵ , ۳.۱ , ۳

۳) سیستم‌عامل OS/۲ محصول میكروسافت و IBM كه با DOS و Windows سازگار است.

۴) Mac OS (سیستم‌عامل اپل مكینتاش)

۵) یونیكس و سایر نسخه‌های متنوع آن

● DOS

كلمه‌ی DOS می‌تواند به هر نوع سیستم‌عاملی اطلاق گردد. اما این كلمه در اصل نام محصولی از شركت میكروسافت است كه به MS- DOS معروف شده است. این محصول در ابتدا توسط شركت میكروسافت برای IBM طراحی شد و در حقیقت سیستم‌عامل استانداردی بود كه با كامپیوترهای شخصی شركت IBM سازگاری داشت. نسخه‌های اولیه‌ی DOS بسیار ساده بود و به سیستم‌عاملی كه CP/M نامیده می‌شد شباهت داشت. نسخه‌های بعدی DOS به طور فزاینده‌ای پیشرفته شدند. به طوری كه ویژگی‌های لازم برای سیستم‌عامل‌های مینی‌كامپیوترها نیز در آنها گنجانده شد.

MS-DOS یك سیستم‌عامل ۱۶ بیتی است و از ویژگی‌های چندكاربره و چندوظیفه‌ای پشتیبانی نمی‌كند. تا مدت‌ها چنین بیان می‌شد كه DOS برای استفاده در سیستم‌های پیشرفته و برنامه‌های كامپیوتری جدید نامناسب است. پس از ظهور ویندوز ۹۵ گرچه بسیاری از مشكلاتی كه وجود داشت بر طرف شد اما هنوز در بسیاری از موارد، ویندوز ۹۵ بر DOS تكیه داشت. گرچه نسخه‌های جدید ویندوز ۹۵ ، ویندوز ۹۸ ، ویندوز NT و یا OS/۲ می‌توانند برنامه‌های مبتنی بر DOS را اجرا كنند اما دیگر از آن میزان اتكا به DOS كه در ابتدا دیده می‌شد خبری نیست. طبعاً با ظهور سیستم‌عامل‌های جدیدتر و پیشرفته‌تر دیگر در بازار جای چندانی برای DOS باقی نماند.

● سیستم‌عامل ویندوز

ویندوز، برای كامپیوترهای شخصی بسیار آشنا است. ۹۰ درصد از كاربران كامپیوترهای شخصی در كامپیوترهایشان از این سیستم عامل استفاده می‌كنند و به این ترتیب این سیستم‌عامل حاكم بر جهان كامپیوترهای شخصی به شمار می‌رود. بقیه‌ی كامپیوترهای شخصی به طور عمده از سیستم‌عامل مكینتاش استفاده می‌كنند.

ویندوز نیز مانند مكینتاش، محیط گرافیكی و دوستانه‌ای را برای كاربر فراهم می‌كند. علاوه بر رابط گرافیكی كاربر كه به آن GUI می‌گویند، این سیستم دارای مدیریت حافظه‌ی مجازی و ویژگی چندوظیفه‌ای بوده و از بسیاری از وسایل جانبی پشتیبانی می‌كند.

علاوه بر ویندوزهای ۳،۹۵ ،۹۸ كه در سیستم‌های تولید شده توسط شركت Intel اجرا می‌شوند، شركت میكروسافت ویندوزهای NT و ۲۰۰۰ را نیز عرضه كرده است كه این سیستم‌های پیشرفته بر روی سخت‌افزارهای پیشرفته‌تری اجرا شده و به تكنولوژی پایه‌ای جدیدتری نیازمندند.