چهره های موفق در ۲۴ دوره جشنواره فیلم فجر

وقتی كه زنگ جشنواره به صدا درمی آید, مشتاقان سینما سرمای زمستان و ازدحام صف های طولانی را به جان می خرند تا متاع تصویر را به تماشا بنشینند آنها بی خیال از تلاش جانفرسای سینماگران در رساندن آثارشان به جشنواره, خشنود از نخستین حضور فیلم های سال بر پرده نقره ای, این تجربه را مزه مزه می كنند

وقتی كه زنگ جشنواره به صدا درمی آید، مشتاقان سینما سرمای زمستان و ازدحام صف های طولانی را به جان می خرند تا متاع تصویر را به تماشا بنشینند. آنها بی خیال از تلاش جانفرسای سینماگران در رساندن آثارشان به جشنواره، خشنود از نخستین حضور فیلم های سال بر پرده نقره ای، این تجربه را مزه مزه می كنند.

۱۰ روز مسابقه، صدها سانس نمایش و هزاران تماشاگر تنها بخشی از خاطرات هر سال جشنواره فیلم فجر است، رویدادی كه به عنوان مهمترین اتفاق سالانه در تقویم سینماروها هر بار علامت می خورد.

در هیاهوی اخبار و برنامه این ۱۰روز، داوران مشغول بررسی اند و منتقدان در چالش ستاره دادن؛ اما تماشاگران بحث های سینمایی را در سالن های انتظار یا صف های ناموزون از دست نمی دهند و با محك خودشان آثار را داوری می كنند و البته یكی از سرگرمی های این گروه رصد كردن برگزیدگان بخش مسابقه است.

نگاهی به برندگان ۲۴ دوره جشنواره فیلم فجر، سابقه برگزیدگان و چهره های موفق این سال ها را برای ما روشن می كند.

● از لوح زرین تا سیمرغ و سمند

پیش از آن كه به موضوع چهره های موفق و ركوردداران دریافت سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر بپردازیم، بد نیست نگاهی به گذشته و پیدایش این جایزه بیندازیم. همانطور كه می دانید، جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۶۱ پایه گذار شد. نخستین دوره این جشنواره كه در ایام دهه فجر برگزار شد، به صورت غیر رقابتی بود. در دومین دوره جشنواره نیز علی رغم این كه به صورت رقابتی برگزار شد، در ۸ رشته جوایزی اهدا شد كه عنوان یا یادمانی برای آنها در نظر گرفته نشده بود. از دوره پنجم بود كه به برندگان «لوح زرین» اهدا شد و عنوان «سیمرغ» از هفتمین دوره جشنواره به صورت جدی مطرح گردید كه تا امروز ادامه داشته است.

نكته قابل توجه این كه تا همین چند دوره پیش، جایزه تنها به صورت سیمرغ به برگزیدگان تعلق می گرفت، اما اخیراً جوایز دیگری همچون سكه بهار آزادی، حواله خودرو و از سال گذشته خودروی پراید و سمند به بسته جوایز افزوده شد.

● و اما ركوردداران

درباره چهره های موفق و ركوردداران دریافت عناوین برگزیده ذكر این نكته ضروری است كه از نخستین دوره رقابتی شدن جشنواره تا امروز در فهرست رشته های موردنظر هیأت داوران فراز و نشیب های فراوانی به وجود آمده و گاهی برخی رشته ها حذف یا برخی رشته ها به جدول برگزیدگان اضافه شده است. اما در رشته های اصلی همچون كارگردانی، فیلمنامه، بازیگری و فیلم برگزیده تغییری صورت نگرفته است.

به هر حال، در این بررسی، برندگان در هر رشته به صورت مجزا در نظر گرفته شده اند و برگزیدگان بخش مسابقه بین المللی ـ بخشی كه از دوره شانزدهم به جشنواره افزوده شده و معمولاً سه فیلم از ایران در آن شركت دارند ـ در نظر گرفته نشده اند.

نگاهی به رشته های مختلف از صدابرداری و چهره پردازی گرفته تا فیلمنامه و كارگردانی نشان می دهد كه حسین زندباف با ۴ بار برنده شدن در رشته بهترین تدوین، پرویز پرستویی و فاطمه معتمدآریا با ۵ و ۴ بار انتخاب به عنوان بهترین بازیگر، امیر اثباتی با ۴ مرتبه برگزیده شدن به عنوان بهترین طراح صحنه، جهانگیر میرشكاری و یدالله نجفی با ۴ بار انتخاب به عنوان بهترین صدابردار، محمدرضا دلپاك با ۵ بار دریافت سیمرغ به عنوان بهترین صداگذار و محمدرضا شرف الدین با ۶ بار پیروزی در رشته بهترین جلوه های ویژه ركورددار دریافت سیمرغ هستند.

همچنین مجید مجیدی با برنده شدن ۸ جایزه در طول سال های برگزاری جشنواره (۳ بار به عنوان بهترین كارگردان، یك بار بهترین فیلم اول، یك بار بهترین فیلمنامه و ۳ بار به عنوان بهترین فیلم جشنواره)، ابراهیم حاتمی كیا (یك بار كارگردانی، ۲ بار فیلمنامه، یك بار بهترین فیلم كوتاه و ۴ بار بهترین فیلم) و در نهایت داریوش مهرجویی با ۵ بار برنده شدن (۲ بار بهترین فیلمنامه، ۲ بار بهترین كارگردان و یك بار بهترین فیلم) در صدر جدول برگزیدگان ۲۴ دوره گذشته قرار دارند.

در بخش های بعدی، به تفضیل درباره هر رشته می خوانید.

● سیمرغ برای تدوین كنندگان

رشته بهترین تدوین از نخستین دوره جشنواره در جدول آرای هیأت داوران قرار داشته است. در این رشته، حسین زندباف ۴ بار به عنوان بهترین تدوین كننده انتخاب شده است. مرگ سفید (دوره دوم)، اتوبوس (دوره چهارم)، چشم شیطان (دوره دوازدهم) و حمله به اچ۳ (دوره سیزدهم) اسامی فیلم هایی است كه زندباف به خاطر آن ها به روی صحنه دعوت شده و جایزه خود را از هیأت داوران دریافت كرده است. پس از زندباف، هایده صفی یاری قرار دارد كه تا امروز ۳ بار جایزه بهترین تدوین را دریافت كرده است. او در دوره شانزدهم، هفدهم و بیست وچهارم به ترتیب برای فیلم های آژانس شیشه ای، روبان قرمز و چهارشنبه سوری سیمرغ بلورین گرفته است.

مرحوم روح الله امامی برای فیلم های كانی مانگا و بلوغ، حسن حسندوست برای هامون و بچه های آسمان و محمدرضا مویینی برای عروس و پارتی هركدام یك سیمرغ به خانه برده اند.

● موسیقی؛ انتظامی و علیقلی

در رشته بهترین سازنده موسیقی متن مجید انتظامی و محمدرضا علیقلی هر یك با ۳ فیلم ركورددار دریافت سیمرغ بلورین هستند. انتظامی برای فیلم های بای سیكل ران (دوره هفتم)، روز واقعه (دوره سیزدهم) و آژانس شیشه ای (دوره شانزدهم) و همچنین محمدرضا علیقلی برای آثاری همچون نرگس (دوره دهم)، قدمگاه (دوره بیست ودوم) و خیلی دور خیلی نزدیك (دوره بیست وسوم) به عنوان بهترین سازنده موسیقی متن فیلم دست یافتند.

فرهاد فخرالدینی (برای گزارش یك قتل و پرستار شب)، بابك بیات (عروس به همراه سرزمین خورشید و مردی شبیه باران)، ناصر چشم آذر (بلندی های صفر و چشم شیطان به همراه قارچ سمی)، حسین علیزاده (گبه و زشت و زیبا) و احمد پژمان (بوی كافور عطر یاس و باران) نیز هر كدام با دریافت ۲ سیمرغ در جدول چهره های موفق جشنواره های قبل قرار دارند.

● سیمرغ بر شانه فیلمبرداران

در حوزه مدیر فیلمبرداری، اصغر رفیعی جم و محمد آلادپوش و محمود كلاری هر یك با ۳ بار انتخاب در صدر ركوردداران قرار دارند. در این رشته رفیعی جم به خاطر فیلمبرداری شاید وقتی دیگر (دوره ششم)، پرده آخر (دوره نهم) و سگ كشی (دوره نوزدهم) همچنین آلادپوش برای فیلمبرداری گزارش یك قتل (دوره پنجم)، سرزمین خورشید (دوره پانزدهم) و ایستگاه متروك (دوره بیستم) جایزه سیمرغ را به دست آورده اند. محمود كلاری نیز برای فیلم های سرب (دوره هفتم)، گبه (دوره چهاردهم) و بوی كافور عطر یاس (دوره هجدهم) حائز دریافت جایزه بهترین فیلمبرداری شده است.

همچنین تورج منصوری (با فیلم های جاده های سرد و هامون)، بهرام بدخشانی (هیوا و دوئل)، محمد داوودی (تولد یك پروانه و زمستان است) و حمید خضوئی ابیانه (اینجا چراغی روشن است و خیلی دور خیلی نزدیك) ۲ سیمرغ دریافت كرده اند.

● پرویز پرستویی، بازیگری برای تمام فصول

در بخش بهترین بازیگران جشنواره پرویز پرستویی با ۵ بار انتخاب به عنوان بهترین بازیگر نقش اول و دوم در صدر چهره های موفق بازیگری قرار دارد. این بازیگر توانا و موفق نخستین بار برای فیلم دیار عاشقان در دوره دوم به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم مرد انتخاب شد. او پس از چند سال بار دیگر در حوزه بازیگری سینما فعال شد و جوایز زیادی را در جشنواره فجر و جشن سینما به دست آورد. پرویز پرستویی تا امروز ۳ بار به عنوان بهترین بازیگر نقش اول (آژانس شیشه ای در دوره شانزدهم، بید مجنون در دوره بیست وسوم و به نام پدر در دوره بیست وچهارم) انتخاب شده و در دوره هجدهم نیز جایزه ویژه هیأت داوران را به خاطر بازی در فیلمی به دست آورده است.

فرامرز قریبیان با ۳ بار دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد (ترن در دوره ششم، بندر مه آلود در دوره یازدهم و مرد بارانی در دوره هجدهم) ركورددار است. سعید پورصمیمی هم تا امروز ۳ بار عنوان بهترین بازیگر نقش دوم مرد را (به خاطر فیلم های ناخدا خورشید در دوره پنجم، تحفه ها در دوره ششم و پرده آخر در دوره نهم) كسب كرده است. همچنین عزت الله انتظامی ۲ بار به عنوان بهترین بازیگر نقش اول مرد (گراندسینما در دوره هفتم و روز فرشته در دوره دوازدهم) و یك بار به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم مرد (خانه ای روی آب) برگزیده شده است. خسرو شكیبایی نیز یك بار به عنوان بهترین بازیگر نقش اول مرد (هامون در دوره هشتم و كیمیا در دوره سیزدهم) و یك بار به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم مرد (سالاد فصل) انتخاب شده است.

در ردیف های بعدی ركوردداران جایزه سیمرغ بلورین، رضا كیانیان با ۲ جایزه (بهترین بازیگر نقش اول برای فیلم خانه ای روی آب در دوره بیستم و بازیگر نقش دوم به خاطر فیلم آژانس شیشه ای در دوره شانزدهم)، همچنین داریوش ارجمند با ۲ جایزه (بهترین بازیگر نقش اول برای فیلم ناخدا خورشید در دوره پنجم و بازیگر نقش دوم در سگ كشی دوره نوزدهم) قرار دارند.

● فاطمه معتمدآریا و ۴ سیمرغ بازیگری

رشته بهترین بازیگر نقش اول و دوم زن از دوره سوم جشنواره فیلم فجر در جدول جوایز قرار گرفت. نگاهی به بیست و دو دوره پیشین نشان می دهد كه ركورددار دریافت جایزه بهترین بازیگر زن با قاطعیت فاطمه معتمدآریا است. این بازیگر كه هفته گذشته برای بازی در فیلم «گیلانه» عنوان ماندگارترین بازیگر زن را كسب كرد، تا امروز ۴ بار موفق به دریافت سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر شده است. معتمدآریا ۲ بار به عنوان بهترین بازیگر نقش اول زن (برای فیلم یكبار برای همیشه در دوره یازدهم و همسر در دوره دوازدهم) و ۲ بار به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم زن (به خاطر فیلم های مسافران در دوره دهم و برهوت در دوره هفتم) شده است.

در بخش بهترین بازیگر نقش اول زن پروانه معصومی با ۲ بار (گل های داوودی در دوره سوم و شكوه زندگی به همراه جهیزیه برای رباب در دوره ششم) و همچنین هدیه تهرانی با ۲ بار (قرمز در دوره هفدهم و چهارشنبه سوری در دوره بیست وچهارم) ركورددار دریافت سیمرغ هستند. همچنین رؤیا نونهالی یك بار به عنوان بهترین بازیگر نقش اول زن (عروسی خوبان در دوره هفتم) و بار دیگر به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم زن (خانه ای روی آب در دوره هجدهم) این جایزه را به دست آورده است. مرحوم جمیله شیخی نیز دو بار به عنوان بهترین بازیگر نقش اول زن (مسافران) و بار دیگر به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم زن (لیلا) انتخاب شد. نیكو خردمند هم تا امروز ۲ بار به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم زن (برای فیلم های پرده آخر دوره نهم) و بازیچه (دوره دوازدهم) معرفی شده است.

بهمن عبداللهی

---