آشناسازی نسل نو با مفاهیم معارفی

گزارشی از تولید برنامه رادیویی «کودکانه»

کانال ندای اسلام رادیو معارف (رادیو معارف به زبان انگلیسی)، در برنامه‌ای با عنوان «کودکانه» (kids Corner) تلاش کرده شعائر و ارزش‌های اخلاقی و دینی درباره مسائل کودک و نوجوان را به شیوه‌هایی نوین بیان کند.

● ترویج معارف اسلامی در کودکانه

محمود انصاری، تهیه‌کننده برنامه کودکانه، هدف از تولید این برنامه را که بیش از شش ماه است روی آنتن رفته، ترویج معارف اسلامی می‌داند و می‌گوید: در حوزه کودک تبلیغات بسیار گسترده‌ای درخصوص ادیان مختلف صورت گرفته، حتی رادیویی انگلیسی‌زبان با هدف ترویج مسیحیت ویژه کودکان راه‌اندازی شده است؛ بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع خواستیم معارف عمیق مذهب شیعه را با زبان ساده برای کودکان تبیین کنیم.

وقتی می‌پرسم کودکان بازیگر خود را چگونه انتخاب کردید، در پاسخ می‌گوید: قم، مرکزی علمی است و خانواده‌های مختلفی برای تحصیل علوم و معارف اسلامی به این شهر می‌آیند و من خواستم برای این که هیچ مشکلی در زبان و لهجه بازیگران به وجود نیاید، از کودکان همین خانواده‌ها که مسلط به زبان انگلیسی هستند، استفاده کنم.

انصاری با اشاره به این که برنامه برای گروه سنی ۸ تا ۱۲ سال تهیه می‌شود، می‌گوید: در این برنامه می‌کوشیم از بیان موضوعات کلی و مفاهیم انتزاعی پرهیز کنیم و به مواردی همچون احترام به والدین، آموزش نماز، سلام‌کردن و انجام کارها با یاد و توکل بر او بپردازیم.

او درباره راه‌های ارتباطی مخاطبان می‌گوید: اکثر همراهان برنامه با ایمیل با ما در ارتباط هستند و بیشتر خانواده‌ها از تهیه این برنامه تشکر کرده‌اند.

انصاری با اشاره به این که در تهیه برنامه‌های رادیو معارف از موسیقی استفاده نمی‌شود، می‌گوید: چون در برنامه‌های رادیو معارف از آلات‌موسیقی استفاده نمی‌شود، بنابراین ما از تکخوانی و همخوانی‌هایی که بدون آلات‌موسیقی اجرا شده‌اند، استفاده می‌کنیم. همچنین در تهیه برنامه کودکانه به دلیل جذابیت و افزایش مخاطب، از تولیدات مرکز اسلامی در لندن و مرکز ساخت موسیقی در مالزی استفاده کرده‌ام؛ البته چون برنامه برای کودکان است، سخت است از موسیقی‌ای استفاده کنیم که هم کودکانه باشد و هم همخوانی داشته باشد.

انصاری که در رادیوی ندای اسلام، چهار سال سابقه‌کار برنامه‌سازی دارد، می‌گوید: چون فوق‌لیسانس زبان هستم و کارشناس برنامه نیز مسلط به زبان انگلیسی است، برنامه کودکانه به زبان انگلیسی نوشته و ضبط می‌شود.

او در خصوص طرح اولیه برنامه می‌گوید: اولین بار که به رادیو معارف آمدم، تمام موضوعات را بررسی کردم و متوجه شدم در اهداف این رادیو، برنامه‌ای برای گروه سنی کودک طراحی نشده است. برنامه برای والدین کودک طراحی شده و از این باب غنی است، اما برای کودک طرحی نبود. همچنین با توجه به این که تبلیغات مختلفی علیه مذهب شیعه صورت می‌پذیرد و برادران اهل تسنن، شبکه‌ای ماهواره‌ای برای کودک به صورت مجزا طراحی کرده‌اند؛ فکر کردم این موضوع می‌تواند جذاب و مفید باشد.

انصاری که برنامه کودکانه، اولین تجربه‌اش در تولید برنامه‌های کودک است، ادامه می‌دهد: ابتدای راه، جلسات مشاوره بسیاری با مدیر کانال ندای اسلام (سیدحامد حسینیان)، مشاور برنامه کودکانه (لیلی حبیبی‌راد) و کارشناسان طرح و برنامه داشتیم تا بتوانیم چیدمان مناسبی برای برنامه داشته باشیم و از بایدها و نبایدها بگوییم. انصافا زحمات این عزیزان در پیشبرد برنامه بسیار موثر بوده و از راهنمایی‌هایشان در برنامه، چه ابتدا و چه در فواصل برنامه‌ها بسیار استفاده کردم.

وقتی می‌پرسم برنامه از چه بخش‌هایی تشکیل شده است، انصاری با اشاره به بخش‌های فلش بک و فلش‌ فوروارد می‌گوید: چون موضوعات برنامه به هم پیوسته و دنباله‌دار است، برای بهتر ماندن مطالب در ذهن مخاطب، ابتدا بخش فلش بک متشکل از صدای کارشناس و کودکان، بحث‌های برنامه گذشته و این که قرار است در این جلسه چه چیزی مطرح شود، پخش می‌شود. همچنین انتهای برنامه در فلش فوروارد اعلام می‌شود در برنامه بعدی، درباره چه چیزی صحبت خواهد شد.

انصاری تصریح می‌کند: برای نوشتن مطالب برنامه از کتاب‌های مختلفی استفاده می‌کنم که می‌توان به میزان‌الحکمه، داستان راستان، داستان‌های انبیاء و ائمه و بزرگان دین، داستان‌ها و حکایت‌های اخلاقی و داستان‌های مذهبی معتبری که به دستمان می‌رسد، اشاره کرد که این داستان‌ها برای تناسب با مخاطب کودک‌مان دوباره بازنویسی می‌شوند.

وقتی از انصاری در خصوص نقش رسانه در تبلیغ اسلام می‌پرسم، می‌گوید: امروزه رسانه مهم‌ترین نقش را دارد و ما با کمک آن می‌توانیم با هر نقطه از جهان در ارتباط باشیم. همچنین مخاطب بیشترین بهره را در حال حاضر از رسانه می‌برد، چون با او در ارتباط است و هر روز مطالب و نیازهای خود را از رسانه‌های مختلف پیگیری می‌کند، پس چه بهتر برنامه‌سازان رادیو از این فرصت طلایی به بهترین شکل استفاده کنند و به عنوان یک مبلغ دینی، همه آنچه را مخاطب به آن احتیاج دارد، به دور از پند و کلیشه در اختیارش قرار دهند.

● لحنی متناسب با روحیه کودکان

وقتی از شیخ‌علی‌اظهر ارسطو، کارشناس ـ مجری برنامه - که آمریکایی است - می‌پرسم با چه لحنی برنامه را اجرا می‌کنید، در جوابم می‌گوید: با لحن مناسب برای کودکان و با استفاده از تکنیک‌های مختلف و بالا و پایین‌کردن صدا، همزبانی با کودکان داخل برنامه و سوالات مختلف و گاهی انحرافی. حتی گاهی صدای خود را شبیه کودکان کرده و داخل برنامه با صدای آنان صحبت می‌کنم. هدفم این است که برنامه را برای کودکان هیجان‌آور و جذاب کنم. اوکه از اجرای برنامه راضی است، ادامه می‌دهد: من عاشق کودکان هستم و دوست دارم برای آنها صحبت کنم، چون معتقدم اگر در جامعه برنامه‌ریزی‌ بخواهد صورت بگیرد، باید در ارتباط با کودکان و نوجوانان باشد. اگر می‌خواهیم تأثیری بر مخاطب بگذاریم و تعالیم اسلام را گسترش دهیم، باید در سنین پایین این عمل صورت گیرد که بالاترین یادگیری و تأثیرپذیری در این سنین اتفاق می‌افتد.

شیخ علی اظهر ارسطو در خصوص نقش رسانه در جهت تبلیغ دین می‌گوید: در دنیای امروز رسانه‌هایی چون رادیو و تلویزیون و بخصوص اینترنت، بالاترین تأثیر را دارند. کودکان امروزی با این‌گونه وسایل ارتباط جمعی ارتباط بهتری برقرار می‌کنند و می‌بینیم یکی از مشکلات امروز، استفاده نادرست کودکان و نوجوانان از این رسانه‌هاست. پس وظیفه ما در رسانه، بزرگ‌تر و حساس‌تر است. بعلاوه ما می‌توانیم از این فرصت به بهترین استفاده کنیم و معارف درست اسلام را از این طریق اشاعه دهیم.

برنامه کودکانه به تهیه‌کنندگی و سردبیری محمود انصاری، شنبه‌ها ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه از کانال ندای اسلام تقدیم مخاطبان انگلیسی‌زبان می‌شود.

● همکلامی شیخ علی‌اظهر ارسطو با بچه‌ها

کودکان بازیگر وارد استودیو می‌شوند و هر کدام روی نیمکتی می‌نشینند. سمیه ۱۱ سال دارد و اهل اسکاتلند است. محمدحیدر علوی ۱۲ ساله کنیایی‌الاصل است و علی عبدالاغنی ۹ ساله و اهل آمریکاست. همهمه خاصی در کلاس به وجود می‌آید. شاید آنها در خصوص کیف و کتاب‌های نو و مداد تراش‌هایی که تا به حال نتراشیده‌اند، صحبت می‌کنند. در این هنگام شیخ علی‌اظهر ارسطو کارشناس ـ مجری برنامه که نقش معلم را ایفا می‌کند، وارد استودیو (یا همان کلاس) می‌شود. آرم برنامه که تلفیقی از اشعار انگلیسی همراه با تلاوتی از آیات قرآن مجید است، پخش می‌شود. بعد از سلام و علیک صمیمی استاد و بچه‌ها، او سوالی را مطرح می‌کند که همین سوال موضوع مورد بحث کلاس و برنامه است. صدای کودکان دوباره به گوش می‌رسد چون آنها باید به سوال استاد جواب دهند. استاد می‌گوید: خب نمازهای پنج‌گانه چی بودن؟ علی تو بگو. وقتی علی نمازهای یومیه را نام می‌برد، سمیه می‌پرسد: چرا من باید از ۹ سالگی نماز بخوانم ولی محمد با این که ۱۲ ساله است، هنوز نباید نماز بخواند؟ استاد با روی باز از سوال سمیه استقبال می‌کند و می‌گوید: آفرین، سوال خوبی پرسیدی و در جواب سمیه به دلایلی استناد می‌کند که یک کودک آن را بپذیرد.

زهره زمانی