بازگشت «گاو»ِ آراسته

سینمای ایران گرچه تا دهه سی و چهل خورشیدی جرقه‌هایی از فضایی متفاوت و اندیشمندانه را نشان داد و کارگردانانی چون ابراهیم گلستان با «خشت و آینه»، فرخ غفاری با «شب قوزی» و فریدون رهنما با «سیاوش در تخت‌جمشید» گام‌هایی جدی در این زمینه برداشتند، اما کلیت سینما هنوز دراختیار فیلمفارسی و آثاری بود کـه با تکیه بر مولفه‌هایی تجاری، سهل پسند و حتی سخیف ساخته و روانه سینماها می‌شد.

سینمای ایران گرچه تا دهه سی و چهل خورشیدی جرقه‌هایی از فضایی متفاوت و اندیشمندانه را نشان داد و کارگردانانی چون ابراهیم گلستان با «خشت و آینه»، فرخ غفاری با «شب قوزی» و فریدون رهنما با «سیاوش در تخت‌جمشید» گام‌هایی جدی در این زمینه برداشتند، اما کلیت سینما هنوز دراختیار فیلمفارسی و آثاری بود کـه با تکیه بر مولفه‌هایی تجاری، سهل پسند و حتی سخیف ساخته و روانه سینماها می‌شد.

تعداد فیلم های تامل برانگیز هم به اندازه ای نبود که این جرقه ها به موجی پیوسته تبدیل شود و سینمای خاص و هنری ایران راه خود را در میان انبوه آثار صرفا سرگرم کننده و مبتذل پیدا کند، اما از اواخر دهه چهل ورق برگشت و ظهور چند فیلمساز جوان مسیر سینمای روشنفکرانه و متفاوت را عوض کرد.

سال ۴۸ نقطه عطفی در سینمای ایران بود و داریوش مهرجویی با «گاو»، مسعود کیمیایی با «قیصر» و ناصر تقوایی با «آرامش در حضور دیگران» هرکدام جریان مهمی را پایه گذاری کردند و باعث شدند سینمای دگراندیش و نوین نیز مجالی برای ظهور، نفس کشیدن و مهم تر از آن ادامه حیات بیابد. راهی که توسط همین فیلمسازان و چهره های دیگری چون سهراب شهید ثالث، علی حاتمی، کامران شیردل، فریدون گله، جلال مقدم، بهمن فرمان آرا و دیگران دنبال شد و حتی زمینه را برای فیلمسازان تجربه گرایی چون عباس کیارستمی نیز فراهم کرد.

نمایش نسخه دیجیتالی و بازسازی شده فیلم «گاو» پس از ۴۵ سال که شامگاه جمعه و با حضور چهره هایی چون داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی و لیلا حاتمی طی مراسمی در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد، ضمن تجدید خاطرات خوش گذشته سینمای ایران، امید بازسازی و تصحیح فنی سایر فیلم های قدیمی و ارزشمند را زنده کرد.

مهرجویی در این مراسم ضمن ابراز امیدواری برای ادامه چنین حرکتی گفت: سینما از نظر فنی مدیومی است که آثار آن در حال اضمحلال هستند. روزگاری نگاتیوهای فیلم های صامت آتش می گرفتند، ولی امروز دنیا به سمت فناوری دیجیتال می رود. در همه کشورهای دنیا یکی از کارهای مهم فیلمخانه ها نگهداری از فیلم های ۳۵ میلی متری است که هنوز دیجیتال نشده اند.

ناصر تقوایی هم به تاثیرگذاری فیلم «گاو» در سینمای ایران اشاره کرد و گفت: امیدوارم همان طوری که جریان سینمای نوین با فیلم مهرجویی شروع شد، جریان دیجیتال کردن فیلم های قدیمی نیز با این فیلم شروع شده باشد.

نمایش فیلم «گاو» و همنشینی دو بزرگ سینمای ایران، مهرجویی و تقوایی گرچه شیرین است و مایه شادمانی، اما شادمان تر می شویم اگر مهرجویی (و کیمیایی، سازنده قیصر) همچون گذشته ها دوباره آثاری باکیفیت و ماندگار بسازند و تقوایی نیز به این غیبت طولانی خود خواسته پایان دهد و در آن «کاغذ بی خط» طرحی نو دراندازد.

علی رستگار