هنوز پایان تاریخ فرا نرسیده است

به بهانه ریشه کن شدن فلج اطفال در دنیا

خواننده خوش‏ صدایی است، طرفداران زیادی هم بین جوانان دارد که برای کنسرت‏هایش سر و دست می‏ شکنند. وقتی که روی صحنه می‌رود همه متوجه اختلال راه رفتن او می‌شوند. به نظر می‌رسد او هم به فلج اطفال مبتلا بوده است. اگرچه یک‌بار شنیدم قبل از کنسرت، مشکل خود را گناه آمپول عوضی یک پزشک ناجوانمرد! می‌د‌اند، همان توجیهی که بسیاری از مبتلایان به فلج اطفال در ذهن خود دارند! او تنها خواننده‏ای نبود که این مشکل را داشت. در سال‌های دورتر، همین نقص باعث محبوبیت خواننده دیگری شده بود. هنوز بسیارند کسانی که به سنین میانه نرسیده‏اند و از عوارض فلج اطفال رنج می‏برند، اما به همین زودی خبر می‌رسد که فلج اطفال در دنیا ریشه‏کن شد! بیماری‏ای که رییس‌جمهور آمریکا را در جریان جنگ جهانی مقهور خود کرد و او مقهور جنگ جهانی انسان با طبیعت شد.

اگرچه هنوز جنگ انسان با انسان سرانجامی نیافته و به نظر نمی‌رسد به این زودی پایان یابد، اما نابودی فلج اطفال حاصل همکاری خستگی‏ناپذیر کشورها و تمدن‏های مختلف طی چند دهه اخیر بوده است؛ کشورهایی که سیستم‌های سیاسی‏-اقتصادی گوناگون و ایدئولوژی‏هایی گاه متخاصم داشته‏اند. این شاید بهانه‏ای باشد برای خوشبینان لاعلاج که باوجود تمام این جنگ‌ها و سرسختی‏ها و تعصبات و بی‏رحمی‏ها هنوز پایان تاریخ فرانرسیده که هیچ، هر روز پیشرفت‏هایی را شاهد خواهیم بود. شاید فردا، روز بهتری باشد. شاید این جنگ جهانی با این شتاب سراسیمه خود، راه‏حلی قطعی‏تر برای بیماری‏هایی مثل ای‏ال‏اس و ام‏اس نیز بیاید، راه‏حلی به ارزانی و آسانی راه‌حل فلج اطفال! دو قطره زیر زبان. پزشکان و سیستم بهداشتی-درمانی ایران نیز در طول دو دهه گذشته، با تلاشی مستمر و در ارتباط ارگانیک با سازمان بهداشت جهانی و با مدیریت مرکز مبارزه با بیماری‏ها، شبکه‏ای اجتماعی پدید آوردند که با موفقیت توانست سهم خود را در این پیکار بین‏المللی ایفا کند. همین‌جا اشاره کنم که نظم و پیگیری‏ای که در این شبکه اعمال شد، بیشتر از سایر سیستم‌های بهداشتی درمانی کشورمان بود. ابتدا مراکز درمانی کشور موظف شدند تمامی بیمارانی را که به فلج شل حاد (شکل بالینی فلج اطفال) مبتلا شده‏اند، به وزارت بهداشت گزارش کنند و با پیگیری‌هایی که انجام شد، واقعا این بیماران گزارش شدند. یک تیم خبره که اعضای آن در طول چندین سال بارها عوض شدند، ولی سیاست کلی تغییری نکرد، این گزارش‌ها را مدون می‌کردند. گزارش‌ها ابتدا در کمیته‌های انسانی شامل متخصص عفونی، اطفال، مغز و اعصاب و متخصص آمار بررسی می‌شد و در نهایت همه موارد به یک کمیته کشوری ارجاع و پرونده‌ها مجددا بررسی می‌شد و این سیستم با همین نظم و ترتیب، سال‌ها پس از گزارش آخرین مورد فلج اطفال ادامه می‏یافت و هیچ‌کدام از موارد نهایت فلج اطفال نبودند. این کار طولانی تیمی منسجم که در ارتباط تنگاتنگ با جامعه بین‏المللی انجام شد، نمونه‏ای است از کارهایی که خیلی در میان ما جایی ندارد، ما که بیشتر شیفته کارهای محیرالعقول فردی‏ای هستیم که خیلی زود به ثمر می‏نشینند!

جامعه پزشکی ایران اگرچه سال‌هاست بار سنگین «آمپول عوضی» را بر دوش می‏کشد، اما هیچ نقشی در بروز فلج اطفال در کشور ما نداشته است. این بهتان از یک سو حاصل ساده‏نگری و مقصریابی فرهنگ ماست و از سوی دیگر حاصل همزمانی اوج تب و شروع فلج در بیماری فلج اطفال است که طبیعتا در همان زمان، تزریقی هم برای کنترل تب صورت می‏گرفته است! و نه‏تنها این، بلکه حالا دیگر باید تاکید کرد که جامعه پزشکی ما در جنگ جهانی‏ای که به محو این بیماری از روی زمین منجر شد، وظیفه خود را در حد استانداردهای بین‏المللی ایفا کرد.

دکتر بابک زمانی