تحلیلی بر مواضع خصمانه سارکوزی نسبت به ایران و آینده روابط دو کشور

رفتار غیردوستانه کشور فرانسه نسبت به ایران مدت زمان طولانی ادامه نخواهد داشت چراکه به دلیل منابع غنی نفت و گاز ایران, این کشور شدیداً به ایران احتیاج دارد

رفتار غیردوستانه کشور فرانسه نسبت به ایران مدت زمان طولانی ادامه نخواهد داشت. چراکه به دلیل منابع غنی نفت و گاز ایران، این کشور شدیداً به ایران احتیاج دارد.

سیاست خارجی فرانسه نسبت به ایران که در طول تاریخ با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است در مقطع کنونی، تحت تأثیر مواضع نیکولا سارکوزی، رئیس جمهور کنونی فرانسه حساسیت‌ها و بازتاب‌هایی در ایران نسبت به تحولات و روابط آتی دو کشور بر انگیخته است.

چراکه چندی پیش نیکولا سارکوزی در حضور شخصیت‌های داخلی و خارجی این کشور از جمله جیمی کارتر، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا و کوفی‌عنان، دبیر کل سابق سازمان ملل ضمن ستایش از مردم ایران، برخی از مقامات ایران را مورد سرزنش قرار داد.

همچنین وی با اشاره به سخنان آقای احمدی‌نژاد افزود که حاضر نیست با کسی دست دهد که می‌خواهد اسرائیل را از نقشه جهان حذف کند. در واکنش به سخنان نیکولا سارکوزی، ایران در اجلاس باز‌سازی افغانستان شرکت نکرد و آقای احمدی‌نژاد نیز در جمع مردم اهواز بیان نمود: «هرکس می‌خواهد با ملت ایران گفتگو کند بداند ملت ایران هیچگاه رژیم صهیونیست را به رسمیت نخواهد شناخت و همه بدانند ملت ایران با کسانی مذاکره می‌کند که خواهان محو جنایت و تجاوز‌گری اسرائیل از جهان هستند.» در نهایت روابط دو کشور با احضار سفیران به سردی گرائید.

با توجه به جایگاه ایران در سیاست خارجی فرانسه و تأثیر منفی اظهارات سارکوزی بر روابط دو کشور این سئوال مطرح می‌شود که علت مواضع غیر‌دوستانه این کشور نسبت به ایران چیست؟

قبل از هر چیز باید یاد‌آور شد که تحلیل مواضع و سیاست خارجی فرانسه مستلزم توجه به اصول و مشخصه های ثابتی است که این کشور در طول تاریخ همواره به آن توجه داشته است. یکی از این موارد موقعیت ژئوپولیتیک فرانسه می باشد که این کشور را در کانون تحولات اروپا قرار داده و بر وزن و تأثیرات بین المللی آن می افزاید.

مسأله دیگر ویژگی هایی است که آن را نسبت به دیگر کشورهای اروپا(بغیر از انگلیس) متمایز می سازد. از جمله آن موارد می توان به شرح ذیل برشمرد:

۱) سوابق این کشور در مبارزه برای کسب آزادی و دموکراسی؛

۲) دارا بودن قدرت نظامی اتمی؛

۳) یکی از بانیان طرح‌ریزی نظم بین‌المللی پس از جنگ جهانی دوم؛

۴) دارا بودن یک کرسی دائم در شورای امنیت؛

بر این اساس آنچه که در رابطه با اصول اساسی سیاست خارجی فرانسه حائز اهمیت است، حفظ هویت سیاسی این کشورمی‌باشد که دربرگیرنده هویت سه گانه اروپایی- غربی- آفریقایی است. به همین دلیل این کشور نسبت به خاور‌میانه که بخشی از آن شامل کشور‌های آفریقای شمالی است نگاه ویژه‌ای دارد.

چراکه از یک سو بسیاری از مهاجران به فرانسه، دربرگیرنده کشور‌های آفریقای شمالی می‌باشند و هم‌اکنون پنج میلیون مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند و از دیگر سو نقش فعال این کشور در خاورمیانه که دارای منابع سرشار انرژی است، می‌تواند احیا‌گر قدرت جهانی فرانسه باشد.

آنچه مسلم است اینکه سارکوزی همچون رؤسای جمهور سابق فرانسه به دنبال احیای قدرت جهانی فرانسه است اما با رویکردی متفاوت. چراکه وی افول نقش‌آفرینی فرانسه در دوران ژاک شیراک در منطقه خاورمیانه را در درجه نخست ناشی از دوری این کشور از ایالات متحده می‌داند.

به همین دلیل مواضع این کشور پس از روی کارآمدن سارکوزی به سمت همکاری بیشتر با آمریکا و رژیم اسرائیل در منطقه سوق یافت. حال آنکه ژاک شیراک در این زمینه محافظه‌کارانه‌تر عمل می‌نمود و سعی می‌کرد که ضمن حفظ استقلال عمل در عرصه سیاست خارجی در منازعه اعراب و اسرائیل، جانب کشورهای عربی را نیز حفظ کند.

حتی با وجود استقرار ناو اتمی فرانسه در مجاورت مرزهای آبی ایران برای هشدار و ایجاد بازدارندگی نسبت به برنامه هسته ای ایران این کشور هیچگاه در زمان شیراک از رویکرد نظامی آمریکا حمایت نکرد. شیراک بر این نظر بود که کاربرد بمب اتمی از سوی ایران بعید به نظر می‌رسد.

چراکه طبق معادلات بازی با حاصل جمع جبری صفر، اقدام ایران آثار و عکس‌العمل شدیدتری علیه آن به همراه خواهد داشت. اگرچه فرض شیراک در مورد نظامی بودن اهداف برنامه هسته ای ایران از اساس اشتباه بود، اما رویکرد وی در حل مسأله هسته¬ای ایران از طریق گفتگو و مذاکره بسیار به موضع تهران نزدیک بود.

این در حالی است که کارشناسان و مشاوران سارکوزی در سیاست خارجی تحت تأثیر متحدان آمریکایی و اسرائیلی خود نسبت به برنامه هسته ای ایران و تأثیر آن بر فضای سیاسی و امنیتی خاورمیانه بدبین هستند. گرچه سخنان رئیس جمهور ایران درباره محو اسرائیل در رفتار کنونی دولت فرانسه بی‌تأثیر نبوده است، اما نمی توان این سخنان را علت اصلی مواضع اخیر این کشور دانست.

با وجود این به نظر می‌رسد تحولات کنونی بهانه‌ای است برای حضور این کشور در منطقه خاورمیانه بویژه در حوزه خلیج‌فارس. توافقنامه همکاری نظامی این کشور با امارات به منظور ایجاد پایگاه نظامی دائمی در این کشور تأییدی است بر این ادعا.

بدیهی است که فرانسه با در پیش گرفتن استراتژی نه برد و نه باخت توسط دولت‌های رقیب در منطقه سعی دارد امنیت خاورمیانه را که در برگیرنده بخشی از هویت سیاسی و منافع آن کشور می‌باشد حفظ نماید.

به طور مثال در جنگ ۱۹۶۷ اسرائیل و کشورهای عربی، فرانسه اسرائیل را تحریم نظامی کرد و این اقدام مهمترین عاملی بود که سبب شد کشورهای عربی همواره فرانسه را پشتیبان خود به شمار آورند. اما در واقع مجهز کردن اسرائیل با اسلحه فرانسوی نیز برای هفته‌ها پس از جنگ به طور محرمانه ادامه یافت.

هم اکنون نیز مشاهده می‌کنیم که این کشور همگام با حمایت‌های خود از رژیم اسرائیل سعی دارد رضایت اعراب را نیز کسب کند. بزرگنمایی خطر برنامه هسته ای ایران و نشان دادن عزم جدی فرانسه برای مقابله با آن بهترین فرصت را برای عملی ساختن این استراتژی مهیا ساخته است.

فرانسه با تحریک اعراب نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران و همچنین با حمایت از امارات متحده عربی در خصوص جزایر سه‌گانه نه تنها موفق به جلب اعتماد اعراب نسبت به فعالیت‌های این کشور در منطقه شده است، بلکه توانسته است توجه آنان را از حمایت‌های این کشور از رژیم اسرائیل در منازعه اعراب و اسرائیل منحرف سازد.

در رابطه با سیاست خارجی فرانسه در منطقه استدلال دیگری که قابل توجه می‌باشد کنترل رفتار آمریکا و رژیم اسرائیل در منطقه است. فرانسه در عین حال که می کوشد از هرگونه ماجراجویی نظامی آمریکا و اسرائیل در منطقه جلوگیری نماید سعی در بازسازی قدرت و نفوذ سنتی خود در خاورمیانه دارد. جنگ ۳۳ روزه لبنان و حمله اسرائیل به این کشور بیش از آنکه ضعف اسرائیل را به تصور کشد کاهش قدرت فرانسه در خاورمیانه را به نمایش گذاشت.

این مسأله زمانی قابل تأمل خواهد بود که درنظر داشته باشیم لبنان یکی از معدود کشورهایی است که فرانسه نفوذ فرهنگی و تاریخی گسترده‌ای در آن دارد. لذا حفظ امنیت در آن کشور برای فرانسه حائز اهمیت است.

● نتیجه‌گیری

آنچه مسلم است اینکه سخنان تند سارکوزی نسبت به ایران قبل از نشست افغانستان متأثر از رؤیای بازسازی قدرت و مواضع رژیم اسرائیل و ایالات متحده بوده است. باید گفت که رفتار غیردوستانه این کشور نسبت به ایران مدت زمان طولانی ادامه نخواهد داشت. چراکه

اولاً) به دلیل منابع غنی نفت و گاز ایران، این کشور شدیداً به ایران احتیاج دارد و رفتار روسیه با اروپا در زمستان سال گذشته آنها را نسبت به منابع جایگزین حساس تر ساخته است.

ثانیاً) شرکت‌های عظیم نفتی فرانسه همچون توتال به اهمیت ذخایر عظیم نفت و گاز در ایران و سود سرمایه گذاری در این حوزه ها آگاهند. ثالثاً بخش‌های صنعتی فرانسه مثل صنعت اتومبیل سازی فرانسه که در حال حاضر در وضعیت دشواری هستند مایل نخواهند بود که روابط میان پاریس و تهران همچنان رو به تیرگی باشد.

رابعا) این کشور هم‌‌اکنون دستخوش بحران اقتصادی است و در مقایسه با سایر رقبای اروپایی‌اش از لحاظ اقتصادی بیش از پیش دچار افول شده است. این مسائل واقعیت‌هایی است که برخلاف تصور مقامات فرانسوی ادامه روابط خصمانه نسبت به ایران را برای این کشور دشوار می‌سازد.