سکانس های عاشورایی سینمای ایران

در کنار فیلم ها و سریال هایی که مستقیما از مایه های عاشورایی بهره برده, آثاری داریم که در گوشه و کنارشان اشاره هایی به این واقعه داشته است در آثار گروه اول همچون «مختارنامه» و «روز واقعه» کارگردان ها به بازخوانی تاریخ می پردازند و حماسه آفرینی های واقعه کربلا را به تصویر می کشند, اما در کارهای گروه دوم هدف کارگردان ایجاد پیوند معنایی بین یک داستان امروزی و یک ماجرای تاریخی است

در کنار فیلم‌ها و سریال‌هایی که مستقیما از مایه‌های عاشورایی بهره برده، آثاری ‌ داریم که در گوشه و کنارشان اشاره‌هایی به این واقعه داشته است؛ در آثار گروه اول همچون «مختارنامه» و «روز واقعه» کارگردان‌ها به بازخوانی تاریخ می‌پردازند و حماسه‌آفرینی‌های واقعه کربلا را به تصویر می‌کشند، اما در کارهای گروه دوم هدف کارگردان ایجاد پیوند معنایی بین یک داستان امروزی و یک ماجرای تاریخی است. در واقع در این گونه آثار فیلمنامه‌نویس به دنبال طرح این سوال است که فرهنگ عاشورایی چه نفوذ و تاثیری در زندگی روزمره ایرانیان دارد.

خط اصلی قصه فیلم «دست‌های خالی» ساخته ابوالقاسم طالبی درباره رزمنده‌ای به نام امیرحسین است که پس از بازگشت از جنگ، اسیر توطئه چینی‌های مخالفانش می‌شود. نام فیلم از یکی از دیالوگ‌های زنده‌یاد خسرو شکیبایی (امیرحسین)‌ گرفته شده است. او در جایی می‌گوید که خودش را دیوونه حسین می‌داند، اما اعتراف می‌کند که در برابر عظمت حسین، دست‌هایش خالی است.

در این فیلم صحنه‌های با شکوهی از حضور خانواده شخصیت اصلی در مراسم عزاداری امام حسین(ع) را می‌بینیم. دشمن امیر حسین می‌خواهد دختر او را به اتهام قتل مجازات کند، اما به این شرط که او بتواند شفای پسر بیمارش را از امام حسین(ع) بگیرد، حاضر به گذشت می‌شود. امیرحسین یک شبانه‌روز دعا می‌کند و سرانجام معجزه رخ می‌دهد و پسر حالش خوب می‌شود. بنابر این گره فیلم به دست ‌ ‌امیرحسین‌‌ و با توسل او به امام سوم شیعیان باز می‌شود.

فیلم «دلشکسته» ساخته علی رویین‌تن ماجرای عاشقانه دختر و پسری را روایت می‌کند که گرایش‌های مذهبی متفاوتی دارند. این دو در مسیر ازدواج به درک جدیدی از جهان پیرامونشان می‌رسند. کارگردان برای نمایش درک تحول اخلاقی شخصیت دختر، نیم‌نگاهی به مراسم عزاداری سالار شهیدان می‌اندازد. شخصیت دختر (با بازی بیتا بادران) که با مفاهیم مذهبی بیگانه بود، در پایان داستان شیفته فرهنگ افراد باایمان و معتقد می‌شود و سعی می‌کند با حضور در یک مراسم عزاداری مربوط به امام حسین(ع) حس معنوی جدیدی را تجربه کند.

در فیلم «مصایب دوشیزه» به کارگردانی مسعود اطیابی، جلوه‌هایی از عشق و ارادت اقلیت‌های مذهبی ایرانی به امام سوم شیعیان را می‌بینیم. مصایب دوشیزه به باورهای عاشورایی یک اقلیت دینی در ایران یعنی مسیحیت می‌پردازد. یکی از سکانس‌های تاثیرگذار فیلم جایی است که یک پسر جانباز مسلمان (امین)‌ دارد روی دیوار کلیسا طرح حضرت مسیح را می‌کشد و در خانه دختر مسیحی (ژانت)‌ سفره نذری امام حسین(ع)‌ پخش شده است.

مسعود کیمیایی نیز در فیلم « سلطان» در کنار روایت یک داستان امروزی، صحنه‌هایی از زنجیر زنی شخصیت اصلی (سلطان با بازی فریبرز عرب‌نیا) در مراسم عزاداری عاشورا را نشان می‌دهد. سلطان با چند زمین‌خوار درگیر شده و می‌خواهد انتقام یک دختر مظلوم را از این عده بگیرد. کارگردان با نمایش حضور سلطان در مراسم عزاداری با زبانی استعاری الگوگیری شخصیت اصلی از واقعه کربلا را نشان می‌دهد.

فیلم «به خاطر هانیه» کیومرث پوراحمد نیز اشاره‌های صریحی به نفوذ فرهنگ عاشورایی در زندگی ایرانیان دارد. ناخدا علو نذر کرده ‌شب دهم محرم تا صبح دمام بزند تا هانیه شفا یابد، اما مرگ امانش نمی‌دهد. پس از مرگ ناخدا، بشیرو تصمیم می‌گیرد ‌نذر پدر را ادامه دهد. در این فیلم تلاش بشیرو برای زنده نگه داشتن یک آیین مذهبی درام اصلی داستان را شکل می‌دهد و نشان می‌دهد ‌ برای مردم جنوب کشور پایبندی به مناسک سنتی‌شان چقدر اهمیت دارد.

فیلم «پرواز در شب» (زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور) با شبیه‌سازی تشنگی رزمندگان جنگ تحمیلی و واقعه کربلا، مایه‌های عاشورایی را به داستان تزریق می‌کند. فیلم «پرستار شب» (محمدعلی نجفی) نیز مضمونی شبیه به پرواز در شب دارد.