ظهور روان‌شناسی تکاملی

روان‌شناسانی نظیر دیوید باس، لِدا کاسمیدس و جان توبای برای توضیح رفتار انسان از نظریه تکامل کمک گرفته‌اند. بدین ترتیب، رشته روان‌شناسی تکاملی پدید آمده است.
نظریه «زیست جامعه‌شناسی» …

روان‌شناسانی نظیر دیوید باس، لِدا کاسمیدس و جان توبای برای توضیح رفتار انسان از نظریه تکامل کمک گرفته‌اند. بدین ترتیب، رشته روان‌شناسی تکاملی پدید آمده است.

نظریه «زیست جامعه‌شناسی» (sociobiology) ادوارد ویلسون، مفهوم وراثت ژنتیکی ویژگی‌های رفتاری را مطرح ساخت. در روزهای اولیه، روان‌شناسی تکاملی بسیاری از ایده‌هایش را از زیست جامعه‌شناسی وام گرفت.

در کتاب «مقدمه‌ای بر فلسفه زیست‌شناسی» که در سال ١٩٩٩ انتشار یافته است، روان‌شناسی تکاملی، شاخه جدیدی از زیست جامعه‌شناسی خوانده شده است. با وجودی که روان‌شناسی تکاملی بسیاری از پیشرفت‌هایش را مدیون زیست جامعه‌شناسی است امّا اینک به عنوان گرایش جدیدی در رشته روان‌شناسی نیز مطرح گشته است.

اثرات انقلابِ شناختی

در اواخر دهه ١٩٥٠، رفتارگرایی رو به افول گذاشت و روان‌شناسی شناختی رفته رفته محبوبیت یافت. کارهای نوام چامسکی و دونالد برادبنت پایه‌گذار چیزی شد که بعدها «انقلابِ شناختی» نام گرفت. دانشمندانِ شناختی با رد ایده‌های مطرح شده در رفتارگرایی، برای درک استعدادهای ذهنی انسان به مطالعه هوش مصنوعی و سامانه‌های رایانه‌ای پرداختند.

ظهور رشته زیست‌شناسی تکاملی

روان‌شناسی تکاملی، همان طور که از نامش برمی‌آید، ترکیبی از تکامل و روان‌شناسی است. مفاهیم تکاملی موجود در زیست جامعه‌شناسی با فرضیات نظری انقلابِ شناختی در هم آمیخت و درک زیست‌شناسانه‌ای از رفتار انسان به وجود آورد.

با وجودی که غالباً از کتاب «تکامل جنسی انسان» نوشته دونالد سایمون در سال ١٩٧٩، به عنوان نخستین کار در زمینه ظهور تکامل در روان‌شناسی نام برده می‌شود اما کارهای چند روان‌شناس مهم دیگر در دهه ١٩٨٠ و اوایل دهه ١٩٩٠، زمینه را برای بروز گرایش جدید روان‌شناسی تکاملی فراهم ساخت. این کارهای تأثیرگذار شامل کارهای دیوید باس در زمینه انتخاب همسر و کارهای لِدا کاسمیدس و جان توبای در زمینه نسل‌های فرهنگ می‌شود بنیان‌گذاران روان‌شناسی تکاملی تفکر منطقی و انتزاعی داشتند.

جالب است بدانید که بسیاری از دانشمندانی که در رشد و توسعه روان‌شناسی تکاملی نقش داشته‌اند گرایش خاصی به ریاضیات داشته‌اند. ویلیام همیلتون از طریق ریاضی به قانون «گزینش خویشاوند» دست یافت، رابرت ترایورز و دیوید باس استعداد فوق‌العاده‌ای در ریاضیات داشتند و لِدا کاسمیدس و جان توبای طرفدار مطالعه رفتار انسان بر پایه الگوهای الگوریتمی بودند.

نکته جالب توجه این است که اغلب این دانشمندان در عالم هنر نیز دست داشتند. ترایورز طراح بود، دونالد سایمونز سرگرم پژوهش‌هایی درباره داستان‌های علمی، تخیلی است و باس علاقه‌مندی ثابتی به نوسندگی خلاقانه، از دوران کودکی داشته است. شاید این قابلیت توأم تفکر منطقی و انتزاعی به این دانشمندان اجازه داده است که رویکرد سیستماتیکی به چنین ایده‌های نظری (تئوری) داشته باشند.

آینده روان‌شناسی تکاملی

روان‌شناسی تکاملی به عنوان یک جریان نسبتاً آرام در روان‌شناسی باقی می‌ماند. و البته مطمئناً رشد خواهد کرد. در مقاله‌ای که در سال ١٩٨٩ درباره زیست جامعه‌شناسی و کردارشناسی منتشر شده آمده است: «روان‌شناسی تکاملی دوران جنینی را پشت سر می‌گذارد.» با وجودی که بیش از ٢٠ سال از آن تاریخ می‌گذرد این حوزه روان‌شناسی همچنان در حال رشد و توسعه است.

به دلیل آن که روش‌ها و نتیجه‌گیری‌های روان‌شناسی تکاملی بحث‌انگیز است، به زمان بیشتری نیاز است تا آنچنان که طرفدارانش انتظار دارند، به صورت نیروی فراگیر و غالب در روان‌شناسی درآید. از آنجا که نظریه تکامل هر سال مورد پذیرش بیشتری قرار می‌گیرد، بنابراین زمان زیادی طول نخواهد کشید تا کتاب‌های درسی روان‌شناسی در برگیرنده توضیحات تکاملی درباره نظریه‌های جا افتاده روان‌شناسی گردند.

ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان‌یار

منبع

The Emergence of Evolutionary Psychology", Andy Luttrell, Nov.

http://psychology.suite١٠١