نزاع مدعیان رهبری پاکستان

اوضاع سیاسی پاکستان به دوران دهه ۹۰ بازگشته است, روزهایی که معادله سیاست این کشور بر اساس رقابت دو حزب نامدار, مسلم لیگ نواز و حزب مردم رقم می خورد

اوضاع سیاسی پاکستان به دوران دهه ۹۰ بازگشته است، روزهایی که معادله سیاست این کشور بر اساس رقابت دو حزب نامدار، مسلم لیگ نواز و حزب مردم رقم می خورد. اکنون نیز با سقوط مشرف تضادها و برتری جویی های تاریخی این دو جریان زنده شده است. دعوای حزب مردمی ها و مسلم لیگی ها فصل بلندی از تاریخ ۶۰ساله پاکستان را تشکیل می دهد ‎/ مؤسسان هر دو حزب ، از مبارزان محبوب تاریخ این سرزمین بوده اند. مسلم لیگ همواره به این مباهات کرده که سنگ بنای آن را رهبر استقلال این سرزمین ، محمد علی جناح نهاده است و حزب مردمی ها از بنیانگذارشان ، ذوالفقار علی بوتو به عنوان اولین شهید راه مبارزه با سلطه نظامیان و دموکراسی یاد کرده اند.

بنابراین هر دو حزب همیشه در نقش دو جریان مدعی رهبری پاکستان ظاهر شده اند اما به مرور زمان تضاد های سیاسی دو جریان ابعاد قومی و طبقاتی پیدا کرده است. حزب مردمی ها که خاستگاهشان ایالت سند است با الهام از اندیشه های بنیانگذارشان این حزب را حامی طیف جنوب نشینان و فرودستان معرفی کرده و شعار تلفیق دموکراسی و سوسیالیسم با اسلام را سر داده اند و در مقابل مسلم لیگی ها پشتگرم به حمایت پنجابی های ثروتمند، از اقتصاد بازار دفاع کرده اند.

در هر حال اکنون پس از چند دوره که قدرت میان دو حزب دست به دست شده است اکنون نوبت یک زور آزمایی جدید فرا رسیده است. جدال امروز دو حزب این تفاوت را با گذشته دارد که بر خلاف دوران های گذشته که اغلب پنجابی ها دست برتر داشته اند، این بار این سیاستمداران سند تباراند که پس از قبضه دو نهاد پارلمان و دولت برای گرفتن آخرین سنگر قدرت یعنی ریاست جمهوری خیز برداشته اند. رهبر مسلم لیگ در این دور مبارزه دیگر با سیاستمدار اهل مدارا به نام بی نظیر بوتو روبرو نیست که در هر شرایطی مصالحه را به نزاع ترجیح می داد. او با کادر جدیدی در رهبری حزب مردم روبرو است که دست کم در این شش ماه نقشه خویش برای قبضه امور سیاسی را با نوعی جسارت و بی پروایی پیش برده است.

● تغییر موازنه قدرت حزبی

همه چیز در فردای سقوط مشرف قابل پیش بینی بود. ائتلاف موجود بین حزب مردم پاکستان و حزب مسلم لیگ یک اتفاق تاکتیکی بوده است که فقط بر پایه مخالفت با مشرف شکل گرفته بود و اکنون که مشرف کناره گیری کرده دیگر فلسفه وجودی این ائتلاف به کلی از میان رفته است.

با سقوط مشرف روشن بود که موازنه قدرت فقط به سود یک حزب تغییر می کرد

با رفتن پرویزمشرف، آخرین مانع از راه تسلط حزب مردم بر ارکان حاکمیت برطرف شد.

این یک تلقی اشتباه بود که سقوط مشرف پیروزی سیاسی دو حزب مسلم لیگ و مردم معرفی شد. نواز شریف با آنکه بیشترین تلاش را برای براندازی او انجام داده بود اما در این کار ناخواسته راه غلبه سیاسی حریف خویش را هموار کرد ‎/ بنابراین شاید فردا که لیدر حزب مردم به کرسی ریاست جمهوری تکیه زند او اولین بازنده این مبارزه نام بگیرد ‎/ به همان نسبت که تغییر معادلات سیاسی برای آصف علی زرداری ، فردی که کینه ۱۱ سال زندان دوره مشرف را در دل دارد آغاز یک حیات سیاسی است برای نواز شریف می تواند شروع یک بحران باشد.

بنابراین، این سؤال که در دولت غیرنظامی و غیریکپارچه این کشور چه کسی و چه مدتی مسئولیت را بر عهده خواهد داشت یک پاسخ قطعی دارد: حزب مردم با سکانداری آصف علی زرداری که در نقش تنها وارث بی نظیر بوتو قرار است تازمانی که فرزند او ، بیلاول بوتو به حد نصاب سنی برسد نماینده تام الاختیار خاندان بوتو باشد.

بنابراین ماه عسل کوتاه دوستی زرداری و نواز شریف بزودی به پایان می رسد. همه اسباب و عوامل جدایی فراهم است. وخامت ناگهانی روابط رهبران دو حزب را می شد آنجا دریافت که نواز شریف رهبر یکی از دو حزب اصلی در ائتلاف حاکم، جلسه انتصاب دوباره رئیس دیوان عالی را که قبل از این توسط مشرف برکنار شده بود، ترک کرد. پس از این اعضای حزب شریف ضرب الاجلی به مدت ۷۲ ساعت به حزب بزرگ ائتلاف حاکم یعنی حزب مردم به رهبری آصف زرداری دادند که به بازگشت افتخار محمد چودری رئیس سابق دیوان عالی رضایت دهد.

اما با معیارهای ساختار سیاسی متزلزل پاکستان،روشن بود که اختلاف علنی بین رهبران سیاسی این کشور به این سادگی قابل رفع نیست و دشمنی با مشرف قوی ترین ریسمان پیوند دو جناح بوده است که اکنون از هم گسسته است.

حزب مردم خاطرش آسوده است که کناره گیری حزب شریف از ائتلاف حاکم به دولت لطمه جدی وارد نمی کند به همین دلیل حسین حقانی، سفیر پاکستان در سازمان ملل، و یکی از کسانی که طرح سقوط مشرف را طراحی کرد بحث ها در میان ائتلاف حاکم را کم اهمیت خواند. او در اثبات نظراتش گفت: دولتهای ائتلافی اصولاً زودرنج و بدخلق هستند.

اما واقعیت این است که چنددستگی در ائتلاف پاکستان جدی و پر خطر تر از آن است که سران حزب مردم وانمود می کنند.

زرداری به وضوح اعلام کرده است که خواستار بازگشت چودری به ریاست قوه قضائیه نیست بلکه حتی ترجیح می دهد عبدالحمید دوگار، شخصی که مشرف منصوب کرده بود و در همین حال از دوستان زرداری است، در این سمت قرار گیرد. اساساً علت مخالفت زرداری با بازگشت چودری آن است که می ترسد چودری توافق عفو را که زرداری بر مبنای آن از اتهامات فساد تبرئه شد، لغو کند. این عفو که شامل دیوانسالاران و سیاستمدارانی می شد که با اتهامات فساد روبرو بودند، بخشی از یک بسته تنظیم شده توسط مشرف بود که در هنگام بازگشت زرداری به پاکستان پس از ترور همسرش بی نظیر بوتو، اعلام شد. در این میان اعضای مسلم لیگ شاخه نواز می گویند مخالفت زرداری با انتصاب دوباره چودری، نقض توافق مکتوبی است که ده روز پیش با نواز شریف کرده بود.

هم اکنون چند دور نشست در حزب ائتلاف دولت برای حل بحران قوه قضائیه با بن بست مواجه شده است و انتظار می رود نشست های بعدی آن نیز به جایی نرسد ضمن آنکه جنبش مردمی وکلای پاکستان که تلاش می کند قضات برکنار شده را بر سر کار خود بازگرداند اعلام کرد بیش از این تحمل نخواهد داشت.

● دو راه فرار نواز شریف

با کنار رفتن مشرف از صحنه قدرت، جناح نواز شریف به دلیل آن که اکثریت را در اختیار ندارد می داند که بخت کافی برای انتخاب رئیس جمهور ندارد. لذا این گروه همه تلاش خویش را صرف این کرده که دامنه اختیارات رئیس جمهور را محدود کند به عبارتی ایده آل نواز شریف این است که سمت ریاست جمهوری در پاکستان به وضعیت پیش از مشرف برگردد و اختیاراتی که در دوران ۸ ساله مشرف به این مقام بخشیده شد بویژه در زمینه اعلام وضع فوق العاده و انحلال پارلمان از وی سلب شود. نواز شریف در فردای انتخاب مشرف اعلام کرد که خواهان حذف حق انحلال پارلمان از فهرست اختیارات رئیس جمهور است. اما لازمه دستیابی نواز شریف به چنین هدف دشواری این است که قانون اساسی دوباره اصلاح شود.

براساس قانون اساسی پیشین منصب ریاست جمهوری تشریفاتی خواهد بود و همه قدرت اجرایی در اختیار نخست وزیر قرار خواهد گرفت.

دومین طرح شریف برای جلوگیری از سلطه حزبی بازماندگان بوتو این است که او پیشنهاد بازگشت ۶۰ قاضی برکنار شده را با قدرت دنبال می کند. موضوعی که حتی در روزهای حضور مشرف اسباب اختلاف دو حزب شده بود. به باور اغلب ناظران نواز شریف حساب بزرگی روی نقش آینده قضات بازکرده است و طرح او این است که قضات و وکلا را که اکنون به یک جنبش بزرگ تبدیل شده اند علیه زرداری سازمان دهد. او بیش از همه به این امید است که از طریق نشاندن دوست خویش افتخار چودری در رأس امور قضایی، حریف سرسخت خویش را در میدان دیگری زمینگیر سازد.

سلیمان دعویسرا