پاکستان بدون مشرف

پرویز مشرف, رئیس جمهور پاکستان روز گذشته از تصمیم خود برای کناره گیری از سمت خود پرده برداشت تا تنها فرمانده ستاد کل ارتش پاکستان که در مقام رئیس جمهور دست دوستی به سوی هندی ها دراز کرد, در جهت سرکوب افراطیون گام برداشت و اقتصاد بحران زده کشور را به سوی آزادسازی بیشتر سوق داد, از صحنه سیاسی این کشور حذف شود

مشرف که پس از توافق دو حزب مردم و مسلم لیگ شاخه نواز برای استیضاحش تحت فشار زیادی قرار گرفته بود با توجه به بی‌رغبتی ارتش به دفاع از او و آشکار شدن این واقعیت که طرف‌های خارجی تاثیرگذار در فضای سیاسی پاکستان هم علاقه‌مند به حمایت از متحد سابق خود نیستند ناچار شد عطای رویارویی با مخالفان را به لقایش ببخشد و با کاخ ریاست‌جمهوری خداحافظی کند.

مشرف که به اعتقاد هندی‌ها یکی از طراحان اصلی پروژه ایجاد گروه‌های شورشی کشمیری بود پس از آن که در سال ۱۹۹۹ در کودتایی بدون خونریزی نواز شریف، نخست‌وزیر وقت را از قدرت ساقط کرد سکان هدایت امور در پاکستان را به دست گرفت.

او که در آن زمان هنوز ریاست ستاد فرماندهی ارتش پاکستان به عنوان قدرتمندترین نهاد در این کشور را در دست داشت در چرخشی عجیب و دور از انتظار در جهت کاهش مخاصمه با هند حرکت کرد.

اگرچه دوران حاکمیت مشرف هم از مشکلاتی که گریبانگیر ملت پاکستان است از جمله فساد دولتی و ناکارآمدی مدیریتی بی‌نصیب نبود اما او بیش از هر رئیس‌جمهوری در تاریخ کوتاه کشور پاکستان برای سامان دادن به شرایط کشور تلاش کرد.

با این حال سیاست در پاکستان دستخوش مولفه‌های زیادی از جمله مداخله قدرت‌های خارجی است. هر چند مشرف سعی کرد از فعالیت مراجع تصمیم‌گیری موازی در پاکستان جلوگیری کند اما اقدامات او به نتایجی که مد نظر او بود، منجر نشد.

افزایش ناآرامی‌های سیاسی در داخل پاکستان و نارضایتی آمریکایی‌ها از ادامه حمایت سرویس اطلاعاتی ارتش پاکستان(ISI) از شبه‌نظامیان طالبان موجب شده بود قدرت‌های خارجی به دنبال یکسره کردن کار در پاکستان و واگذاری قدرت به یک جناح باشند تا لااقل این مساله مشخص شود که طرف صحبت آنان در اسلام‌آباد چه کسی است.

هر چند مشرف طی ۹ سالی که قدرت را در پاکستان در دست داشت یکی از کلیدی‌ترین متحدان آمریکا در جنگ با به اصطلاح تروریسم تلقی می‌شد اما زوال قدرت او طی یک سال گذشته مقارن با افزایش ناآرامی‌ها در افغانستان که موجب شده این کشور به دغدغه اصلی استراتژیست‌های نظامی امنیتی آمریکا تبدیل شود عزم آمریکایی‌ها را برای یکسره کردن کار در پاکستان جزم کرد.

آمریکایی‌ها به دنبال کسی در پاکستان بودند و هستند که بتواند به حمایت ISI از طالبان پایان دهد و مناطق مرزی بی‌قانون این کشور با افغانستان را تحت کنترل درآورد اما مشرف دیگر قدرت کافی برای برآوردن مطالبات آمریکا را نداشت و دولت جدید هم با وجود مشرف رغبتی به همکاری نشان نمی‌داد.

ادامه بحران سیاسی در پاکستان باعث شده بود این کشور از ثبات کافی برای این که طرف همکاری قدرت‌های خارجی باشد، محروم شود. افزایش نارضایتی پاکستانی‌ها از شرایط معیشتی و اقتصادی، شیوع رشوه‌خواری و فساد حاکم بر دستگاه‌های دولتی در کنار عدم اطمینان از آینده موجب شده بود بستر افراطی‌گری تقویت شود و طرف‌های خارجی به‌ویژه آمریکایی‌ها از این مساله هم احساس خوبی نداشتند.

کناره‌گیری مشرف که زمانی نزدیکترین دوست و متحد آمریکایی‌ها بود به دولت جدید پاکستان فرصت می‌دهد با مقصر جلوه دادن او برای همه مشکلاتی که پاکستانی‌ها دارند راه را برای برآوردن مطالبات آمریکا از جمله مهار ISI و اعاده کنترل دولت مرکزی بر مرزهای شمال غرب هموار سازد.

احزاب پیشرو دولت پاکستان تنها به فاصله کوتاهی پس از سفر یوسف رضا گیلانی، نخست‌وزیر به ایالات‌متحده و دیدار او با جورج‌بوش، رئیس‌جمهور آمریکا با پیگیری پروژه عزل مشرف از طریق استیضاح و طرح پرونده‌های حقوقی علیه او به اتفاق‌نظر دست یافتند.

بعید است که زرداری و شریف بدون چراغ سبز آمریکا در جهت عزل مشرف حرکت کرده باشند همانطور که طی‌ ۵ ماهی که از آغاز به کار دولت جدید می‌گذرد ترجیح داده بودند از مواجهه با رئیس‌جمهور اجتناب ورزند.

هر چند عده‌ای معتقدند مشرف شخصا در تشدید مشکلات اقتصادی پاکستان که به افزایش نارضایتی از حاکمیت او منجر شد، نقش چندانی نداشت و وضعیت پاکستان نه نتیجه عملکرد او و حامیانش که زاییده دهه‌ها خطاکاری و فرصت‌طلبی طبقه سیاسیون پاکستان است اما او تاوان فرصت‌طلبی جناح‌های سیاسی را یکجا پرداخت خواهد کرد.با رفتن مشرف هیچ‌چیز در پاکستان عوض نخواهد شد.

هرچند به احتمال زیاد دولت جدید پاکستان با گشودن صفحه‌ای جدید در حیطه همکاری با غربی‌ها در جهت سامان دادن به اوضاع ISI و سرکوب افراطی‌گری حرکت می‌کند اما قطعا توان معجزه کردن را ندارد و نباید انتظار داشت شرایط اقتصادی و سیاسی پاکستان در کوتاه‌مدت بهبود یابد.

مشرف تنها ژنرالی بود که با اتکا به قدرت ارتش فتیله خصومت‌ها با هند را پایین کشید تا پاکستان مجال

نفس کشیدن و تمرکز بر توسعه اقتصادی را بیابد و با استعفای خود به دموکراسی پاکستان فرصت تنفسی دوباره داد. او مطابق قاعده بازی کرد تا با رفتن او شاید فضای سیاسی پاکستان بازآفرینی شود.