نیمه پنهان اسامه

نام کاملش «اسامه بن محمد بن عوض بن لادن» است او در «الملز», در نزدیکی ریاض چشم به جهان گشود

نام کاملش «اسامه بن محمد بن عوض بن‌لادن» است. او در «الملز»، در نزدیکی ریاض چشم به جهان گشود. تاریخ تولدش را بین سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۵۷ اعلام کرده‌اند. او خودش در مصاحبه‌ای زادروزش را «هشتم شعبان ۱۳۷۶ هجری قمری» (۱۰ مارس ۱۹۵۷) اعلام کرده بود. سخنی که با توجه به شرایط اجتماعی نیم قرن پیش عربستان شاید چندان دقیق نباشد.

اسامه، هفدهمین پسر از ۵۴ فرزند شیخ محمد بن‌لادن است. پدرش اهل «حضرموت» یمن بود و مادرش، «حمیده العطاس»، اهل سوریه و دهمین همسر شیخ. اسامه تنها پسر این مادر و کوچک‌ترین پسر خاندان بن‌لادن است. پدر و مادرش مدت بسیار اندکی پس از تولد اسامه از هم جدا شدند. مادر او پس از جدایی بلافاصله با محمد العطاس ازدواج کرد و حاصل این ازدواج سه برادر و یک خواهر ناتنی برای او بود. بن‌لادن هم پدر و هم بزرگ‌ترین برادر ناتنی‌اش را در دو حادثه هوایی از دست داد.

پدرش در سال ۱۹۶۷ در یک حادثه هوایی به دلیل سقوط هواپیمای خلبان آمریکایی در عربستان سعودی درگذشت و بزرگ‌ترین برادر ناتنی‌اش هم در سال ۱۹۸۸ در تگزاس آمریکا کشته شد. کودکی بن‌لادن در مدینه و بافت و ساختار قبیله‌ای و پدرسالارانه‌ای که در آن زاده و بزرگ شده بود، سپری شد اما پس از مدتی خانواده‏اش به جده رفتند و او تحصیلاتش را در آن شهر ادامه داد و در سال ۱۹۷۹ در رشته اقتصاد و مدیریت دولتی، از دانشگاه ملک عبدالعزیز فارغ‏التحصیل شد. با این حال برخی اسناد و مدارک نشان می‌دهند که او در سال ۱۹۷۹ تحصیلات خود را در رشته معماری به اتمام رساند. همچنین عده‌ای می‌گویند: بن‌لادن در سال سوم دانشگاه به دلیل درگیری‌های بسیار زیاد شغلی ترک تحصیل می‌کند. بن‌لادن علاقه زیادی به اقتصاد و بیزینس نداشت و خود را بیشتر درگیر مسایل مذهبی کرده بود. او فعالیت‌های بسیار زیادی در زمینه تفسیر قرآن داشت.

اسامه علاوه بر ترجمه قرآن، ذوق خاصی در شاعری داشت و گه‌گاه اشعار خود را می‌نوشت. «جمال خلیفه» یکی از دوستان نزدیک او در دانشگاه می‌گوید: اسامه بسیار مذهبی بود و هرگز فیلم تماشا نمی‌کرد و به هیچ‌گونه موسیقی خاصی گوش نمی‌داد. خلیفه می‌گوید: بن‌لادن معتقد بود توجه به این مسایل انسان را از یاد قرآن و خدا باز می‌دارد. خلیفه می‌گوید: دوران تحصیل اسامه در دانشگاه همزمان با حوادث مهم تاریخی چون انقلاب اسلامی ایران. او نسبت به بی‌عرضگی عربستان سعودی مدام اعتراض و ابراز تاسف می‌کرد، اینکه حکومت عربستان توان حفظ شهر مقدسی چون مکه را هم ندارد. گفته می‌شود بن‌لادن در مورد مسایل مذهبی نیز تند عمل می‌کرد. او هرگز تاب شنیدن اظهارنظرات مختلف مذهبی را نداشت و این موضوع همیشه مورد اعتراض اطرافیان و استادان مذهبی اسامه قرار می‌گرفت. در ۲۷دسامبر سال ۱۹۷۹ نیروهای شوروی سابق به افغانستان حمله کردند و اسامه بن‏لادن دو هفته پس از اشغال افغانستان به پاکستان رفت.

او در این سفر میهمان «برهان‏الدین ربانی»، رییس اسبق دولت افغانستان بود و پس از بازگشت به عربستان توانست توجه و حمایت کسانی را جلب کند که مبارزه افغان‌ها را نوعی جهاد مقدس علیه کفر و الحاد می‌دانستند. اسامه با جمع‌آوری یک گروه به پاکستان رفت و این‌بار حدود یک ماه در مرز افغانستان و پاکستان اقامت گزید. او در سال ۱۹۸۲ وارد خاک افغانستان شد و با تجهیزات عظیم ساختمانی و راهسازی که سفیر عربستان در پاکستان در اختیارش گذاشته بود، مشغول راهسازی، سنگرسازی، احداث تونل و بیمارستان‌های صحرایی در افغانستان شد. در سال ۱۹۸۴ «بیتالانصار» را به عنوان نخستین قرارگاه مجاهدان عرب در پیشاور تاسیس کرد و تا سال ۱۹۸۶ توانست قرارگاه دیگری را هم بسازد. پایان حضور اتحاد جماهیر شوروی سابق در افغانستان پایان بن‌لادن نبود، او بنیان‌گذار گروهی به نام «القاعده» شد که طی دهه‌های گذشته، مسوولیت اقداماتی نظیر بمب‌گذاری‌های هفت اوت ۱۹۹۸ در سفارتخانه‌های آمریکا در دارالسلام تانزانیا و نایروبی کنیا، حمله به کشتی جنگی یو.اس.اس کول، حمله ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ به مرکز تجارت جهانی و پنتاگون را بر‌عهده گرفته است.

زندگی شخصی بن‌لادن نیز با همان فرهنگ قبیله‌ای و فرهنگ ازدواج‌های مکرر و زود هنگام شکل گرفت. اسامه در سن ۱۷سالگی (۱۹۷۴) با ازدواج با همسر نخست‌اش «نجوا‌غانم» وارد مرحله تازه‌ای از زندگی خود شد. دیوید اینسور، گزارشگر ویژه امنیت ملی شبکه خبری

سی.ان.ان می‌گوید: بر مبنای تحقیقات ویژه‌ای که تاکنون در مورد زندگی شخصی بن‌لادن صورت گرفته او از سال ۱۹۷۴ تا سال ۲۰۰۲، چهار بار ازدواج کرده و حاصل این ازدواج‌ها ۲۵ یا ۲۶ فرزند بود.

● همسران اسامه بن‌لادن

بن‌لادن در اصل شش بار ازدواج کرده بود اما از دو تن از همسرانش که مادران علی و عبدالله بن‌لادن بودند، جدا شد. نام کامل زنان بن‌لادن مشخص نیست و در خبرها و سندها نام این زنان با فرزندان پسر آنها معرفی شده است.

▪ نجوا غانم: دختر دایی اسامه ساکن سوریه بود. نجوا و اسامه بعد از تولد نخستین فرزند پسرشان به نام «عبدالله» ساکن منطقه العزیزیه در جده شدند. حاصل ازدواج اسامه با نجوا یازده فرزند پسر بود.

▪ ام علی: همسر دوم بن‌لادن و مدرس دانشگاه بود.‌ ام‌علی خود دانش آموخته دانشگاه عربستان بود. او بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ درست زمانی که بن‌لادن درخارطوم در تبعید به سر می‌برد با اسامه آشنا شد. گفته می‌شود که در آن زمان ام علی نیز در همان منطقه در تعطیلات به سر می‌برد. «وصال الترابی»، همسر حسن ترابی، از دولتمردان برجسته خارطوم می‌گوید: ام علی گهگاه به برخی از خانواده‌ها در ریاض آموزش علوم اسلامی می‌داد.‌ ام علی در همان سال‌هایی که در سودان بود از بن‌لادن تقاضای طلاق کرد. او دلیل جدایی خود از اسامه را سرسختی و تندی شدید بن‌لادن عنوان کرده بود.

ام خالد، ‌ام حمزه، ‌ام صداح سه همسر دیگر بن‌لادن بودند که همه آنها دارای تحصیلات آکادمیک و از خانواده‌های شناخته شده و برجسته‌ای معرفی شده‌اند. وصال الترابی در خاطرات خود در مورد ازدواج‌های مکرر بن‌لادن می‌گوید: یکی از مهم‌ترین دلایلی که بن‌لادن با سه زن بعدی خود بعد از ‌ام علی ازدواج کرد این بود که آنها دختر ترشیده بودند و تا آن زمان ازدواج نکرده بودند. اسامه به خاطر خدا با آنها ازدواج کرد. ‌ام حمزه: رشته اصلی حمزه روانشناسی کودک بود. گفته می‌شود که بن‌لادن علاقه ویژه‌ای به ام حمزه داشت. همسر سوم اسامه از لحاظ سنی بزرگ‌ترین زن وی در میان دیگر زنان او بود.

▪ ‌ام خالد: یکی دیگر از همسران بن‌لادن و دبیر عربی بود.

▪ ام صدا: همسر پانزده ساله بن‌لادن بود که در سال ۲۰۰۱ با او ازدواج کرد. بن‌لادن بلافاصله بعد از جدایی از همسر نخست خود که پانزده پسر نیز از او داشت با الصدا ازدواج کرد. بن‌لادن هدف از ازدواج خود با الصدا را تحکیم روابط سیاسی خود با یکی از خاندان و قبایل یمن اعلام کرده بود. در آن سال‌ها همسر اول اسامه که از زندگی در سودان خسته شده بود وی را ترک کرد. از نام و هویت دقیق فرزندان رهبر القاعده و اینکه آیا آنها دنباله رو راه پدر بوده یا نه اطلاعات چندان دقیقی در دست نیست. در میان اطلاعات به دست آمده تنها به نام برخی از پسران وی اشاره شده است. نام برخی از پسران او عبدالله، علی، عبدالرحمن، عمر، محمد، خالد، حمزه، سعد، علی و عثمان بوده و از دختران وی خبری در دست نیست.

اینکه پسران شناخته و ناشناخته، دنباله رو راه پدر خواهند بود یا نه، سوالی است که در حال حاضر پس از مرگ رهبر القاعده اذهان اکثر طرفداران صلح و دموکراسی را به خود مشغول خواهد کرد. از سال ۲۰۰۱ که نام بن‌لادن بر سر زبان‌ها افتاد و خاطره عملیات تروریستی یازدهم سپتامبر با این نام گره خورد، همه منتظر خبری بودند که ساعاتی پیش منتشر شد؛ مرگ بن‌لادن. اما به نظر می‌رسد که مرگ رهبر القاعده نه تنها پایان این گروه تروریستی و سایر گروه‌های همسو با آن نباشد بلکه می‌تواند انرژی تازه‌ای برای انتقام تولید کند. انتقام پسران یا مریدان وی.

نسرین رضایی