خُردی بنگاه, کلانی مشکلات

چالش های تولید از نگاه مهندس سید علی اکبر مؤمن زاده, مدیر عامل شرکت صنایع پلاستیک آریا

آرزوی تولید کنندگان شرایطی است که برای آنها گردش صحیح مالی فراهم باشد و در آن شرایط بتوانند برای هزینه‌ها و فروش، برنامه ریزی داشته باشند که متأسفانه به دلایل مختلف، چنین موقعیتی در کشور ما فراهم نیست.

در سال‌های اخیر، تولید کنندگان زیادی را شاهد بوده‌ایم که به دلیل ناتوانی در جبران هزینه‌های بنگاه، تولید را متوقف کرده‌اند و به واردات روی آورده‌اند و این موضوع را باید یک فاجعه برای تولید در کشور تلقی کرد.

برای آسیب شناسی این امر باید به شرایط موجود صنعت و تولید نگاه کنیم. در اکثر کشورهای دنیا، تدابیری برای افزایش درصد سود واحد‌های کوچک نسبت به واحد‌های بزرگ اندیشیده می‌شوند، در حالی که در ایران، هر چه واحد‌های تولیدی بزرگتر می‌شوند، سود آنها به صورت نجومی و حتی بیشتر از ۱۰۰ درصد افزایش می‌یابد و واحد‌های کوچک با سود ناویژه‌ حدود ۱۲ درصد فعالیت می‌کنند. جالب آن که بر خلاف بسیاری از کشورهای دنیا، این واحدهای بزرگ هستند که از تمام مزایای حمایتی نیز بهره مند می‌شوند و واحدهای کوچک راه چاره‌ای برای برون ‌رفت از مشکلاتشان ندارند و این همان غیررقابتی بودن بازار در کشور ما است.

● حمایت‌های ناکارآمد

امروز شاهدیم که پس از هدفمندی یارانه‌ها، تقسیط مجدد بدهی تسهیلات واحد‌های تولیدی را به عنوان حمایت از تولید کنندگان مطرح کرده‌اند! آیا مشکلات تولید کننده‌ای که توان بازپرداخت تسهیلات را ندارد، با تقسیط مجدد و یا حتی بخشودگی کامل بدهی مرتفع می‌شود؟ پاسخ این سؤال روشن است. باید شرایط کسب و کار را اصلاح کنیم. به همین منظور به نظر می‌رسد معافیت پرداخت مالیات و حق بیمه برای مدتی مشخص راهکار مناسب‌تری باشد.

در کشورهایی مانند چین که دولت بیمه فعالان اقتصادی را بر عهده دارد، هم واحدهای تولیدی قدرت رقابتی بیشتری دارند و هم جذب سرمایه گذاری خارجی بسیار آسان‌تر است. یک صادر کننده در چین پس از ارایه جواز گمرکی، بدون فوت وقت ۱۷ درصد جایزه تشویقی دریافت می‌کند، در حالی که برای یک صادر کننده در ایران بیش از دو سال طول می‌کشد تا ۲ درصد جایزه صادراتی نصیبش گردد. مضاف بر این، این جوایز اکثراً به صورت سهام و نه پول نقد به صادر کنندگان پرداخت می‌شوند.

● اندر خم دریافت تسهیلات

بسیاری از تولید کنندگان کشور هیچ تمایلی برای دریافت تسهیلات ندارند، چرا که توان آنان برای بازپرداخت توأمان اصل و فرع تسهیلات پایین است. کسانی می‌توانند از تسهیلات استفاده کنند که بتوانند برنامه‌ای کاربردی برای میزان و نرخ فروش و میزان هزینه داشته باشند. از طرفی، تفاوت این دو وجه باید منطقی و متناسب با شرایط بازپرداخت تسهیلات باشد.

● میراب اقتصاد

اگر نقش تورم موجود را بر افزایش هزینه‌های تولید از یک طرف و کاهش قدرت خرید مردم و متعاقباً کاهش فروش را از طرف دیگر در نظر بگیریم، باید بگوییم وضعیت تولید کننده در شرایط فعلی وخیم است. در این فضا، کنترل‌های دولتی هم مزید بر علت شده‌اند. ما باید به سمتی حرکت کنیم که چه در مسایل اقتصادی و چه در مسایل اجتماعی، فرهنگ "خود نظاره‌گری" و "کنترل فردی" رایج شود. اقتصاد مانند آب است و به خودی خود راهش را خواهد یافت، اما به یک میراب ماهر نیاز دارد تا بتواند این فرآیند را تکمیل کند.

امروز و در شرایطی که بازدهی فعالیت‌های سفته بازی و خرید ملک، بیشتر از فعالیت‌های تولیدی است و زحمت و ریسک تولید، بسیار بیشتر از این گونه فعالیت‌ها است، چگونه می‌توان انتظار داشت سرمایه گذاری در تولید صورت گیرد؟

● نرخ ارز در بند سیاست‌ها

اگر تغییرات حجم پول و تورم ایران را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم، درخواهیم یافت که نرخ ارز بسیار پایین نگه داشته شده و این امر به تولید و صادرات ضربه شدیدی وارد کرده است. واردات، ارزان‌تر و صادرات، پُرهزینه‌تر شده و نتیجه این گونه تجارت، به جای ایفای نقش مثبت، عملکردی نامطلوب برای اقتصاد کشور است.

● عریضه تولید از عوارض

در نهایت باید به مشکلات موجود در سیستم قضایی اشاره شود. در علم اقتصاد تمامی پارامتر‌های اقتصادی به هم وابسته‌اند. تولید کننده در سطح خُرد توان رفع مشکلاتش را ندارد، چرا که مشکلات در سطح کلان به او تحمیل می‌شوند. اقتصاد نیز به شرایط سیاسی و اجتماعی وابسته است. اگر سیستم قضایی ما کارآمدتر عمل کند، بسیاری از مشکلات اقتصادی ما برطرف می‌شوند. باید توجه کنیم که طیف گسترده‌ای از مشکلات تولید به عدم انجام تعهدات، ایجاد ریسک در بازار و سایر سیاست گذاری‌های نادرست باز‌می‌گردند. وقتی شرایطی وجود داشته باشند که تولید کننده خسارت دیده از این سیاست‌ها، قادر باشد از مسؤول ذیربط عارض شود و یا انجام تعهداتش را خواستار گردد، این سیاست گذاری‌های عجولانه و یا بدون اطلاع از شرایط واقعی اقتصاد به حداقل خواهند رسید.